Συχνά, τα παραδοσιακά μοντέλα στρατηγικής επικεντρώνονται στο κέρδος ως βασικό στόχο και δείκτη επιτυχίας των επιχειρήσεων. Ωστόσο, η ανάγκη των επιχειρήσεων για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευαισθητοποίησης τους, τις έχει στρέψει στην υιοθέτηση στρατηγικών μοντέλων, που επιτρέπουν κυρίως τη μέτρηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπού τους και όχι μόνο τον υπολογισμό του κέρδους. Ένα τέτοιο μοντέλο είναι και το μοντέλο της Τριπλής Βάσης (επίσης γνωστό ως TBL ή 3BL), το οποίο επιτρέπει στους οργανισμούς να μετρούν τη συνολική οικονομική τους επίδραση, λαμβάνοντας υπόψη την απόδοσή τους σε τρεις βασικούς τομείς – κοινωνία, περιβάλλον και οικονομία. Σε αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε τις τρείς διαστάσεις του μοντέλου της Τριπλής Βάσης, καθώς και τα οφέλη του ως προς τις επιχειρήσεις.
Τι είναι το μοντέλο της Τριπλής Βάσης;
Η έννοια της Τριπλής Βάσης (Triple Bottom Line ή TBL ή 3BL) αποτελεί ένα από τα κυριότερα συστήματα που χρησιμοποιούν πλέον οι σύγχρονες επιχειρήσεις, για την αξιολόγηση των κερδών που αποκομίζουν μέσω των πρακτικών βιωσιμότητας που ακολουθούν και εφαρμόζουν. Η μέθοδος της Τριπλής Βάσης καλεί τις επιχειρήσεις να επικεντρωθούν στη διερεύνηση των κερδών που αποκομίζουν μέσω της εφαρμογής των Κοινωνικών, Περιβαλλοντικών και Οικονομικών στρατηγικών τους. Η μέτρηση των κερδών με το μοντέλο της Τριπλής Βάσης αποτελεί έναν από τους καλύτερους δείκτες που βοηθά τις επιχειρήσεις να κατανοήσουν το βαθμό βιωσιμότητας και κερδοφορίας τους στην πραγματικότητα. Το μοντέλο της Τριπλής Βάσης βασίζεται στις κάτωθι συνιστώσες:
Κοινωνική Βάση (Social Bottom Line)
Η κοινωνική βάση εκφράζει το αποτέλεσμα των στρατηγικών κοινωνικής βιωσιμότητας μιας επιχείρησης και εστιάζει στη μέτρηση των «κερδών» σε όρους ανθρώπινου κεφαλαίου. Η συγκεκριμένη διάσταση επικεντρώνεται στον τρόπο που μπορούν οι επιχειρήσεις να επηρεάζουν το ενδιαφερόμενο κοινό τους. Συγκεκριμένα καλύπτει τις ευρύτερες πτυχές των επιχειρηματικών λειτουργιών και την επίδραση που έχουν στους εργαζόμενους, τους προμηθευτές, τους επενδυτές, τις τοπικές και παγκόσμιες κοινότητες και τους πελάτες. Η αύξηση του κοινωνικού αποτελέσματος μίας επιχείρησης αυξάνεται με την ύπαρξη δίκαιων και ωφέλιμων εργασιακών πρακτικών, καθώς και με τη θετική συμμετοχή αυτής στην κοινότητα στην οποία δραστηριοποιείται. Για παράδειγμα, αν μία επιχείρηση δεν επενδύει στην ύπαρξη ομαλών σχέσεων με το προσωπικό της και την ευρύτερη κοινότητα, η βάση της σχέσης μεταξύ πελατών και υπαλλήλων θα επηρεαστεί ανάλογα. Ουσιαστικά, η κοινωνική βάση απομυθοποιεί την ιδέα ότι όσο λιγότερο επενδύει μια επιχείρηση στο εργατικό δυναμικό της, τόσο πιο βιώσιμη μπορεί να είναι η λειτουργία της. Αντίθετα, η κοινωνική βάση συντελεί στη μέτρηση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου των επιχειρήσεων. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα και τα κοινωνικά συμφέροντα θεωρούνται αλληλεξαρτώμενα. Η κοινωνική βιωσιμότητα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη προγραμμάτων και διαδικασιών που προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και τον πολιτιστικό εμπλουτισμό. Προσδίδει έμφαση στην προστασία των ευάλωτων, στο σεβασμό της κοινωνικής πολυμορφίας και στη διασφάλιση ότι όλοι πρέπει να έχουμε ως προτεραιότητα την υγεία της κοινωνίας μας.
Περιβαλλοντική Βάση (Environmental Bottom Line)
Η περιβαλλοντική βάση θεωρεί ότι όσο πιο περιορισμένος είναι ο αντίκτυπος της επιχείρησης ως προς το περιβάλλον και όσο λιγότεροι οι φυσικοί πόροι που καταναλώνει, τόσο πιο ανταγωνιστική και επιτυχημένη μπορεί να είναι. Ο έλεγχος των περιβαλλοντικών στόχων των επιχειρήσεων σηματοδοτεί την ανάγκη για διαχείριση, παρακολούθηση και αναφορά της κατανάλωσης των πόρων, συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων, καθώς και τυχόν επιπτώσεων από επιχειρηματικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών, της ρύπανσης και των τοξικών αποβλήτων.
Οικονομική Βάση (Economic Bottom Line)
Σύμφωνα με το μοντέλο της Τριπλής Βάσης, η οικονομική βιωσιμότητα δεν σχετίζεται απλώς με το κεφάλαιο της επιχείρησης, αλλά θα πρέπει στον υπολογισμό του να συμπεριλαμβάνεται και ο αντίκτυπος της επιχείρησης στο οικονομικό της περιβάλλον. Η επιχείρηση που ενισχύει την οικονομία στην οποία ανήκει και δραστηριοποιείται χαρακτηρίζεται ως μία οικονομική οντότητα, η οποία μπορεί να επιτύχει μακροπρόθεσμη βιώσιμη λειτουργία.
Λόγοι εφαρμογής του μοντέλου της Τριπλής Βάσης
Η εφαρμογή του μοντέλου της Τριπλής Βάσης συμβάλει στην κατανόηση της θέσης που έχει η επιχείρηση στην αγορά στην οποία δραστηριοποιείται και την ικανότητά της να επιτύχει βιώσιμη επιχειρηματική συνέχεια. Ωστόσο, για να το επιτύχει αυτό μία επιχείρηση χρειάζεται να διαθέτει ένα ικανοποιημένο ανθρώπινο δυναμικό το οποίο θα απαρτίζεται από άτομα με διαφορετικές δεξιότητες και προοπτικές. Επίσης, στην επίτευξη του ανωτέρω στόχου συμβάλλει και η οικονομική ευμάρεια της τοπικής κοινότητας, η οποία μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω μέσω της εφαρμογής του μοντέλου της Τριπλής Βάσης από τις επιχειρήσεις. Τέλος, η υιοθέτηση του μοντέλου της Τριπλής Βάσης βοηθά τις επιχειρήσεις να διαχειρίζονται ορθολογικά τους πόρους τους και να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους, γεγονός που τις καθιστά βιώσιμες και ανταγωνιστικές.
Συμπερασματικά, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μοντέλα, η μέθοδος της Τριπλής Βάσης επιτρέπει στις επιχειρήσεις να μετρούν την απόδοσή τους όχι μόνο βάσει οικονομικών όρων, αλλά και βάσει του αντίκτυπού τους στην κοινωνία και το περιβάλλον, αποδεικνύοντας μέσω αυτού του νέου και σύγχρονου μοντέλου τον τρίπτυχο ρόλο τους.
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κωνσταντίνα Ραγάζου
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφου, Κύπρος
Berlin School of Business and Innovation, Berlin, Germany
Αναπληρωτής Καθηγητής Αλέξανδρος Γαρεφαλάκης
Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφου, Κύπρος
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
