Τα τελευταία χρόνια ασθένειες που οφείλονται στα χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών (invasive mosquito species) όπως πχ Chikungunya, Δάγκειος πυρετός, Δάγκειος αιμορραγικός πυρετός και πρόσφατα ο ιός Zika, εξαπλώνονται με ταχύ ρυθμό σε πολλές χώρες της υφηλίου.
O πληθυσμιακός έλεγχος των κουνουπιών-διαβιβαστών παραμένει ο μόνος και πλέον αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούν στη δημόσια υγεία. Μέχρι σήμερα οι περισσότερες μέθοδοι διαχείρισης των κουνουπιών βασίζονται, κατά κύριο λόγο, στη χρήση εντομοκτόνων (βιοκτόνα). Δυστυχώς όμως στην περίπτωση των χωροκατακτητικών κουνουπιών (πχ Ασιατικό κουνούπι τίγρης) η κλασσική προσέγγιση των «ψεκασμών» δείχνει να μην είναι αποτελεσματική.
Με στόχο την ανάδειξη των προβλημάτων που προκαλούν τα κουνούπια στη δημόσια Υγεία καθώς και την ορθή διαχείρισή τους οργανώθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2017 στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων ημερίδα με θέμα: «Διαχείριση κουνουπιών που προκαλούν ασθένειες στη λεκάνη της Μεσογείου». Η ημερίδα αυτή έγινε στο περιθώριο των εργασιών του Ευρωπαϊκού έργου LIFE CONOPS, που διήρκησαν από τις 15 έως και τις 17 Δεκεμβρίου 2017 στα Χανιά. Την ευθύνη της διοργάνωσης είχαν το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (με επιστημονικό υπεύθυνο τον Δρ Α. Μιχαηλάκη) και η Αντιπεριφέρεια Χανίων (Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας ΠΕ Χανίων, με υπεύθυνο τον κ. Δ. Νικολακάκη) ενώ τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Χανίων.
Σε συνέχεια των εργασιών του Ευρωπαϊκού έργου LIFE CONOPS πραγματοποιήθηκε και η συνάντηση των εταίρων του έργου με τίτλο «TC Project Developing Genetic Control Programs on Aedes Invasive Mosquitoes in the European Region (ΤC7-RER-5.022-001)». Στο συγκεκριμένο έργο, που χρηματοδοτείται από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, συμμετέχει το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο το οποίο ήταν και υπεύθυνο για τη διοργάνωση της συνάντησης. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στα Χανιά από τις 18 έως και τις 20 Δεκεμβρίου 2017 στο ξενοδοχείο Akali ενώ οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον τρόπο λειτουργίας του Αεροδρομίου Χανιών «Ι. Δασκαλογιάννης» από τον Αερολιμενάρχη κ. Α. Τηνιακό αλλά και γενικότερα τη λειτουργία των αεροδρομίων για τη διαχείριση άγριας ζωής από τον κ. Δ. Νταμπάκη. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ειδικότερα για τα χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών απαραίτητο εργαλείο στη διαχείρισή τους είναι ο εντοπισμός και η παρακολούθησή όλων των πιθανών σημείων εισόδου.
Στη τριήμερη αυτή συνάντηση συμμετείχαν εθνικοί εκπρόσωποι από 12 διαφορετικές Ευρωπαϊκές και Μεσογειακές χώρες καθώς και αξιωματούχοι από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Αντικείμενο της συνάντησης αυτής και γενικότερα του έργου, ήταν η διαχείριση των χωροκατακτητικών κουνουπιών συνδυάζοντας την υπάρχουσα επιστημονική εμπειρία και γνώση σε συνδυασμό με νέες πρωτοποριακές τεχνικές. Μεταξύ των νέων τεχνικών είναι και η χρήση της τεχνικής του στείρου εντόμου (Sterile Insect Technique – SIT). Η μέθοδος αυτή δε θα πρέπει να συγχέεται με οποιαδήποτε άλλη τεχνική που αφορά σε γενετικά τροποποιημένα έντομα. Πρόκειται για ένα ασφαλή και διαρκή έλεγχο του πληθυσμού των κουνουπιών αυτών χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον και στον άνθρωπο.
Λόγω της επιτυχούς ανάπτυξης και εφαρμογής της τεχνικής του στείρου εντόμου (Sterile Insect Technique – SIT) για τον έλεγχο των πληθυσμών πολλών εντόμων αγροτικής ή/και κτηνιατρικής σημασίας σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλές χώρες-μέλη της Διεθνής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency – IAEA) και της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO) διατύπωσαν το αίτημα της ανάπτυξης της SIT έναντι και των κουνουπιών, μεταξύ των οποίων και τα είδη Aedes aegypti και Aedes albopictus (Ασιατικό κουνούπι τίγρης).
Η συνεργασία μεταξύ του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, μέσω των έργων LIFE CONOPS και ΤC7-RER-5.022-001, του Δήμου Χανίων, του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ανέπτυξε στα Χανιά κατάλληλα εργαλεία και μεθοδολογίες για την εντομολογική επιτήρηση του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης (Aedes albopictus). Στόχος του συγκεκριμένου επιστημονικού εγχειρήματος ήταν να γίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μία πιλοτική αξιολόγηση χρήσιμων εργαλείων και μεθόδων που θα εφαρμοστούν στο μέλλον σε παγκόσμια κλίμακα και θα αφορούν στην ορθή διαχείριση των κουνουπιών.
Αντί επιλόγου
Σε αυτή την προσπάθειά μας να αλλάξουμε τα έως τώρα δεδομένα στην καταπολέμηση των κουνουπιών και να «εμβολίσουμε τις παλιές συνήθειες» βρήκαμε αρκετούς καλούς συνεργάτες και συνοδοιπόρους οι οποίοι στην πορεία έγιναν και καλοί φίλοι. Θα ξεχωρίσω και θα στείλω ένα προσωπικό μεγάλο ευχαριστώ στον συνεργάτη και φίλο κ. Δ. Νικολακάκη ο οποίος από την αρχή πίστεψε σε αυτό το δύσκολο εγχείρημα.
Κλείνοντας, σημειώνουμε τη σπουδαιότητα της παρουσίας τόσο εξεχουσών προσωπικοτήτων της επιστήμης στα Χανιά και, γενικότερα, στην Ελλάδα ενισχύοντας έτσι μια άλλη προοπτική του τουρισμό, αυτή του επιστημονικού, που χρειάζεται συνεχώς νέες προσπάθειες και κατάλληλες υποδομές. Παράλληλα, δίνεται ένα βροντερό μήνυμα σε όλους του «ιθύνοντες» ότι η επιστημονική κοινότητα στην Ελλάδα είναι δραστήρια και ισχυρή και, ως εκ τούτου, το έργο της θα πρέπει να υποστηρίζεται με κάθε τρόπο και όχι να παρακωλύεται.
* Τμήμα Εντομολογίας και Γ. Ζωολογίας, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
www.bpi.gr
