Κύριε διευθυντά,
τόν Ἀπρίλιο 1828 πανούκλα ἐνέσκηψε στήν Πελοπόννησο καί στά νησιά Ὕδρα καί Σπέτσες. Ἡ πανώλης σπανιώτατα εἰσέβαλε στό Αἰγαῖο καί στήν Πελοπόννησο. Ἀντίθετα κάθε χρόνο στήν Κωνσταντινούπολη, τή Σμύρνη, τήν Ἀδριανούπολη καί τή Θεσσαλονίκη, δηλαδή τίς μεγάλες πολυάνθρωπες πόλεις «κατελυμαίνετο ἡ ἐπάρατος νόσος». Ἡ πανώλης ἐμφανίσθηκε στά φρούρια τῆς Μεσσηνίας, πού κατεῖχε ὁ Ἰμπραήμ καί ἐξαπλώθηκε στήν Ἀργολίδα μέχρι τά Καλάβρυτα. Στήν Ἀργολίδα, ἐμφανίσθηκε, στό χωριό Ἁγία Τριάδα καί ἀπό ἐκεῖ μεταδόθηκε στήν πόλη τοῦ Ναυπλίου (26 Μαῒου) προσβάλλοντας πρώτα φτωχές οἰκογένειες, πού διέμεναν σέ παραπήγματα. Στή συνέχεια, μεταδόθηκε στό Ἄργος καί ἐξαπλώθηκε ὡς τά ὀρεινά Καλάβρυτα καί στά γύρω χωριά. Ἐν τῷ μεταξύ τό αἰγυπτιακό στρατόπεδο ἀποδεκατιζόταν καθημερινά καί ὁ Ἰμπραήμ ἀναγκάστηκε νά ἀπομονωθεῖ σέ πλοῖο στό λιμάνι τῆς Μεθώνης. Ὑπενθυμίζεται ὅτι ὁ Ἰμπραήμ εἶχε σκοπό νά καταπνίξει τήν Ἐπανάσταση στήν Κάσο, τήν Πελοπόννησο καί τήν Κρήτη καί ὡς ἀνταμοιβή νά κρατήσει τήν τελευταία.
Ὁ Καποδίστριας πού εἶχε σπουδάσει ἰατρική στήν Πάντοβα (στήν αἴθουσα τελετῶν της ἀπεικονίζεται σέ τοιχογραφία) καί ἄσκησε τήν ἰατρική στήν Κέρκυρα, ἔλαβε ἀμέσως δρακόντεια μέτρα. Διόρισε ἔκτακτο ἐπίτροπο Καλαβρύτων, ὁ ὁποῖος βοηθούμενος ἀπό τόν ὑγειονόμο λοχαγό καί μόρτηδες (δηλαδή ἐργαζόμενους στά λοιμοκαθαρτήρια, πού περισυνέλεγαν τούς νεκρούς) ἔθεσε ὑπό ἔλεγχο τήν ἐπιδημία. Στήν Αἴγινα, μόλις σημειώθηκαν ἀραιά κρούσματα διετάχθη τό κλείσιμο τῶν ἐκκλησιῶν καί τῶν σχολείων καί ἀπαγορεύθηκε ἡ ἐπικοινωνία μέ τήν Πελοπόννησο.
Ὁ Κυβερνήτης ἐπιβιβάσθηκε στό ρωσσικό πλοῖο Ἑλένη καί περιῆλθε τά μολυσμένα νησιά, στά ὁποῖα ἐγκατέστησε ἐπιστάτες, ὑγειονόμους καί ἐπόπτες ἐφαρμογῆς τῶν μέτρων στήν Ὕδρα τόν Ἰωάννη Κωλέττη, πού εἶχε σπουδάσει ἰατρική στήν Πίζα, καί στίς Σπέτσες τόν Ἀναστάσιο Λόντο. Στήν Πελοπόννησο, μέ τά ἰσχνά τότε μέσα, ὁ Καποδίστριας ὅπου ἐμφανιζόταν πανώλης «σήκωνε ὑγειονομική γραμμή», δηλαδή ἐπέβαλε ἀπομόνωση. Ἀπέστειλε στά δύο νησιά τόν ἀδελφό του Βιάρο μέ πλήρεις ἁρμοδιότητες καί τμῆμα στρατοῦ καί ἐπέβαλε ἀποκλεισμό ἀπό τήν ἄλλη Ἑλλάδα. Ὁ τρόπος ἐφαρμογῆς τῶν ὑγειονομικῶν μέτρων ἀπό τούς ἀνθρώπους τοῦ Βιάρου προκάλεσαν τήν ἔντονη δυσφορία τοῦ λαοῦ. Ἡ συμπεριφορά τους ἦταν αὐθαίρετη, δυναστική καί ἐχθρική ἀπέναντι παντός παραπόνου. Χειρότερος ὅλων ἦταν ὁ ἐπιστάτης τῆς Ὕδρας, ὁ ὁποῖος φυλάκισε στό Μπούρτζι δύο Ὑδραίους, ὅταν διαμαρτυρήθηκαν γιά τήν ἰταμή συμπεριφορά του. Ἡ ἠχώ τῆς κατακραυγῆς τῶν ταλαιπωρουμένων ἔφθανε στόν Καποδίστρια μέσω ἀναφορῶν τῶν ὀργάνων τοῦ Βιάρου καί θεωροῦσε τίς διαμαρτυρίες εἴτε ὑποβολιμαῖες, εἴτε ὅτι προέρχονταν ἀπό ἀνθρώπους ἀνίκανους νά ἀντιληφθοῦν, ὅτι τά μέτρα ἀποσκοποῦσαν στή σωτηρία τους. Ἡ ἀντιπολίτευση ἐκμεταλλεύθηκε τή δυσφορία τοῦ λαοῦ, καί ἀποκάλεσε τόν Κυβερνήτη τύραννο, γιά τό σύνολο τῶν μέτρων πού ἔλαβε γιά τήν ὑγεία τῶν πολιτῶν. Τά μέτρα ἦσαν πρωτοφανῆ γιά τήν Ἑλλάδα, ἄν ἀναλογισθοῦμε, ὅτι ἡ ἀντιμετώπιση τῆς πανώλους, ὅπως τονίζει σέ ἐπιστολή του ὁ Καποδίστριας ἦταν «…ἔργον ἔτι ἐπιπονώτερον καί ἀλγεινότερον ἐν μέσῳ ἔθνους πάντῃ ὑγειονομικῶν διοικημάτων ἀπείρου». Τελικά ἡ Ἑλλάδα διέφυγε τόν κίνδυνο ἀπό τή γενίκευση τῆς πανώλους. (Σημ. ἀπό δοκίμιό μας στά «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ», τομ. Λ΄ 2011, σελ. 253-278 τῆς Ἑταιρείας Πελοποννησιακῶν Σπουδῶν).
Νικόλαος Σοϊλεντάκης,
Δρ Ν. πρόεδρος Ἐφετῶν ΔΔ ἐ.τ.
