» Άρα, Κύριε, η νηστεία είναι µία πολιτική πράξη ευθύνης!
Ίσως ο παραπάνω τίτλος να θεωρηθεί ως µη κατάλληλος. Τί µπορεί και πώς µπορεί να γίνει η νηστεία πολιτική πράξη ευθύνης; Γενικώς, τα περί νηστείας µάς βασανίζουν ακόµη, κυρίως τους νέους µας, οι οποίοι, στο άκουσµα και µόνο της λέξης, επαναστατούν και την συνδέουν άµεσα µε την απαγόρευση και κυρίως µε τη διατροφή. Αισθάνθηκα µία ιδιαίτερη ικανοποίηση αυτές τις ηµέρες µε την επίσκεψη του Μουσικού Σχολείου Χανίων στην Ορθόδοξο Ακαδηµία Κρήτης, για να παρακολουθήσουν το Πρόγραµµα «Ορθόδοξη Χριστιανική Νηστεία: µία παράδοση αιώνων που σέβεται το Φυσικό Περιβάλλον και τον Άνθρωπο». Στην αρχή τα παιδιά µε πολλή σοβαρότητα απαντούσαν στις ερωτήσεις καταλήγοντας πάντα στην απαγόρευση και την διατροφή! Υπήρχε η σχετική προετοιµασία από τους καθηγητές και τα παιδιά ήταν γεµάτα ερωτήσεις και ψάχνανε βασανιστικά απαντήσεις σε όλα.
Ξεκινώ την οµιλία µου µε δύο κείµενα του Τριωδίου (οµώνυµο λειτουργικό βιβλίο που αρχίζει µε την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και κλείνει µε το Μέγα Σάββατο). Το πρώτο µας λέγει ότι «Τὰς τοῦ Κυρίου γνόντες ἐντολὰς οὕτω πολιτευθῶµεν˙ πεινῶντας διαθρέψωµεν, διψῶντας ποτίσωµεν, γυµνοὺς περιβαλώµεθα ξένους, συνεισαγάγωµεν, ἀσθενοῦντας, καὶ τοὺς ἐν φυλακῇ, ἐπισκεψώµεθα, ἵνα εἴπῃ καὶ πρὸς ἡµᾶς, ὁ µέλλων κρῖναι πᾶσαν ταὴν γῆν˙ ∆εῦτε οἱ εὐλογηµένοι τοῦ πατρός µου, κληρονοµήσατε, τὴν ἡτοιµασµένην ὑµῖν βασιλείαν» (∆οξαστικόν Ἰδιόµελον) και το δεύτερο µιλά για το πως ακριβώς «Νηστεύσωµεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ˙ ἀληθὴς νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυµοῦ ἀποχή, ἐπιθυµιῶν χωρισµός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, καὶ ἐπιορκίας˙ ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἐστίν, ἀληθὴς καὶ εὐπρόσδεκτος» (Ἰδιόµελον, Ἠχος γ΄). Αµέσως τα παιδιά αρχίζουν να ερωτούν, να απορούν, να εκπλήσσονται!
Μέσα στο πανδαιµόνιο της καθηµερινότητας λησµονούµε την πραγµατική σηµασία της νηστείας, η οποία είναι ένα κοινοτικό γεγονός. Οι προεκτάσεις της είναι τεράστιες. Είναι µία πράξη εγκράτειας και όχι απαγόρευσης και µάλιστα για όσους µπορούν και όπως µπορούν. Ολόκληρη τη Σαρακοστή νηστεύω. Νηστεύω, δηλαδή, από την Καθαρά ∆ευτέρα µέχρι τα ξηµερώµατα της Κυριακής του Πάσχα. Νηστεύω γιατί έχω µπροστά δρόµο, και όταν έχεις δρόµο δεν θέλεις να βαρύνεις. Καθαυτή η λέξη «σαρακοστή» δεν σηµαίνει τίποτα άλλο, παρά µέτρηµα του δρόµου που αποµένει. Η περίοδος της Σαρακοστής (συν τη νηστεία της Αγίας και Μεγάλης Εβδοµάδος) δεν υπάρχει επειδή οι µέρες της είναι ιερότερες ή µαγικότερες! Υπάρχει χάριν του τερµατισµού της. Και το τέρµα είναι η Ανάσταση! Υπάρχει για να µυεί στην έννοια του οράµατος, του καινούργιου που βρίσκεται στο τέρµα των σαράντα ηµερών: στη Μεγαλοβδοµάδα και, εν τέλει, στην Ανάσταση! Το να νηστεύω σηµαίνει όχι απλώς να δηλώνω, αλλά και να ζω µε όλες τις διαστάσεις της ύπαρξής µου (πνευµατικές και βιολογικές) το ότι ο κόσµος τούτος, ο βυθισµένος στη φθορά και στο άδικο, οφείλει να αλλάξει. Οφείλει να βιωθεί ως ένας κόσµος, ο οποίος δεν µπορεί να χορτάσει τον άνθρωπο που διψά για ζωή. Κι όταν µιλάµε για αλλαγή του κόσµου, δεν µιλάµε για κατάργηση ή εξάτµισή του ή αντικατάστασή του από κάποιο υπερπέραν. Αλλαγή του κόσµου, στη χριστιανική οπτική, σηµαίνει απελευθέρωσή του από κάθε θάνατο, κυριολεκτικό και µεταφορικό: από καθετί που νεκρώνει την ανθρωπιά, που βάζει ηµεροµηνία λήξης στην αγάπη, που διακόπτει τον έρωτα, που κολοβώνει το δίκιο. Άραγε τι χρώµα µπορεί να έχει η δικαιοσύνη; ∆εν είµαι µόνος στον αγώνα αυτόν, δεν ιδιοποιώ την προσπάθεια, αλλά την µοιράζοµαι. Κάνω λιγότερα έξοδα για να δώσω το περισσεύον σε αυτόν που δεν έχει, µιλάω λιγότερο στο κινητό για να αφιερώσω περισσότερο χρόνο στον διπλανό µου. Κι όλα αυτά θέλουν υποµονή. Ο Όσιος Πέτρος ο ∆αµασκηνός λέει ότι «η υποµονή είναι σαν ασάλευτη πέτρα απέναντι στους ανέµους και στα κύµατα του βίου. Και όποιος την έχει, ούτε στην πληµµύρα ατονεί ή στρέφεται πίσω, ούτε στη γαλήνη και στη χαρά υπερηφανεύεται· αλλά είναι πάντοτε ο ίδιος και στην ευηµερία και στη δυσκολία». Τέτοια υποµονή πρέπει να κάνουµε, µε πολλή προσπάθεια, γιατί µέχρι τη θανάτωση του θανάτου, δηλαδή µέχρι τα ξηµερώµατα της Κυριακής του Πάσχα, µέχρι να ακουστεί η ιαχή «Χριστός Ανέστη!», έχουµε ένα συνεχή αγώνα, µία συνεχή προσπάθεια να πολιτευθούµε ανθρωπίνως για τον άνθρωπο. Κι αυτό έχει κόστος, δεν είναι ανέµελη προσπάθεια. Σαρακοστή, λοιπόν, σηµαίνει άσκηση στη διάκριση. Όχι καταλαλιά και κατάκριση. Άσκηση στο να µην είµαι αδιάκριτος, παµφάγος, καταναλωτής ιδεών και καταστάσεων, αλλά πηδαλιούχος του εαυτού µου. Ικανός στο να διακρίνω τι δέχοµαι και τι αρνούµαι. Η Σαρακοστή είναι πράξη βαθιά πολιτική και βαθιά θρησκευτική ταυτόχρονα. Και η πίστη στην Ανάσταση είναι στάση βαθιά πολιτική και βαθιά θρησκευτική ταυτόχρονα, να κάνω αλλαγές από τον εαυτό µου (µετάνοια) και να αλλάξω τη σκέψη που βλέπει το θάνατο ως µοιραίο και αναπόφευκτο. «Καλή Σαρακοστή» σηµαίνει καλό δρόµο. Μα, «καλή Ανάσταση» σηµαίνει πως ο δρόµος αυτός έχει ένα φτάσιµο: το καινούργιο που σπάζει τη µιζέρια και την υποτέλεια.
Αυτά, είπα, περίπου στους µαθητές και στο τέλος µία µαθήτρια, αθόρυβα σχεδόν, σαν να µην το πιστεύει και η ίδια, είπε: «Άρα, Κύριε, η νηστεία είναι µία πολιτική πράξη ευθύνης»!
• Ο ∆ρ. Κωνσταντίνος Ζορµπάς είναι Γενικός ∆ιευθυντής της
Ορθόδοξης Ακαδηµίας Κρήτη
