ΤΕΧΝΗ και ΓΥΝΑΙΚΑ Μarilyn Υalom μνήμη
Βαγγέλη Μυριζάκη μνήμη
…και παιδίο εγεννήθηκε τότε, κι απ΄τη μήτρα της μάνας του δωδεκάχρονο ανέτειλε. Και το είπαν Ιβάν, Ιωάννη και Γιάν, Σων, Χουάν και Γιοχάνες και Γιόχαν. Γιοχανάν. Ένας Πρόδρομος. Μα ο Επόμενος πότε; Ο Επόμενος [που, αν όχι τοτε κι εκει, στων εθνων την ολόμαυρη ράχη; Με τα δώδεκα χρόνια στου ώριμους ώμους του το παιδίο Ιβαν-Γιοχανάν-Ιωάννης σε ναό δεν εισήλθε σοφότατος, καθώς άλλοτε αλλού κάποιος άλλος. Στον γραμμένο του χρόνο, ότι ειχε γραφτεί να πεθάνει της γέννας του ομήλικος, άλλα επόθησε άθλα…
Παντελής Μπουκάλας
Από το «Δωδεκαετής»
(τα παιδικά χρόνια του Ιβάν) (1)
Μνήμη εκεί που νομίζεις ότι την ελέγχεις, έρχεται μια ή και περισσότερες στιγμές για να καταλάβεις ότι είναι ένα θεριό που δεν ξέρεις πότε θα ξυπνήσει…
Έπρεπε λοιπόν να πάρω στα χέρια μου το συγκλονιστικό νέο πυκνό σε ποιητική μέθεξη , γεμάτο υποδόριους υπαρξιακούς υπαινιγμούς, ξέχειλο από λατρεία το μεγάλο ποιητή του 20ου αιώνα του β΄μισό –και κατά τη γνώμη μου-Αντρέι Ταρκόφσκι. Αναφέρομαι στην «ποιητική συλλογή» του Παντελή Μπουκάλα , «ο Χριστός στα χιόνια», εφτά νυχτες στον κόσμο του Αντρει Ταρκόφκι (2) Το βιβλίο με πήγε κατευθείαν στη δεκαετία του ΄80 όταν έκανα περισσότερα από 6 κείμενα στην εφημερίδα για τον Ταρκόφσκι.
Τετάρτη 5 Οκτωβρίου, ξαναμπαίνω στην Ογκολογική κλινική του Νοσοκομείου Χανίων. Η νέα γιατρός, δεν έχει αντιμετωπίσει μέχρι τώρα στη σύντομη λειτουργική καριέρα της την περίπτωση εγχύσεων χημειοθεραπείας στο στήθος μέσω πόρτ, που αναγκάστηκα να κάνω λόγο ευαίσθητων φλεβών. Από κοντά, η έμπειρη υπεύθυνη νοσηλεύτρια, κυρία Χατζηγιακτσίδου Ελένη, με περισσότερα από 20 χρόνια πείρας. Με πόση τρυφεράδα συμβουλεύει τη νέα γιατρό, με ένα μίγμα ιατρικής εμπειρίας και μητρικής φροντίδας και διακριτικότητας για να μη προσβάλει την άπειρη (στο θέμα αυτό), νεαρή γιατρό. Αγάπη και φροντίδα, συμπληρώνουν μια μικρή κόκκινη κηλίδα που ξέφυγε από την οριζόντια κλειστή πληγή με τα ανάγλυφα ράμματα που δεν έχουν βγει ακόμα. Τα χημικά υγρά που επιμελείται και γα την περίπτωση αυτή η εκπληκτική γυναίκα λειτουργός κυρία Ελένη, κυλούν τώρα επιτέλους στον οργανισμό μου χωρις να ενοχλούν τις ευαίσθητες φλέβες των κατατρυπημένων χεριών μου. Μια συγκλονιστική γαλήνη με διαπερνά. Παραπέρα η σύζυγος μου η Ζωή, βρίσκει ευκαιρία τις ώρες γαλήνης μου, να διαβάζει πλάι μου μερικές σελίδες από το συγκλονιστικό γραπτό «ρέκβιεμ» αγάπης και αφοσίωσης ενός θρυλικού ζευγαριού, Ιρβιν Γιάλομ Και Μαιριλιν Γιάλομ, «Ζήτημα θανάτου και ζωής», αγάπη, απώλεια και αυτό που έχει τελικά σημασία.
Ο νους μου οργιάζει στο κορυφαίο δοκιμιακό έργο της Μαιρυλιν που κοσμεί τη βιβλιοθήκη μου, ανάμεσα στα δεκάδες βιβλία του διάσημου ψυχαναλυτή Ιρβιν, «Η ιστορία του γυναικείου στήθους» (4). Με ξώφυλλο το έργο του σπουδαίου Αναγεννησιακού JEAN FOUQUET (1420-1481) (ο πρώτος Γάλλος που ταξίδεψε στην Ιταλία και βίωσε από κοντά την πρώιμη Ιταλική Αναγέννηση. Το έργο «Η Μαντόνα και το βρέφος», έργο γνωστό ως « Η παρθένος του Helun». (5) Σκέπτομαι σ΄ ολόκληρη την ιστορία της Τέχνης δεν υπάρχει πιο ορθολογιστική σχεδιαστική αντιμετώπιση από καλλιτέχνη του απόλυτα στρογγυλού στήθους της γυναίκας, προφανώς ο Fouquet χρησιμοποίησε διαβήτη.
ΤΑ «ΜΑΤΑΛΑ» ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ
Καλοκαίρι 1964, ο δωδεκάχρονος Ιβάν, δηλαδή Ιωάννης, μια αδιαμόρφωτη προεφηβική λιγνή φιγούρα, δηλαδή η αφεντιά μου, ζούσα περιστασιακά στο χωριό της μητέρας μου, το ημιορεινό ιστορικό Κουστογέρακο. Οι γονείς μου και τα δυο μικρότερα αδέλφια μου στον Ομαλό όπου ο πατέρας μου στο οροπέδιο θέριζε, αλώνιζε, τυροκομούσε. Εγώ, στο Κουστογέρακο, ανάμεσα σε πολλά παιδιά, αφού το χωριό έσφυζε τότε από ζωή, μου έλλειπε όμως η θάλασσα, και παρακάλεσα την αγαπημένη μου θεια Χαρίκλεια Μυριζάκη Ζαμπιάκη να παω για λίγες μέρες στη Σούγια, όπου καλοσυνάτος θειος Μυριζάκης Βαγγέλης που είχε καφενείο θα με φιλοξενούσε για μερικές μέρες. Όντως, έτσι έγινε. Ο θειος Βαγγέλης γελαστός μέσα στα πλώρια γυαλιά του, καθόλου αυστηρός, με συμβούλεψε να πηγαινω στη θαλασσα κοντά αλλά όχι στα βαθιά γιατί έχει ρεύματα το Λιβυκό, κοντά με άλλους ανθρώπους, και όχι πέρα στα «Μάταλα». Τον ρώτησα γιατί; Κι απάντησε γιατί έχει τσίτσιδους κι είναι ντροπή! Ήταν σαν να μου έλεγε, πήγαινε! Εκεί το δωδεκάχρονο καταπιεσμένο δαιμόνιο μου μίλησε , πέρασα τον ορμίσκο της Σουγιας προς τα ανατολικά, σκαρφάλωσα ενα μεγάλο βράχο που είχε μονοπάτι και βρέθηκα στα «Μάταλα», ετσι τουλάχιστον τον έλεγα νοι ντόπιοι, επηρεασμένοι από την Χίπικη πρωτοπορία της γνήσιας ονομασίας της Ηρακλειώτικης διάσημης παραλίας , με τους παρεξηγημένους από τους ντόπιους χίπηδες-γυμνιστές…
Όταν μπήκα στον μικρό ορμίσκο, έπαθα σοκ, καμιά δεκαριά ολόγυμνοι άνθρωποι , οι περισσότεροι γυναίκες, μπροστά μου, απολάμβαναν ήλιο και θάλασσα, χωρις να τους ενοχλεί κανείς… Εγω φορούσα «μπανιερό», αλλά κανείς δε μου έδωσε ιδιαίτερη σημασία, ισως και λόγο της ηλικίας μου. Απόλαυσα με πρωτόγνωρη λαιμαργικη υποδόρια διονυσιακη οφθαλμική διάθεση τα γυμνα γυναικεία στήθη, ιδιαίτερα μιας γυναίκας γύρω στα εικοσιπέντε η οποία διέθετε δυο ,ολοστρόγγυλα ή μάλλον απόλυτα ημισφαιρικά στήθη, σαν ένα κομμένο μεγάλο πορτοκάλι, κομμένο στη μέση. Ήμουν απληροφόρητος και από την εικονική πραγματικότητα της εποχής, «Μικρός Ήρωας», «Μικρός σερίφης», «μάσκα», «μυστήριο» …δεν ειχε πέσει στα χέρια μου ούτε ένα μπάσταρδο πορνό της εποχής… Πραγματικό σοκ για ένα παιδί που δεν είχε θηλάσει ούτε στιγμή και το υποσυνείδητο του οργίαζε…
Ανασύρω από το θαυμάσιο δοκιμιακό βιβλίο της Μαιριλιν Γιαλομ «Η ιστορία του γυναικείου στήθους», το ρούφηξα το 2006, μόλις κυκλοφόρησε «το ερωτικό στήθος» Σαίξπηρ «Άμλετ» …Η μητέρα του Άμλετ «και άφησε τη στον ουρανό/και αυτά τα αγκάθια που στον κόρφο της κρύβονται/να την τρυπούν και να την κεντρίζουν» και λίγο παρακάτω «έχω θηλάσει και ξέρω πόσο εύκολο είναι να αγαπάς το μωρό που μου χαμογελά. Θα τράβαγα τη ρώγα μου από το βρεφικό του στόμα…»
Τα κεφάλαια διαδέχονται μ΄ απίστευτο ερευνητικό ενδιαφέρον το βιβλίο της Γιαλομ «το ιερό στήθος , με αναφορές στη Μινωική Κρήτη και τις ιέρειες της μινωικής Κρήτης (φορούσαν κωδωνοσχημες φούστες και περικόρμια με χαμηλό κόψιμο που σήκωναν ψηλά τα γυμνά στήθη τους). «το οικιακό στήθος», «στήθος και πολιτική», «το ψυχολογικό στήθος», «το απελευθερωμένο στήθος», «το στήθος σε κρίση», κεφαλαια στο 7ο «το στήθος στην ιατρική»: Ζωοδότης και καταστροφέας η συγγραφέας παραθέτει ένα πλούτο ιστορικών-ιατρικών στοιχείων απίστευτα πυκνών που συμβουλεύω κάθε φίλο του καλού βιβλίου, να το διαβάσει. Η προσέγγιση για το μεγάλο θέμα του όγκου του μαστού είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική, το κεφάλαιο αυτό μου ανοίγει έναν διάλογο με μια φίλη…
ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΒΟΓΙΑΤΖΗ – ΠΟΙΟΤΗΤΑ
ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΝΗ
Τη Μαγδαληνή Βογιατζή, φίλη, διακριτική ακτιβίστρια, γιατρό, άνθρωπο και βραβευμένη καλλιτέχνιδα, φωτογράφο, την παρακολουθούμε εδώ και χρόνια με δράσεις εντος και εκτός Χανίων. Η έκθεση της με 12 φωτογραφικά πορτραίτα, λειτουργεί σε μια απλή μικρή αλλά καλά οργανωμένη αίθουσα –που επέλεξε η ίδια- στο θέατρο Μ. Θεοδωράκης, μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Η έκθεση σε συνδιοργάνωση με το παράρτημα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας και την ΚΕΠΕΔΗΧ ΚΑΜ στα πλαίσια της πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού, όπου η Βογιατζή, αγωνίζεται. Σε ένα κείμενο πυκνό και ουσιαστικό, αναφέρει :«στο εικαστικό αυτό έργο, σε πρώτη ανάγνωση, αντιλαμβανόμαστε πως η πανοπλία υγείας την οποία όλοι ενδόμυχα φοράμε, έχει σπάσει. Οι υφασμάτινες λωρίδες, υλικό μαλακό και εύπλαστο (στήθος)., μετατρέπονται σύντομα σε κατι σκληρό και άκαμπτο (όγκος).
Όχι όμως άθραυστο. Το ένα χερι της γυναίκα υποβαστάζει με τρυφερότητα τον μαστό που πρέπει να αφαιρεθεί. Το άλλο βαστά μαχαίρι. Ένα όργανο που αφαιρει ή που χαρίζει τη ζωη. Η γυναίκα, πριν αφεθεί στα χέρια του χειρουργού, εχει ήδη- νοερά- αφαιρέσει η ίδια τον μαστό που πάσχει. Εχει αποδεχτεί πως είναι αναγκαίο, καθώς και την εικόνα της δίχως αυτόν.
Αντεπιτίθεται στον καρκίνο για να κερδίσει τη ζωή! Οι ρωγμές σε ολη την επιφάνεια του έργου, συμβολίζουν τις αναρίθμητες ρωγμές της ψυχής της σε ολη αυτή τη διαδρομή. Οι ρωγμές όμως, είναι αυτές που επιτρέπουν να περάσει μέσα της το φως το οποίο οδηγεί πάντα στη λύτρωση!»
Η διακριτική τραυματική αισθητική εμπειρία με το Φως στο βλέμμα που έχουν αυτές οι γυναίκες, φως αισιοδοξίας και αναγκαιότητας, για ένα μήνυμα που θα σώσει τόσες ζωές. Η επίσκεψη στην έκθεση ανοίγει δίαυλο επικοινωνίας αφού ο καρκινος δεν είναι ένα κακό που εξορκίζεις, αλλα μια αρρώστια που προλαμβάνεται…
Στα έργα αυτά η Βογιατζή που από το 2016 δουλεύει, κυριαρχούν μορφολογικά η δομική ορθογώνια οργάνωση με την εμβολιμη λογική και ταυτόχρονα συναισθηματική επαναφορά κυκλομορφικων μοτίβων, συνομιλεί τόσο με την Μ. Γιαλομ στο προτελευταίο κεφάλαιο «Το απελευθερωμένο στήθος: πολιτική, ποίηση και εικόνες» Περισσότερα στο βιβλίο και την έκθεση… Τώρα!!! Αύριο…! Μεθαύριο….
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Το βιβλίο εκδ. «Αγρα» αναφέρεται με ποιητικό τρόπο στις 7 αριστουργηματικές ταινίες του Ταρκόφσκι, θα επανέλθω
2) Μ αφορμή το βιβλίο αυτό θα αναφερθώ σε άλλο κείμενο στη του Π. Μπουκάλα με τη Δήμητρα Τριπάνη και την εξαιρετική παραγωγή «παράσταση ήχου» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
3) Για την πρωτόγνωρη εμπειρία του μου στο χειρουργείο για το Πορτ, θα αναφερθώ σε επόμενο κείμενο, οσο για την ηρωική προσπάθεια για εύρυθμη λειτουργία του ογκολογικού υπό την ιατρό , Μπομπολάκη Ιλιάδα.
4) Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μετάφραση Ευης Κλαδουχου, εκδ. Άγρα
5) Βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών, , Βέλγιο και αποκαλύπτει το ερωτικό στήθος της Αναγέννησης
6) Η Μ. Βογιατζή το 2017 πραγματοποίησε ατομική έκθεση στο ΚΑΜ και κάθε χρόνο δημιουργεί μια αντίστοιχη θεματική αφίσα στα πλαίσια καμπανιάς ενημέρωσης. Όλες διακεκριμένες.
