» ΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΡ. ΜΑΝΟΥ – ΤΟΜΟΣ Α΄.
Ο Κωνσταντίνος Μάνος υπήρξε σημαντικός ποιητής, φλογερός πατριώτης, γενναίος μαχητής, στενός συνεργάτης του Βενιζέλου, μέλος της τριανδρίας του Θερίσου κατά τη γνωστή επανάσταση, δηλαδή μια πολύμορφη και πολυδιάστατη προσωπικότητα, για τον οποίο ισχύουν απόλυτα όσα, ανάμεσα στ’ άλλα, έγραψε ο γνωστός ποιητής, πεζογράφος και ερευνητής, ο ακαταπόνητος πανεπιστημιακός καθηγητής Νικόλαος Παπαδογιαννάκης.
«Κοντύλι του τραγουδιστή εις τη δεξιά σου χέρα
βαστάς και στη ζερβή σου σεις τση λευτεριάς μπαντιέρα».
Πεθαίνοντας για την πατρίδα ο σημαντικός αυτός Έλληνας, που πολέμησε και στην Κρήτη και υπηρέτησε και ως Δήμαρχος τα Χανιά, άφησε έναν πραγματικό θησαυρό, το Αρχείο του, το οποίο τα τελευταία χρόνια με ζηλευτό πάθος και ιδιαίτερη ευαισθη- σία συνεχώς αναδεικνύει ο Νικόλαος Παπαδογιαννάκης.Με τα δημοσιεύματα και τις εισηγήσεις του, σε Κρητολογικά και άλλα συνέδρια μας έχει κάμει γνωστότερο τον όντως αξιομνημόνευτο αυτόν άνθρωπο, τον οποίο η πόλη μας δεν έχει τιμήσει όσο και όπως το αξίζει.
Πρόσφατα σε συνεργασία με την επίσης ευφήμως γνωστή συγγραφέα και διακεκριμένη καθηγήτρια του πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ελπινίκη Νικολουδάκη-Σουρή έδωσαν στη δημοσιότητα τον πρώτο τόμο από το Αρχείο. Η έκδοση περιλαμβάνει κυρίως υλικό που αφορά στην πρώτη περίοδο (1888-1905) της παρουσίας του Μάνου στον χώρο της Ιστορίας και των Νεοελληνικών Γραμμάτων.
Προσεγγίζοντας το υλικό του Αρχείου, γράφουν οι επιμελητές στο κεφάλαιο «το ιστορικό της έκδοσης», «θεωρήσαμε απαραίτητο να εκδοθεί και να έλθει στο φως από την αφάνεια που είχε περιπέσει αλλά και να αναδειχθεί κατά τον καλύτερο τρόπο η προσφορά του ανθρώπου που στάθηκε πρώτος «στ’ άρματα και στα γράμματα», σε μια περίοδο αποφασιστική για την ιστορία και τον Πολιτισμό του Νεώτερου Ελληνισμού». Έτσι μας έδωσαν έναν πολυσέλιδο τόμο 495 σελίδων στον οποίο μετά τα εισαγωγικά και το ιστορικό πλαίσιο (1866-1913), περιέχει τα εξής κεφάλαια:
«Βιογραφικά του Κωνσταντίνου Μάνου», «Ο Κωνσταντίνος Μάνος και η γενιά του»,
«Το Αρχείο του Κωνσταντίνου Μάνου- κείμενα», «Κείμενα για τον μακεδονικόν αγώνα», «Το λογοτεχνικό έργο του Κωνσταντίνου Μάνου» και «Επιστολές».
Είναι αδύνατον να δημοσιευθούν επαρκή αποσπάσματα από τα όντως αξιόλογα
κείμενα του τόμου. Ως ελάχιστο δείγμα παραθέτω απόσπασμα από την αναφορά του Μάνου προς το Υπουργείον Εξωτερικών σχετική με τη μετάβασή του στη Μακεδονία (Φεβρουάριο-Μάρτιο 1904),να συναντηθεί με τοπικούς παράγοντες και κυρίως με το Μητροπολίτη Καστοριάς, Γερμανό Καραβαγγέλη, για να οργανωθεί ο αγώνας.
«Κύριε Υπουργε,Συμφώνως τη εντολή ην ευηρεστήθη να μοι αναθέση ο κ. Πρόεδρος της Σ.Κυβερνήσεως, εξέλεξα/τρεις συντρόφους, ήτοι δυο Κρήτας και ένα Μανιάτην και εφοδιασθείς υπό του Νομάρχου/Αττικής δια τακτικών διαβατηρίων υπό ψευδώνυ- μον,/ανεχώρησα εξ Αθηνών…»
Και ένα απόσπασμα από επιστολή του πατέρα του, Θρασύβουλου, στον Κωνσταντί- νο, στην οποία αναγράφεται το ερώτημα που είναι επικεφαλίδα του τόμου:
«Κωνσταντίνε μου,
Προ καιρού έπαυσα να σε μεταχειρίζομαι/ σαν παιδί./Το ζήτημα είναι ότι συ αρχίζεις να με θεωρείς /φίλον… Διατί βιάζεσαι, παιδί μου, και θέλεις/ να τα κάμης όλα μαζί; Δεν συναινείς, δεν συνήνεσες και συ/ ότι πρέπει να πάρης πρώτα το // δίπλωμά σου/ και ακολούθως να μεταβής εις Παρισίους ελεύ/θερος και ήσυχος ν’ ασχοληθείς με/ ό,τι θέλεις;»
Και από το λογοτεχνικό έργο του Μάνου αντιγράφω μια στροφή από «Του Ήλιου το Τραγούδι», που είχε αφιερώσει στον Παλαμά και άλλη μια στροφή από τον «Ύμνο», που με μουσική Σαμάρα, καθιερώθηκε ως ο ύμνος του Π.Γ.Συλλόγου.
1)«Ήλιε θεέ, πατέρα, βασιλιά, // Που μέσ’ απ’ τον απέραντον αιθέρα//
Στέλνεις στη γη χρυσόφτερα φιλιά, // Που δίνεις τη ζωή και την ημέρα.//
Μεγάλε, αστραφτερέ και δυνατέ, // Καλούς, κακούς η λάβρα σου θερμαίνει,//
Και ζουν από το φως σου νικηταί // και νικημένοι…»
2) «Εδώ στην ξακουστή μητέρα, // Εδώ στη γη τη λατρευτή,//
Π’ αδερφωθήκανε μια μέρα // Η Ομορφιά κι η Αρετή, //
Αγώνες μας καλούνε πάλι // Πολύχαροι κ’ ευγενικοί,//
Ενθύμηση γλυκειά προβάλλει, // Άπειρη λάμψη Ελληνική!»
Η πλούσια βιβλιογραφία, τα ευρετήρια ονομάτων, θεμάτων και τόπων καθώς και οι φωτογραφίες συμπληρώνουν τον από κάθε άποψη πολύτιμο τόμο. Θερμά συγχαρητή-ρια στους ακάματους επιμελητές της έκδοσης οι οποίοι μας έχουν δώσει και άλλα σημαντικά έργα και ας ευχηθούμε να μην καθυστερήσει και η έκδοση των άλλων τόμων…
