«Η λαϊκή παράδοση δεν είναι µουσειακή, δεν µυρίζει ναφθαλίνη. Είναι ζωντανή, πάλλεται, χορεύει, συνουσιάζεται, γελάει και περνάει καταπληκτικά». Αυτό θα ζήσει κι ο θεατής απόψε Σάββατο επί σκηνής του Theatre 73100, µέσα από τις αφηγήσεις “Άσεµνα σεξουαλικά λαϊκά παραµύθια”, όπως υπόσχεται η ηθοποιός Νικολέτα ∆άφνου.
Η σκηνοθέτρια της παράστασης (µαζί µε την Ελένη Στρατάκη) µιλά στις “διαδροµές” για τη σηµασία των λαϊκών αφηγήσεων και παραµυθιών, τη ντροπή αλλά και τις βωµολοχίες ταυτόχρονα που είναι χαρακτηριστικά του Έλληνα, ενώ µοιράζεται µαζί µας ένα αγαπηµένο λαϊκό παραµύθι που έχει µείνει ανεξίτηλο στη µνήµη της.
Ποιες οι καταβολές των άσεµνων λαϊκών παραµυθιών που θα δούµε επί σκηνής;
Η ιδέα προέκυψε από µία έρευνα που έχει κάνει ο ∆ηµήτρης Προύσαλης η οποία έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Απόπειρα και στην οποία έχει συλλέξει λαογραφικά άσεµνα, σεξουαλικά παραµύθια από όλο τον κόσµο υπάρχουν ινδιάνικα παραµύθια, από την Αµερική έως κι από χωριά του Ηρακλείου. Μπορεί ο κόσµος να χωρίζεται από σύνορα στην πραγµατικότητα, ενώνεται όµως µε τις λαϊκές παραδόσεις, ακόµη κι εκείνες µε άσεµνο, πικάντικο περιεχόµενο.
Ενώ τα παραµύθια είναι συνυφασµένα µε το ψέµα και την παιδικότητα, εδώ πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό…
Καταρχάς, κανένα παραµύθι δεν είναι βασισµένο στο ψέµα. Όλα µεταµφιέζουν την αλήθεια για να την κάνουν πιο κατανοητή και λιγότερο τροµακτική. Όπως λέει κι ο ∆ροσίνης, «σαν το σιτάρι σπέρνεται στον κόσµο η αλήθεια κι από τον καθάριο σπόρο της φυτρώνουν παραµύθια». Τα παραµύθια λοιπόν είναι ο καθαρός σπόρος της αλήθειας. Στην περίπτωση δε των άσεµνων λαϊκών παραµυθιών θα ακούσουµε ιστορίες τις οποίες έχουµε δει κι ακούσει παντού από τη γειτονιά µας, µέχρι τους φίλους µας και τα σκάνδαλα της τηλεόρασης. Η παράσταση έχει ασύδοτους παπάδες, µικροπαντρεµένες µε εραστές, και γενικά ιστορίες που θα “γαργαλήσουν” το κοινό καθώς θα είναι διασκεδαστικές και απενεχοποιούν ένα από τα οµορφότερα πράγµατα του κόσµου, την σαρκική επαφή.
Γιατί είναι τόσο δυνατό το αίσθηµα της ντροπής στην Ελλάδα;
Ντροπή για το σώµα µας, για την έλξη, τη σεξουαλικότητα, την απόλαυση κ.ο.κ.
Έχει να κάνει µε τον τρόπο µε τον οποίο µας µεγαλώνουν, µε την πατριαρχία κ.λπ. Ειδικότερα εµάς τις γυναίκες, µας µεγαλώνουν µε σκοπό να είµαστε φροντιστές κι όχι θηλυκά όντα. Όλο αυτό λοιπόν κρύβει µέσα του ενοχή, όπως κάνουν κι οι κατά τόπους και περιόδους θρησκείες. Στην Ελλάδα είµαστε τροµερά θρήσκοι, κάτι που δεν το κρίνω ως κακό καθώς κι εγώ πιστεύω σε µια πνευµατικότητα κι ανώτερη δύναµη. Αυτό όµως που µε ενοχλεί είναι η θρησκοληψία κι ο ψευτοευλαβισµός. Στις νεότερες γενιές βέβαια έχει αρχίζει να αλλάζει κάπως αυτό κι ίσως έχουν συµβάλει και τα social media. Εύχοµαι να µην φτάσουµε όµως στο άλλο άκρο, διότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν την τάση αυτήν την υπέροχη σαρκική πράξη να την ευτελίζουν. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη µέση.
Οι βωµολοχίες ωστόσο βρίσκονται έντονα στην καθηµερινότητά µας.
Ας µην ξεχνάµε πως είµαστε και λίγο Βαλκάνιοι… δηλαδή, δεν έχουµε µάθει να µπαίνουµε στα αυστηρά πλαίσια της αστικής ευγένειας. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει αστική τάξη. Υπάρχουν -θα µπορούσαµε να πούµε- γαιοκτήµονες στην περιφέρεια, κάποιοι υπάλληλοι κι οι υπόλοιποι εργάτες. Η ευγένεια, λοιπόν, που συναντάται σε ανθρώπους που προέρχονται από “τζάκια” όπως στην Εκάλη, δεν συναντάται εύκολα στην επαρχία. Παρόλα αυτά, µαζί µε την εξωστρέφεια του Βαλκάνιου που φέρει ο Έλληνας, υπάρχει κι ένας µεγάλος θυµός. Είµαστε, θεωρώ, θυµωµένος λαός, ειδικά αν υπολογίσει κανείς όλα αυτά που αντιµετωπίζουµε καθηµερινά: φορολογία, Τέµπη, καθεστώτα που οµοιάζουν µε φασιστικά. Ο Έλληνας δεν έχει µάθει να µετουσιώνει τον θυµό του σε κάτι γόνιµο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων κυριαρχούν οι βρισιές και συχνά οι µπουνιές. Εύχοµαι να υπάρξει αλλαγή και να τον µετουσιώνουµε σε συλλογικότητα, δύναµη κι αντίσταση.
Είναι οι Απόκριες η κατάλληλη γιορτή για να νιώσουµε λίγο πιο ελεύθεροι και µακριά από τον καθωσπρεπισµό;
Φυσικά, µιας κι οι Απόκριες είναι διονυσιακό έθιµο στο οποίο οι άνθρωποι επιδίδονταν σε οµαδικές πράξεις γενετήσιου χαρακτήρα. Τα όµορφα αυτά κατάλοιπα τα ζούµε µέσα από τις Απόκριες, για αυτό και πιστεύω πως ο κόσµος που θα έρθει στην παράσταση απόψε θα περάσει καταπληκτικά, αποκριάτικα και καρναβαλικά. Ο θεατής θα έρθει σε επαφή µε την πιο ελεύθερη πλευρά του, αυτήν που δεν φοβάται να γελάσει ηχηρά, να προβληµατιστεί και να γαργαλιστεί.
Αποτελούν αυτού του είδους οι λαϊκές ιστορίες κοµµάτι της λαογραφικής µας παράδοσης, τη στιγµή που τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια διάσωσης της προφορικής ιστορίας της Ελλάδος;
Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς, τον οποίο πράγµατι την τελευταία δεκαετία προσπαθούν να διασώσουν ακαδηµαϊκοί κι ερευνητές. Ένα µεγάλο κοµµάτι του πλούτου µας εδράζεται ακριβώς εκεί, στις ιστορίες των γιαγιάδων, στα µοιρολόγια για τους πεθαµένους, στις καντάδες που έκαναν οι ερωτευµένοι νέοι στις κοπέλες του χωριού κοκ. Όλα αυτά έχουν τεράστια αξία κι εµείς οι νέας γενιάς καλλιτέχνες οφείλουµε να το µετουσιώσουµε σε κάτι σύγχρονο, µε σεβασµό στην παράδοση, που να αφορά και τον νέο που θα µπει 10 φορές Tik Tok, το κορίτσι που θα έχει snapchat. Πρέπει να καταφέρουµε να κάνουµε την λαογραφική παράδοση να τούς αφορά κι ήταν ένα µεγάλο στοίχηµα για την παράστασή µας και βλέπω να πετυχαίνει µε τους νέους θεατές. Γελάνε, χορεύουν, εµπλέκονται. Χαίροµαι, λοιπόν, που υπάρχουν άνθρωποι που αναζητούν τις ιστορίες πόρτα – πόρτα, γιατί οι ιστορίες χάνονται δυστυχώς καµιά φορά µε τους ανθρώπους που τις αφηγούνται.
Μία από τις ωραιότερες στιγµές της ζωής µου ήταν όταν φιλοξενήθηκα στο χωριό της Κασταµονίτσας, αποδεχόµενη την πρόσκληση του πολιτιστικού συλλόγου σε ένα φεστιβάλ όπου ζωντανέψαµε επί σκηνής µε τους κατοίκους του χωριού λαϊκά παραµύθια.
Εκεί, λοιπόν, έβλεπες να συνυπάρχουν στην σκηνή ένα 10χρονο κορίτσι που σκαρφίστηκε µια ιστορία µε µία ηλικιωµένη γυναίκα που τούς είχε µαζέψει όλους γύρω της κι αφηγούνταν µε τρόπο απόλυτα θεατρικό ιστορίες από το χωριό αληθινές και ψεύτικες. Γι΄ αυτό αποφασίσαµε µε τους υπόλοιπους συντελεστές να κάνουµε αυτήν την παράσταση, η οποία ήταν ένα προσωπικό στοίχηµα. Η λαϊκή παράδοση δεν είναι µουσειακή, δε µυρίζει ναφθαλίνη. Είναι ζωντανή, πάλλεται, χορεύει, συνουσιάζεται, γελάει και περνάει καταπληκτικά.
Κάποια δική σας αγαπηµένη λαϊκή ιστορία – παραµύθι;
Παλαιότερα, είχαµε ανεβάσει µε τον Πέτρο Μαυροµατίδη τους “Βασιλιάδες και ζητιάνοι”, ταξικά λαϊκά παραµύθια που µιλούσαν για τις κάστες που χωρίζονται οι άνθρωποι. Υπήρχε λοιπόν ένα κρητικό παραµύθι που λεγόταν “Το αλάτι”. Ένας βασιλιάς λοιπόν ζητά από τις τρεις του κόρες να τού φέρουν το πολυτιµότερο πράγµα του κόσµου κατά τη γνώµη τους. Η πρώτη φέρνει έναν κόκκινο µανδύα, η δεύτερη κάποια κοσµήµατα και η τρίτη ένα ξύλινο κουτάκι µε αλάτι. Θυµώνει ο βασιλιάς και τη διώχνει.
Εκείνη φεύγει για πολλά χρόνια και µεταµορφώνεται σε ζητιάνα. Έπειτα, πιάνει δουλειά στο βασίλειο ως µαγείρισσα, έχοντας ήδη γίνει η καλύτερη του ντουνιά. Την προσλαµβάνει, λοιπόν, ο βασιλιάς στον γάµο της µεγάλης του κόρης και εκείνη ντύνεται φτωχικά και µουντζουρώνει την όψη της.
Μαγειρεύει τα καταπληκτικότερα φαγητά όλου του κόσµου και όλοι µένουν άναυδοι από την όψη και µυρωδιά τους, τόσο που τους τρέχουν τα σάλια. Πρέπει φυσικά να φάει πρώτος ο βασιλιάς, βάζει µια κουταλιά στο στόµα του, τη φτύνει και φωνάζει να του φέρουν µπροστά του τη µαγείρισσα. «∆εν ντρέπεσαι; Αυτό το φαγητό που έφτιαξες µόνο στην όψη είναι όµορφο, δεν έχει αλάτι!». Αποκαλύπτεται η κόρη και του λέει «να το βασιλιά µου, η αγάπη µου για εσένα είναι τόσο πολύτιµη όσο το αλάτι». Κόβεται η µιλιά στον βασιλιά, σκύβει το βλέµµα ντροπιασµένος µπροστά στη σοφία της κόρης του και το οµορφότερο βασιλόπουλο που είδε τη σοφία και την καλοσύνη της κόρης την έκανε γυναίκα του και κάπως έτσι ζήσανε αυτοί καλά, µα σίγουρα όχι ανάλατα!
Η παράσταση
Ελευθερόστοµες λαϊκές αφηγήσεις από όλο τον κόσµο θα παρουσιαστούν στο Theatre 73100 απόψε, Σάββατο 22 Φεβρουαρίου, στις 21:00 µ.µ. Η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Κείµενο: ∆ηµήτρης Προύσαλης (συλλογή: «Άσεµνα, σεξουαλικά λαϊκά παραµύθια», εκδ. Απόπειρα).
Σκηνοθεσία / ερµηνεία: Νικολέτα ∆άφνου, Ελένη Στρατάκη.
Ενδυµατολογική επιµέλεια: Άννα Μαχαιριανάκη.
Μουσική επιµέλεια: Νικολέτα ∆άφνου.
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Χανιωτάκη.
Σχεδίαση αφίσας: Λίλα ∆άφνου.
Φωτογραφίες: Μάνος Πολιτάκης.
Παραγωγή: Ελένη Στρατάκη.
∆ιάρκεια: 60 λεπτά.
