Νίκος Γιαννακάκις ο Αγιογράφος

Καθώς ο ήλιος με δυσκολία περνάει μέσα από τις ελιές στο κλείσιμο της μέρας, το μαγιάτικο απόγευμα απογυμνώνει το τοπίο από τη φλυαρία του και εκθέτει την ουσία του, απλή και πολύπλοκη ταυτόχρονα. Και πώς να την περιγράψεις χωρίς να την χαλάσεις; Λίγα σημαντικά πράγματα μπορούν να μπουν στο αδύναμο περίβλημα μιας λέξης.
Τίποτα δε θυμίζει εδώ στα δυτικά των Χανιών τις μάχες που έγιναν τις ίδιες μέρες του Μαγιού πριν από 73 χρόνια. Μονάχα ο ελαιώνας βρισκόταν ίδιος, αδιάφορος μάρτυρας. Εδώ στον πρώην Δήμο Νέας Κυδωνίας όμως η μνήμη πάει πίσω χιλιετίες. Σ’ ένα σύγχρονο κτήριο με το σύνηθες αρχιτεκτονικό αισθητικό έλλειμμα στεγάζεται το Εργαστήρι Βυζαντινής Αγιογραφίας του Νίκου Γιαννακάκι. Ένας μικρός σχετικά χώρος όπου ανθεί η τέχνη. Οι μαθητές του δουλεύουν τα θέματα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης δοσμένα με τη ματιά του δάσκαλου. Καβαλέτα, σχέδια, χρώματα, ημιτελή και τελειωμένα έργα και ο δάσκαλος που κατευθύνει το μικρό αυτό χάος προς τη δημιουργία.
Ο Νίκος από την Καλυβιανή της Γραμβούσας είναι χαμηλών τόνων, λιγόλογος για την τέχνη του. Οι εικόνες του όμως λένε όσα εκείνος δεν λέει. Είναι εύκολο να ευτελίσει κανείς την τέχνη αντιγράφοντας. Η Βυζαντινή Αγιογραφία είναι αυτή που είναι, αυστηρά οριοθετημένη που δεν δίνει μεγάλες δυνατότητες στον καλλιτέχνη να αυτοσχεδιάσει και να την φέρει σε άλλο επίπεδο. Οι περισσότεροι αγιογράφοι δεν ξεφεύγουν από το τέλμα της πιστής αντιγραφής, δηλαδή της κοινοτοπίας.
Ο Νίκος είναι φτιαγμένος για κάτι άλλο. Πήρε στα χέρια του τη Βυζαντινή Σχολή και την Κρητική Σχολή κι έδωσε νέα κίνηση και έκφραση στις εικόνες του, δημιουργώντας τη δική του Μεταβυζαντινή Σχολή. Ο Άγιος Ιωάννης της Βυζαντινής Σχολής είναι αυστηρός και απόμακρος. Ο Άγιος Ιωάννης του Γιαννακάκι έχει μια φλόγα στα μάτια, υποδόρια κόπωση και μελαγχολία στο πρόσωπο, νοιάζεται για τον συνάνθρωπο. Κάνει αυτό που κάνει ο ήλιος ανάμεσα στα λιόδεντρα της Νέας Κυδωνίας: δίνει μια νέα άποψη του κόσμου. Γιατί η τέχνη, όπως είχε πει ο Πικάσσο, δεν έχει σκοπό να μιμηθεί τη φύση αλλά να δουλέψει με τη φύση. Τα πρόσωπα και τα βιβλικά τοπία δεν μπορούν να είναι έξω από τον κόσμο αλλά του κόσμου τούτου. Πρέπει να μιλούν μόνα τους, να μην χρειάζονται ερμηνείες. Ό,τι χρειάζεται ερμηνεία δεν είναι τέχνη ή καλύτερα δεν είναι τέχνη που μένει.
Γι’ αυτό και ο Νίκος έχει παγκόσμια αναγνώριση. Οι αγιογραφίες του κοσμούν ακόμη και καθολικούς ναούς στην Ιταλία και τη Γαλλία και οι εικόνες του υπάρχουν ακόμη και στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία.
Η τελετή απονομής διπλωμάτων στους αποφοίτους της Σχολής, απλή. Λίγα λόγια αγάπης και εκτίμησης και πολλά λαμπερά πρόσωπα. Ο ήλιος έχει πέσει από την πλευρά της Γραμβούσας. Μια άλλη άποψη του κόσμου αποκαλύπτεται, άλλες εικόνες, άλλοι ήχοι. Κάπως σαν την τέχνη του Νίκου Γιαννακάκι. Μια Σχολή θα συνεχίζει το έργο του και νέοι τεχνίτες θα ψάχνουν το καινούργιο.
Πίσω στη φωτισμένη πόλη έχω την αίσθηση ότι έζησα κάτι ονειρικό. Δεν έχω άλλο τρόπο να εξηγήσω πώς μια αδιόρατη γραμμή στο βιβλικό πρόσωπο, μια στεγνή πινελιά, μια ανεπαίσθητη σκίαση δίνει τόση έκφραση στην εικόνα. Σκέφτομαι το θαύμα της τέχνης, σκέφτομαι τον πρωτομάστορα. Ίσως για λίγο έχω βρει την αίσθηση της γαλήνης.