Βρέθηκα πάλι και φέτος στο νησί των Ιπποτών, την πανέμορφη Ρόδο!
Ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του Μανόλη, πήρα τον δρόμο της νότιας Ρόδου. Πέρασα με την Κατερίνα τα μεγάλα τουριστικοχώρια, Τριάντα – Κρεμαστή – Παραδείσι, Φάνες κ.λπ. Περάσαμε επίσης και τα “Κρητικά” χωριά Κρητηνία – Εμπωνα και φτάσαμε τελικά στον πευκοσκέπαστο Μονόλιθο με το ομώνυμο κάστρο και τις καταπληκτικές παραλίες.
Στο πάνω μέρος του χωριού βρίσκεται “η Αστυνομία” όπως τη λένε οι ντόπιοι. Είναι ένα κτίσμα φρουριακού τύπου, πανέμορφο, που το κτίσανε οι Ιταλοί και στέγαζε τότε την Αστυνομία τους.
Αργότερα στέγασε, για αρκετά χρόνια, και την Ελληνική Αστυνομία. Πάνω ακριβώς δεσπόζει ο εντυπωσιακός “Ακραμύτης”.
Το κτήριο αυτό χρησιμοποιεί ο αρχαιολόγος, σαν επιτελικό κέντρο και κατά τη γνώμη μου είναι ό,τι καλύτερο για την περίπτωση. Ισως θα μπορούσε να γίνει κάποια ένταξή του σε κάποιο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Θα μπορούσε μάλιστα, και με ελάχιστα χρήματα, να μετατραπεί σε ένα περιφερειακό Μουσείο, που θα στεγάσει τα πολυάριθμα ευρήματα της ανασκαφής και που μέχρι τώρα συνωστίζονται στα υπόγεια του Μουσείου της Ρόδου.
Αφήσαμε τα σπουδαία για την επομένη, επειδή έπρεπε να ετοιμαστούμε για το ετήσιο πανηγύρι στον Μονόλιθο.
Οπως μας εξήγησαν, κάθε χρόνο τέτοια εποχή γίνεται η “Γιορτή του γεωργού και του βοσκού”. Οι Μονολιθιάτισσες ετοιμάζουν ντόπια εδέσματα και στους ξυλόφουρνους θα ψήσουν τα πεντανόστιμα λαδοκούλουρα και σταρένια ψωμιά. Αυτά όλα θα τα προσφέρουν το βράδυ στην πλατεία του Δημοτικού Σχολείου, που δυστυχώς δεν λειτουργεί πια και θα ξαναζωντανέψει την ημέρα αυτή!
Αρκετές φορές καλούν στην περιοχή και Κρητικούς οργανοπαίκτες, όπως τον Κονταρό και τον Μπικάκη. Ο μπάλος, ο κρητικός συρτός, η σούστα, ο καλαματιανός διαδέχονται μέχρι σχεδόν τις πρωινές ώρες με αμείωτο κέφι! Τα σπουδαία, λοιπόν, για την επομένη, στον αρχαιολογικό χώρο της Κυμισάλας.
Εδώ, λοιπόν, 10η χρονιά συνεχίστηκε η έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου με έμφαση στη νεκρόπολη του αρχαίου Δήμου των Κυμισάλεων, στους δυτικούς πρόποδες του Αγίου Φωκά, που στην κορυφή του φιλοξενεί την ισχυρή ακρόπολη του Δήμου και στον οικισμό των Βασιλικών, με διευθυντή τον συντοπίτη μας Καλυβιανό Μανόλη Ι. Στεφανάκη, αναπληρωτή καθηγητή Αρχαιολογίας και Νομισματικής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Παν/μίου Αιγαίου στη Ρόδο.
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι τεράστιος, με αμέτρητους αρχαίους τάφους που οι περισσότεροι είναι συλημένοι από παλιούς αρχαιοκάπηλους. Ντόπιους και ξένους από την εποχή της Ιταλοκρατίας και πιο παλιά.
Ομως υπάρχουν και ασύλητοι, που τους ξέφυγαν, και είναι σειρά τώρα του κ. Στεφανάκη να τους εντοπίσει. Ο ταφικός αυτός χώρος ανήκει στη χώρα της Καμείρου, την Καμειρίδα. Εκείνη την εποχή, το νησί ήταν χωρισμένο σε τρεις περιφέρειες. Την Καμειρίδα, την Ιαλυσία και τη Λινδία χώρα. Μέχρι το 508 ήταν ξεχωριστά κράτη, απόλυτα συνεργαζόμενα μεταξύ τους. Μετά, ενώθηκαν με πρωτεύουσα τη Ρόδο.
Στην ανασκαφή στη νεκρόπολη εργάστηκαν 9 μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί φοιτητές υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Μανόλη Στεφανάκη και 4 μεταπτυχιακοί φοιτητές, της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών, συνοδευόμενοι από τον καθηγητή τους, κ. Mariusz Mielczarek, όλοι τους εκπαιδευόμενοι αρχαιολόγοι που έκαναν στην Κυμισάλα την πρακτική τους άσκηση, σκάβοντας, αποκαλύπτοντας και τεκμηριώνοντας κινητά και ακίνητα ευρήματα από τη νεκρόπολη, δουλεύοντας ακούραστα από τις 7 π.μ. μέχρι τις 2.30 μ.μ.
Οι τάφοι έρχονται στο φως ο ένας μετά τον άλλο, μεγάλοι, επιβλητικοί, λαξευμένοι με μεράκι στον σκληρό βράχο. Λίγα σκαλοπάτια οδηγούν μέσα στη γη σε έναν ευρύχωρο προθάλαμο, στα τοιχώματα του οποίου ανοίγονται θάλαμοι που φιλοξενούν τους νεκρούς των Κυμισαλέων. Σχεδόν όλοι συλημένοι, από μιαρά και βέβηλα χέρια κατά το παρελθόν, που κι ένας όμως, ασύλητος, απείραχτος από τη μανία των αρχαιοκλόπων, γεμάτος δώρα που είχαν κάποτε τοποθετηθεί εκεί για χάρη του νεκρού, δίνει στην ομάδα κέφι και κουράγιο να συνεχίσει τη σκληρή δουλειά της μέσα στο κατακαλόκαιρο. Ευτυχώς το πυκνό δάσος της Κυμισάλας βάζει κι αυτό το λιθαράκι του μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες και χαρίζει την πολύτιμη σκιά του στην ομάδα.
Περίπου ένα χιλιόμετρο δυτικότερα, στον ερειπωμένο, αλλά εντυπωσιακό, οικισμό των Βασιλικών μια άλλη ομάδα 11 μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών της Σχολής Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ανδρέα Γεωργόπουλου, πασχίζουν, αρκετά χρόνια τώρα με τη βοήθεια όλων των σύγχρονων μεθόδων αποτύπωσης, από γης και αέρος, να αποτυπώσουν τον πολεοδομικό ιστό του οικισμού πέτρα – πέτρα και να δώσουν έτσι την ευκαιρία στους αρχαιολόγους να αρχίσουν τα επόμενα χρόνια, μια ακόμη επίπονη και δύσκολη ανασκαφή μέσα σε ένα απέραντο πετρομάνι, που από κάτω του κρύβει δρόμους και δρομάκια, τεράστια κτήρια, σπίτια, κατώφλια και ό,τι άλλο μπορεί να είχε ένα μεγάλο πλούσιο χωριό. Οι συνθήκες δουλειάς των παιδιών είναι πολύ δύσκολες καθώς οι καυτές πέτρες αρχίζουν από νωρίς να αντανακλούν τον καυτό ήλιο. Το μόνο που τους αποζημιώνει είναι η τεχνολογία. Το τηλεκατευθυνόμενο ελικόπτερο πετά στα 40, ακόμη και στα 70 μέτρα πάνω από τις αρχαιότητες και φωτογραφίζει με πάσα λεπτομέρεια τα πάντα, δουλειά που με το χέρι και τη μετρητική κορδέλα θα έπαιρνε εβδομάδες.
Και βέβαια η δουλειά δεν σταματά στην Κυμισάλα. Το απόγευμα, στον πρώην αστυνομικό σταθμό Μονολίθου, όπου έχει στηθεί το εργαστήριο της ανασκαφής οι εργασίες συνεχίζονται με αμείωτη ένταση από τους αρχαιολόγους, με τον καθαρισμό των ευρημάτων, την καταγραφή τους και την προσεκτική ταξινόμησή τους, μέχρι αργά το βράδυ. Το ίδιο συμβαίνει κι απέναντι, στο παλαιό δημοτικό σχολείο Μονολίθου, όπου αντίστοιχα ξενυχτούν κάνοντας υπολογισμούς και εικονικά μοντέλα στους υπολογιστές οι τοπογράφοι…
Τελειώνοντας, τη μικρή μου αυτή ανταπόκριση, θέλω να τονίσω τη μεγάλη σπουδαιότητα που έχει το έργο αυτό για την περιοχή.
Το έργο που έχει να διεκπεραιώσει ο αρχαιολόγος καθηγητής Μανόλης Στεφανάκης, νομίζω πως θα έχει σοβαρή θετική συνέπεια (Οικονομική – Πολιτιστική – Τουριστική) για την ευρύτερη περιοχή.
Αν δε, τελικά, δημιουργηθεί και το περιφερειακό Μουσείο στον Μονόλιθο με τα τοπικά ευρήματα, που συνεχώς θα εμπλουτίζονται, θα αποτελέσει εφαλτήριο ανάπτυξης για την περιοχή.
