«Ρωτούν τα παιδιά σε σχολεία, τι ήταν η δικτατορία, τι έγινε τότε, και πρέπει να τους πούµε, πρέπει να θυµόµαστε – άνθρωποι που δεν θυµούνται δεν γίνονται ποτέ πολίτες. Άλλη εποχή διανύουµε που θέλει εγρήγορση και µαχητικότητα ξανά – τα έχουµε; Η Μνήµη είναι αποκούµπι και όπλο µαζί. Οφείλουµε να έχουµε καθαρό µέτωπο σε εκείνους που θέλουν να µας επιβάλλουν τη Λήθη. Ή, και τη διαστρέβλωση της Ιστορίας».
Αυτό επεσήµανε, µεταξύ άλλων, µιλώντας στις “διαδροµές”, η Χανιώτισσα συγγραφέας Νίκη Τρουλλινού, λίγο πριν επιστρέψει στη γενέθλια πόλη της για να παρουσιάσει τη νέα της συλλογή διηγηµάτων µε τίτλο “Οδός Σόλωνος”. ∆ιηγήµατα που µας έδωσαν αφορµή για να µιλήσουµε µαζί της για την Ιστορία και τη µνήµη, τους σηµερινούς νέους, την κριτική σκέψη και τη λογοτεχνία αλλά και τους ήρωες της καθηµερινότητας που αντλούν τις “υπερδυνάµεις” τους από την καλοσύνη, την ευγένεια και την ειλικρίνεια.
Το βιβλίο “Οδός Σόλωνος” είναι «γεµάτο από τις εµπειρίες της συγγραφέως, αλλά και από εκείνες της γενιάς της», σηµειώνει στο προλογικό του σηµείωµα ο καθηγητής Ιστορίας στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος ∆.Ε. των Ιστορικών του Αρχείων, Βαγγέλης Καραµανωλάκης. Τι γεύση σου αφήνει η εξέλιξη των πραγµάτων µέσα σε αυτά τα 50 χρόνια, από την εξέγερση του Πολυτεχνείου έως σήµερα;
Η γεύση είναι γλυκόπικρη, αρνούµαι, κι από χαρακτήρα, να βλέπω το ποτήρι µισοάδειο, προτιµώ να το βλέπω µισογεµάτο. Πιστέψαµε σε πολλά, άλλα µαταιώθηκαν άλλα κερδήθηκαν. Είµαστε όµως σε µια καµπή δυσοίωνη, από την διεθνή πολιτική έως την αποψίλωση του Εθνικού Συστήµατος Υγείας. ∆εν ξέρω, ειλικρινά, ίσως πάντα να ήταν έτσι: η άµπωτις και η παλίρροια της Ιστορίας. Ίσως έρθουν πάλι µέρες αγώνων και “κερδών” για όλο τον κόσµο. Κρατάµε την ελπίδα.
Αν και η γενιά σου έζησε την καταπίεση και τις διώξεις της χούντας την ίδια στιγµή είναι µια γενιά που ταυτίστηκε µε την ελευθερία. Και λόγω της αντίστασης απέναντι στη δικτατορία αλλά και ως όραµα, επιθυµία για µια πιο ελεύθερη ζωή. Σήµερα δεν έχουµε δικτατορία, έχουµε όµως ελευθερία;
Έχουµε µια κατ’ επίφαση ελευθερία σε πολλά πράγµατα αλλά και ουσιαστική ελευθερία σε άλλα. ∆εν συγκρίνονται η ∆ικτατορία µε την κουτσουρεµένη ∆ηµοκρατία µας σε καµιά περίπτωση. Και στο βιβλίο συγκέντρωσα διηγήµατα για τον ίδιο αυτό λόγο: ρωτούν τα παιδιά σε σχολεία, τι ήταν η δικτατορία, τι έγινε τότε, και πρέπει να τους πούµε, πρέπει να θυµόµαστε – άνθρωποι που δεν θυµούνται δεν γίνονται ποτέ πολίτες. Άλλη εποχή διανύουµε που θέλει εγρήγορση και µαχητικότητα ξανά – τα έχουµε; Η Μνήµη είναι αποκούµπι και όπλο µαζί. Οφείλουµε να έχουµε καθαρό µέτωπο σε εκείνους που θέλουν να µας επιβάλλουν τη Λήθη. Ή, και τη διαστρέβλωση της Ιστορίας.
Αισθάνεσαι ότι τα τελευταία χρόνια η ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου κινδυνεύει µε παραχάραξη;
Οι ιστορίες της εξέγερσης των φοιτητών και των εργαζόµενων κυρίως στην Αθήνα µε κορυφαία στιγµή το Πολυτεχνείο τους ενοχλεί πάρα πολύ. Η γενικότερη στροφή προς τη ∆εξιά και την Ακροδεξιά και στη χώρα µας – γιατί το φαινόµενο είναι πια διεθνές- έχει ανάγκη να αποµυθοποιήσει κάθε ωραία, σπουδαία κίνηση ξεσηκωµού των πολιτών που πάντα αντιδρούν κάποια στιγµή. Κι έχουν επιδοθεί στον δικό τους αγώνα να διαψεύσουν, να διαβάλουν, να αποσιωπήσουν. Από πανεπιστηµιακούς µέχρι υπουργούς και τους λακέδες τους. Φοβούνται; Μήπως δεν είµαστε τόσο αδύναµοι ακόµη και µας φοβούνται; Ευτυχώς έχουµε µια σειρά – να πω γενιά; – σύγχρονων ιστορικών που δεν σταµατούν να ερευνούν και να εκδίδουν υλικά που συνεχώς επαναφέρουν στο προσκήνιο όλα όσα έχουν συµβεί. Συνολικά για όλη την Ιστορία των τελευταίων ογδόντα χρόνων. Και για τα χρόνια της ∆ικτατορίας. Πολλά τα πρόσφατα παραδείγµατα. Και τα βιβλία αυτά διαβάζονται – έστω από τους λίγους. Άλλωστε, οι λίγοι έκαναν πάντα τη διαφορά.
Έζησες, Νίκη, σε χρόνια έντονης πολιτικοποίησης των νέων. Πώς βλέπεις σήµερα τα νέα παιδιά;
∆εν υπάρχει, νοµίζω, απάντηση µαύρου – άσπρου. Τι εννοώ: εκεί που τα παρακολουθείς κολληµένα στο κινητό τους, αδιάφορα, αδιάβαστα, αίφνης µια αναλαµπή φουντώνει. Περίµενες, ∆ηµήτρη, ότι στα γήπεδα θα σηκωθούν πανό για την Γάζα; Ότι σε ονοµαστά ιδρύµατα µε την ελίτ που σπουδάζει εκεί να γίνεται τέτοια ανακατωσούρα για το Παλαιστινιακό; Επί µέρους κινήσεις, ίσως, αλλά πάντως όχι σιωπή. Και είναι τα παιδιά της οικονοµικής κρίσης, τα παιδιά που γύρισαν στο εφηβικό δωµάτιο. ∆εν ξέρω. Ειλικρινά. Ίσως και γιατί δεν πιστεύω πια στις συνταγές. Ωστόσο, το σύστηµα φοβάται, κερδίζει µυθώδη ποσά, στερεί δικαιώµατα µε µοναδικό στόχο τα κέρδη µου. Απίστευτα κέρδη, δέστε τι γίνεται στην Υγεία και την Παιδεία – όλα ιδιωτικά πια.
Στην “Οδό Σόλωνος” υπάρχει έντονο το βιωµατικό στοιχείο. Σε διευκολύνει στο γράψιµο οι λέξεις να είναι φορτισµένες µε µνήµες;
Το βιωµατικό στοιχείο, ναι, δίνει ψυχή στα γραφόµενα. Πιστεύω ότι το βίωµα που περνά στην λογοτεχνία αν σέβεται τον λόγο, τη γλώσσα, τις λέξεις, δίνει βάθος στο κείµενο. Βάθος και συγκίνηση. ∆εν πιστεύω, ούτε µου αρέσουν όταν διαβάζω τα εγκεφαλικά κατασκευάσµατα. Φωνάζουν ότι είναι στηµένα. Όµως θέλει φοβερή προσοχή το πώς ο γραφιάς χειρίζεται το βίωµά του. Γιατί στην λογοτεχνία καλείται να το µεταπλάσει, να το δουλέψει, να το παντρέψει µε την επινόηση. Βίωµα δεν σηµαίνει κλειδαρότρυπα. ∆εν σηµαίνει µελόδραµα, κλισέ καταστάσεις και όλα ειπωµένα. Γι’ αυτό έρχεται η γλώσσα, πώς την δουλεύεις, πώς την τραβάς όσο µπορείς µακριά από την κοινοτοπία, πόσο µπορείς να υπονοείς πράγµατα χωρίς να δίνεις έτοιµη τροφή για τα πάντα στον αναγνώστη. Ο αναγνώστης είναι µεγάλη η ανάγκη να σκέφτεται και µέσα από τη λογοτεχνία, να παρατηρεί, να κρίνει καταστάσεις και ιστορίες και συναισθήµατα. Μεγάλο ζητούµενο η κριτική σκέψη και µέσα από το λογοτεχνικό κείµενο. ∆ιαφορετικά, απλώς διαβάζουµε για την απόλαυση, σκέτα. Έ, και; Πάµε παρακάτω, ή λίγο πιο ψηλά έτσι;
Πέρα από τους µυθιστορηµατικούς, στην πραγµατική ζωή υπάρχουν ήρωες και ποιοι είναι αυτοί για εσένα;
Υπάρχουν, ναι, παντού γύρω µας. Οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας που θα συντρέξουν το φίλο, τον γείτονα, τον ξένο. Ο συµµαθητής που θα σε σηκώσει όταν πέσεις στη µπάλα. Να στο πω και αλλιώς: όσο µεγαλώνω πιστεύω όλο και περισσότερο στην καλοσύνη, στην άδολη καλοσύνη, στα ταπεινά και ουσιαστικά πράγµατα, που δεν τα βροντοφωνάζουµε αλλά και δεν είµαστε οι ανόητοι καλοί Σαµαρείτες. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εισβάλλει στη ζωή όλων µας και έχουν διαµορφώσει προσωπικότητες τίγκα στο ναρκισσισµό, στον ανταγωνισµό και την υποκρισία. Τόσο που στο τέλος χάνουν νόηµα και οι λέξεις. Μ’ αρέσει πια πολύ η ευγένεια και η ειλικρίνεια.
Επιστρέφεις για µια ακόµα φορά στη γενέθλια πόλη, τα Χανιά για την παρουσίαση του βιβλίου σου. Πώς τα αισθάνεσαι µέσα σου, τι είναι για εσένα τα Χανιά;
Είναι… είναι η πατρίδα και η µητρίδα των παιδικών χρόνων. Είναι η εφηβεία. Είναι η νιότη µας. Με τα Χανιά συµβαίνει και κάτι περισσότερο – όπως και µε όλες τις όµορφες πόλεις που διατήρησαν την µνήµη του τόπου. Και του τοπίου. Σαν να µεγαλώσαµε σε ένα απίστευτο σκηνικό θεάτρου µε πολλές ιστορικές περιόδους στοιβαγµένες πάνω στη σκηνή. Κάποιες φορές σκέφτοµαι ότι δεν είναι τυχαίο που έβγαλε ο τόπος τόσους γραφιάδες, σε πεζό και ποιητικό λόγο. Κάτι γίνεται σε αυτές τις γωνιές της Μεσογείου. Και οι άνθρωποι, οι δικοί µου άνθρωποι να µην ξεχωρίζουν από τις εικόνες. Γυρνάµε πάλι στην Μνήµη.
Η βιβλιοπαρουσίαση
Το νέο βιβλίο της Νίκης Τρουλλινού µε τίτλο “Οδός Σόλωνος” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταµός, θα παρουσιαστεί τη ∆ευτέρα 2 ∆εκεµβρίου 2024, στις 20:00, στο Ιστορικό Καφέ Κήπος.
Για το βιβλίο θα µιλήσουν οι φιλόλογοι Βαρβάρα Περράκη και Ρούλα Βουράκη.
Αποσπάσµατα θα διαβάσει η δικηγόρος Ρόζα Κονταδάκη.
Την εκδήλωση διοργανώνει το Φροντιστήριο Φιλολογικών Σπουδών “Παλλάδιον”.
