Η ιδέα της παραγωγικής πόλης δεν είναι νέα. Ωστόσο, οι πόλεις σήµερα καλούνται να αναπτύξουν νέες στρατηγικές που να ανταποκρίνονται τόσο στις επιταγές της επανεκβιοµηχάνισης όσο και στις προκλήσεις της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιµότητας.
Η περιβαλλοντική κρίση είχε ήδη θέσει την έννοια της παραγωγικής πόλης στο επίκεντρο των συζητήσεων για την οικολογική µετάβαση ιδίως µέσω συγκεκριµένων λειτουργιών. Με την υγειονοµική κρίση του 2020-2022, το πρόβληµα έχει λάβει νέα διάσταση, συχνά απηχώντας την πρόκληση της βιοµηχανικής κυριαρχίας και την πρόκληση της διατήρησης της παραγωγικής δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο.
Η ερώτηση που τίθεται είναι τί διοικητικά και στρατηγικά εργαλεία κατέχουν οι πόλεις για να επιτύχουν τους στόχους τους.
Νέος ορισµός
Παρά τις προσπάθειες ορισµού της, η έννοια αυτή µένει να οριστεί. Ανάλογα µε το πλαίσιο, προκύπτουν τέσσερις προσεγγίσεις, άνισης εµβέλειας.
Η παραγωγική πόλη θεωρείται ένα εργαλείο εδαφικού µάρκετινγκ µε στόχο τη δηµιουργία µιας ξεκάθαρης και αναγνωρίσιµης αστικής ταυτότητας στο ευρωπαϊκό και παγκόσµιο µητροπολιτικό τοπίο. Πρέπει να αναδειχθεί η ελκυστικότητα της περιοχής που προάγει την οικονοµική δυναµική.
Η παραγωγική πόλη είναι φορέας κοινωνικής ολοκλήρωσης µε στόχο τη δηµιουργία ενός οικονοµικού µοντέλου χωρίς αποκλεισµούς. Προωθούνται νέες δραστηριότητες εµπνευσµένες από την οικολογική µετάβαση ικανές να απορροφήσουν την τοπική εργασία.
Η παραγωγική πόλη είναι µια περιοχή παραγωγής τροφίµων. Οι σχεδιαστές αυτής της πρωτοβουλίας πρωθούν την ιδέα της αστικής γεωργίας που επωφελείται από τον έντονο ενθουσιασµό των κατοίκων που επιθυµούν να επανασυνδεθούν µε τη φύση καθώς και των επενδυτών που βλέπουν σε αυτούς τους αστικούς πολιτισµούς µια επιχειρηµατική δραστηριότητα µε υψηλές δυνατότητες απόδοσης.
Η παραγωγική πόλη είναι µια βιώσιµη οικονοµία. Πρόκειται για τη διατήρηση του υπάρχοντος παραγωγικού ιστού και τη δηµιουργία των συνθηκών υποδοχής νέων επιχειρήσεων στην ίδια πόλη, γεγονός που καθιστά δυνατή την προσέγγιση των τόποων κατοικίας και παραγωγής, επιλύοντας έτσι ένα µέρος του προβλήµατος των µεταφορών, δηµιουργώντας παράλληλα τις προθέσεις για την εξασφάλιση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Αυτή η παρουσία θα δηµιουργήσει επίσης προστιθέµενη αξία κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονοµική ή χρηµατοοικονοµική προς όφελος του περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται.
Νέα καινοτόµος προσέγγιση
Το µέλλον των πόλεων εξαρτάται από ένα βαθύ µετασχηµατισµό του παραγωγικού και οικονοµικού µοντέλου και η µεταποίηση µπορεί να διαδραµατίσει θεµελιώδη ρόλο στην παροχή των ικανοτήτων, των δεξιοτήτων και των τεχνολογιών που είναι απαραίτητες για την επανεφεύρεσή τους από νέες οικολογικές και ανθρώπινες προοπτικές.
Πράγµατι, εαν η επιστροφή των συγκεντρωµένων βιοµηχανικών δραστηριοτήτων δεν είναι πλέον δυνατή, οι νέες µέθοδοι οργάνωσης της παραγωγής καθιστούν δυνατή την παρουσία µεταποιητικών δραστηριοτήτων, συντήρησης και υπηρεσιών που συνδέονται µε τη βιοµηχανία στις αστικές περιοχές. Οι επιταγές της µηδενικής τεχνητοποίησης της γης, του σεβασµού της βιοποικιλότητας και της µείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων απαιτούν την αναταξινόµηση παλαιών περιοχών, την ανάκτηση όλης της πιθανής γης ή το διαχωρισµό µεταξύ ιδιοκτησίας και χρήσης για τον περιορισµό των αναγκαίων επενδύσεων.
Αυτοί οι περιορισµοί ωθούν τις πόλεις να πειραµατιστούν µε προκλήσεις υποβολής προσφορών για αναπτυξιακά έργα που καθορίζουν πολλαπλούς στόχους επαναβιοµηχάνισης, αναζωογόνησης θέσεων εργασίας, αστικής πυκνότητας (για παράδειγµα, µε καθετοποίηση δραστηριοτήτων). Πέρα από έναν νέο πολεοδοµικό σχεδιασµό, είναι θέµα σχεδιασµού οικοσυστηµάτων που συνδυάζουν µια συνεκτική ποικιλία δραστηριοτήτων: κατοικία, αναψυχή, υπηρεσίες, καταστήµατα, … Η έλλειψη δηµόσιου χρήµατος απαιτεί επίσης από αυτούς τους σχεδιαστές να βρουν ισχυρά επιχειρηµατικά µοντέλα. Τουλάχιστον, τα πρότζεκτ αυτά επιχειρούν να προωθήσουν την κυκλική οικονοµία και τις κοινωνικές και αλληλέγγυες επιχειρήσεις.
Συµπερασµατικά, αυτή η νέα προσέγγιση βρίσκεται ακόµη στα σπάργανα και σε αναζήτηση κατάλληλης διακυβέρνησης. Ως ένδειξη της πολυπλοκότητας αυτών των πρότζεκτ, ορισµένες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν δηµιουργήσει «µάνατζερ γειτονιών ή ζωνών δραστηριοτήτων» για να βοηθήσουν τους τοπικούς παράγοντες να εργαστούν σε αλληλεπίδραση και να βρουν συνένωση ή συνέργειες. ∆εν πρόκειται µόνο για την «πόλη του αύριο» ή την «έξυπνη πόλη» αλλά για το σχεδιασµό παραγωγικών περιοχών όπου τα αστικά κέντρα συνδυάζονται καλύτερα µε το βιοµηχανικό, τον αγροτικό και τον άγριο κόσµο που είναι απαραίτητοι για αυτά.
*Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, είναι Ακαδηµαϊκός, Καθηγητής ,Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιµος ∆ρ. ΑΠΘ, Paris School of Business
