H Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου. Σκοπός της είναι να δώσει έμφαση στο γεγονός ότι μεγάλο μέρος των περιστατικών καρκίνου, αλλά και θανάτων από καρκίνο, μπορούν να αποφευχθούν μέσω της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αίτια θανάτου μετά τις καρδιαγγειακές νόσους στις αναπτυγμένες χώρες και θεωρείται ότι σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από ότι το AIDS, η ελονοσία και η φυματίωση μαζί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι κάθε χρόνο περίπου 9,6 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από καρκίνο (στοιχεία του 2018), ενώ οι νέες διαγνώσεις καρκίνου παγκοσμίως ανέρχονται σε περίπου 18,1 εκατομμύρια. Οι συχνότερες μορφές καρκίνου είναι του πνεύμονα, του μαστού και του παχέος εντέρου.
Ο καρκίνος είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή μιας ομάδας χρόνιων νόσων, που μπορούν να προσβάλουν οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση και εξάπλωση μη φυσιολογικών κυττάρων, ενώ πολλές φορές παρουσιάζουν διηθητική και μεταστατική συμπεριφορά.
Ο καρκίνος είναι μια πολυπαραγοντική ασθένεια, τα αίτια του οποίου χωρίζονται σε τρείς κύριες κατηγορίες:
1) Κληρονομικοί/γενετικοί καρκίνοι: Ο καρκίνος σε αυτή την κατηγορία προκαλείται από διαταραχές/μεταλλάξεις σε γονίδια τα οποία ελέγχουν την φυσιολογική διαίρεση και προγραμματισμένη απόπτωση (θάνατο) των κυττάρων. Μεταλλάξεις στον γενετικό κώδικα των όγκο-γονιδίων (αύξηση λειτουργίας) ή των ογκο-κατασταλτικών γονιδίων (μείωση λειτουργίας) έχουν ως συνέπεια την παράκαμψη των σημείων ελέγχου της κυτταρικής διαίρεσης, προκαλώντας με αυτό τον τρόπο ανεξέλεγκτη κυτταρική αύξηση και συνεπώς καρκίνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσία μίας κληρονομικής γονιδιακής διαταραχής δεν σημαίνει πάντα την εμφάνιση καρκίνου, αν και συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Αντιστρόφως, ο καρκίνος μπορεί να πλήξει ανθρώπους χωρίς οικογενειακό ιστορικό.
2) Περιβαλλοντικοί καρκίνοι: Σε αυτή την κατηγορία είναι οι καρκίνοι οι οποίοι παρουσιάζονται κατόπιν έκθεσης σε επιβαρυντικούς παράγοντες όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, η κακή διατροφή, οι χημικές ουσίες, η ακτινοβολία κ.α. Σε αρκετές περιπτώσεις, συγκεκριμένοι πληθυσμοί κυττάρων φέρουν προηγουμένως γενετική προδιάθεση και αρκεί η έκθεσή τους σε έναν από τους παραπάνω επιβαρυντικούς παράγοντες για την ενεργοποίηση της καρκινογένεσης.
3) Ιογενείς καρκίνοι: Ενώ ο καρκίνος δεν είναι από τη φύση του μεταδοτική νόσος, κάποιες μορφές του προκύπτουν από την προσβολή του ανθρώπινου οργανισμού από ιούς. Μερικά παραδείγματα είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), o οποίος ευθύνεται μεταξύ άλλων για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV) και ηπατίτιδας C (HCV), o ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (ΗIV), ο ανθρώπινος Τ-λεμφοτρόπος ιός τύπου 1 (HTLV-1), ο οποίος προκαλεί λευχαιμία κ.α.
Η καρκινογένεση είναι ένα φαινόμενο που απαιτεί χρόνο για να πραγματοποιηθεί και περιλαμβάνονται συνήθως αρκετά στάδια και μεταλλάξεις μέχρι ένα φυσιολογικό κύτταρο να μετατραπεί σε καρκινικό. Για τον λόγο αυτό ο καρκίνος μπορεί να αντιμετωπιστεί στις περισσότερες περιπτώσεις. Για να θεραπευτεί όμως, επιβάλλεται η διάγνωση να γίνει σε πρώιμα στάδια της νόσου, εξ ου και η αναγκαιότητα εύρεσης φορέων γνωστών καρκινικών μεταλλάξεων με γονιδιακούς ελέγχους, αλλά και η διεξαγωγή τακτικών προληπτικών εξετάσεων, όπως η μαστογραφία, το τεστ Παπανικολάου (ΠΑΠ), το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) και η κολονοσκόπηση.
Σήμερα, είναι διαθέσιμα αρκετά γονιδιακά τεστ, τα οποία ελέγχουν τα περισσότερα γνωστά μέχρι σήμερα ογκο-γονίδια και ογκο-κατασταλτικά γονίδια, ενώ` χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με το οικογενειακό ιστορικό του κάθε ανθρώπου (μαστού, προστάτη, παχέος εντέρου, παγκρέατος, στομάχου, δέρματος, θυροειδούς κ.α.). Για τους ανθρώπους που δεν έχουν περιστατικά καρκίνου στην οικογένειά τους είναι πλέον διαθέσιμος ο λεγόμενος παν-καρκινικός έλεγχος, ο οποίος δίνει την δυνατότητα ανίχνευσης 62 γονιδίων, τα οποία σχετίζονται με διάφορες μορφές καρκίνου.
Η καλύτερη αντιμετώπιση του καρκίνου είναι πάντα η πρόληψη. Έχοντας πλέον στην διάθεση μας καινοτόμες τεχνολογίες διάγνωσης, σήμερα η υγεία μας είναι στο χέρι μας περισσότερο από ποτέ.
Πραγματογνώμων των Ελληνικών Δικαστικών Αρχών σε θέματα Ταυτοποίησης Βιολογικού Υλικού και Ανάλυσης DNA
