Από την τουρκοκρατούμενη Κρήτη και τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις ΗΠΑ και τις μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις των αρχών του 20ου, η πένα του συγγραφέα Νίκου Αραπάκη μέσα από τις σελίδες του “Αμερικάνου”, ταξιδεύει τον αναγνώστη σε έναν κόσμο που μοιάζει μακρινός, αλλά ταυτόχρονα και πολύ σύγχρονος.
Πρωταγωνιστής του ένας νεαρός Τουρκοκρητικός, ο Ισμαήλ ή Ηρακλής Συναξάκης, ένας φυγάς που μεταναστεύει στην Αμερική, ενηλικιώνεται βίαια και συγχρόνως ζει τις μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις της εποχής του από “μέσα”.
Επικοινωνήσαμε με τον Νίκο Αραπάκη λίγες ημέρες πριν την παρουσίαση του βιβλίου του (που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Τόπος”) στα Χανιά και του ζητήσαμε να μας συστήσει τον “Αμερικάνο”, να μας αποκαλύψει την ανάγκη που τον γέννησε αλλά και να μας εκμυστηρευτεί που θα μπορούσαμε να συναντήσουμε σήμερα τον χάρτινο ήρωά του…
Πώς γεννήθηκε “Ο Αμερικάνος”; Ποιες σκέψεις ή και βιώματα σας ώθησαν να το γράψετε;
Τα τελευταία χρόνια μου είχε «καρφωθεί» η ιδέα να γράψω ένα μυθιστόρημα για τους Έλληνες μετανάστες στην Αμερική. Ο βασικός λόγος ήταν ότι ήθελα να συγκρίνω το τότε με το τώρα. Πώς αντιμετώπισαν οι Αμερικανοί τους Έλληνες μετανάστες στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και πώς αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα τους μετανάστες από την Αφρική ή την Ασία. Υπάρχουν ομοιότητες, διαφορές, κάτι που να συνδέει τη μια εποχή με την άλλη; Ξεκινώντας να γράφω, θεώρησα ότι μου δίνεται η ευκαιρία να συνδυάσω αυτά που ανέφερα παραπάνω με τη ζωή του Λούις Τίκας. Ενός ανθρώπου πολύ ξεχωριστού, που σε μεγάλο βαθμό είναι άγνωστος στην Ελλάδα. Κάπως έτσι, προέκυψε «ο Αμερικάνος».
Το βιβλίο, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να διαβαστεί κι ως ένα λογοτεχνικό σχόλιο για το θέμα της μετανάστευσης. Έχω την αίσθηση ότι, δυστυχώς, παρά την πλούσια εμπειρία που διαθέτουμε ως ελληνική κοινωνία από μεταναστευτικά ρεύματα, δεν έχουμε διδαχθεί από αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας και μέσα σε αυτό το «κενό» βρίσκει έδαφος ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. Ποια είναι η δική σας άποψη; Πού πήγε όλη αυτή η κοινωνική παρακαταθήκη των Ελλήνων που ξεριζώθηκαν και βίωσαν την εκμετάλλευση στο πετσί τους σε Αμερική, Γερμανία κ.λπ;
Είναι πολύπλοκο το ζήτημα. Καταρχάς, οι περισσότεροι λαοί του κόσμου έστειλαν μετανάστες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης κατά περιόδους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτομάτως απέκτησαν ανεκτικότητα απέναντι στους μετανάστες που επέλεξαν να εγκατασταθούν στη δική τους χώρα. Στην πραγματικότητα είναι δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Η ιστορία αποδεικνύει ότι πάντοτε οι γηγενείς πληθυσμοί είναι στην πλειοψηφία τους επιφυλακτικοί έως εχθρικοί απέναντι στους μετανάστες. Κι αυτό είναι εύκολα εξηγήσιμο: το διαφορετικό τρομάζει. Σκεφτείτε, παραδείγματος χάρη, έναν ηλικιωμένο λευκό χριστιανό που ζει σε κάποια γειτονιά της Αθήνας, και ο οποίος έζησε όλη τη ζωή του ανάμεσα σε ανθρώπους της ίδιας φυλής και θρησκείας, να πρέπει ξαφνικά να συνυπάρξει με δεκάδες ή εκατοντάδες έγχρωμους μουσουλμάνους. Αν σ’ αυτό προσθέσετε την προπαγάνδα ρατσιστών/φασιστών οι οποίοι διαδίδουν θεωρίες συνομωσίας και μίσους, τότε εύκολα εξηγείται αυτό που συμβαίνει σήμερα. Από την άλλη όμως, οφείλω να τονίσω ότι πάντοτε υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις. Δεν είναι λίγοι οι συμπατριώτες μας που βοήθησαν με όλους τους τρόπους τόσο τους μετανάστες, όσο και τους πρόσφυγες.
Οι περιπέτειες που ζει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου λειτουργούν καταλυτικά για να ωριμάσει ως άνθρωπος αλλά και να αποκτήσει κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Ωστόσο, σε σχέση με την εποχή εκείνη των αρχών του 20ου αιώνα, σήμερα διαπιστώνει κανείς ότι λείπουν τα μεγάλα οράματα αλλά και η πίστη ότι μπορεί ο κόσμος να αλλάξει. Τι θα έκανε ο Ισμαήλ ή Ηρακλής αν ζούσε σήμερα; Πού θα τον συναντούσαμε;
Σήμερα η επικράτηση της παγκοσμιοποίησης/νεοφιλελευθερισμού δείχνει απόλυτη. Και δείχνει απόλυτη διότι το αντίπαλο δέος, η αριστερά, σε όλες της τις μορφές από την επαναστατική μέχρι τη σοσιαλδημοκρατία, βρίσκεται σε παρακμή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει όραμα για έναν καλύτερο κόσμο. Αυτό που λείπει είναι η πίστη, διότι ο «εχθρός» φαντάζει πανίσχυρος. Πιστεύω, όμως, ότι σύντομα θα αμφισβητηθεί έντονα και μαζικά η κυριαρχία του. Αυτό που χρειάζεται είναι νέες ιδέες. Χωρίς να θέλω να αμφισβητήσω την αξία που έχουν το σφυρί και το δρεπάνι, χρειαζόμαστε εργαλεία πιο σύγχρονα, που να μπορούν να ανταποκριθούν στα προβλήματα της εποχής μας. Τον Ηρακλή σήμερα θα τον συναντούσαμε παντού: στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα στρατόπεδα των μεταναστών, στις πορείες, στη δίκη του Ζακ. Θα προσπαθούσε να καταπολεμήσει την αδικία όπου τη συναντούσε και με όλους τους τρόπους.
Το μυθιστόρημά σας πατάει με το ένα πόδι στη μυθοπλασία και με το άλλο στην ιστορία. Η λογοτεχνία εδώ και αρκετά χρόνια φλερτάρει έντονα με το ιστορικό στοιχείο. Γιατί πιστεύετε ότι γίνεται αυτό; Τι είναι αυτό που συγκινεί το αναγνωστικό κοινό στο «πάντρεμα» ιστορίας και μύθου;
Κατά την εκτίμησή μου, τα καλύτερα μυθιστορήματα τα γράφει η ζωή. Κι απ’ ό,τι φαίνεται, αυτή την άποψη την ασπάζονται πολλοί. Προφανώς, όταν μεταφέρεις στο χαρτί μια ιστορία στην οποία έχεις ενσωματώσει πραγματικά πρόσωπα και περιστατικά, ο αναγνώστης ταυτίζεται πιο εύκολα. Το αυτό συμβαίνει και με τον κινηματογράφο. Το «μια αληθινή ιστορία» που βλέπουμε πολλές φορές στους τίτλους έναρξης μιας ταινίας είναι κάτι που συγκινεί τον θεατή ή τον αναγνώστη όταν μιλάμε για λογοτεχνία.
Η λογοτεχνία ως έκφραση δίνει τη δυνατότητα να αναπλάθουμε τον κόσμο και να του δίνουμε ένα νόημα, έναν ειρμό. Για εσάς τι είναι η λογοτεχνία;
Ασχολήθηκα με τη λογοτεχνία για δυο κυρίως λόγους: πρώτον, διότι μου δίνεται η δυνατότητα να αποφορτίζω την οργιώδη φαντασία μου. Φαντάζομαι συνεχώς πράγματα και αισθάνομαι την ανάγκη να τα καταγράψω κάπου. Δεύτερον, μέσα από τις φανταστικές ιστορίες που καταθέτω στο χαρτί μου δίνεται η δυνατότητα να σχολιάζω πράγματα που με/μας απασχολούν, και μάλιστα πιο διεξοδικά και αναλυτικά απ’ ό,τι θα έκανα αν έγραφα κάποιο άρθρο. Τολμώ να πω ότι γράφοντας λογοτεχνία, δημοσιογραφώ.
Η βιβλιοπαρουσίαση
Το βιβλίο του Νίκου Αραπάκη “Ο Αμερικάνος” θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 23 Μαΐου στις 7 το απόγευμα στο καφέ Αθέατον (Μπονιαλή 11-19, Εμπορικό Κέντρο “Ερμής”). Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο γιατρός – νευροχειρουργός Αντώνης Κρασουδάκης, ο ποιητής και αρθρογράφος Ειρηναίος Μαράκης, ο συγγραφέας Νίκος Νικολούδης και ο συγγραφέας του βιβλίου. Ριζίτικα θα αποδώσει η Ζωή Κολλάρου. Την εκδήλωση διοργανώνουν οι εκδόσεις “Τόπος”, το βιβλιοπωλείο “Το βιβλίο” και το καφέ “Αθέατον”.
