Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι LYCOPERSICON esculentum (Λυκοπερσικό το εδώδιμο) και ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών.
Είναι φυτό ποώδες, ετήσιο στις κλιματικές συνθήκες της Ευρώπης και πολυετές στις τροπικές χώρες. Αναπτύσσει πλούσιο ριζικό σύστημα. Ο βλαστός που διακλαδίζεται και φτάνει σε ύψος το 1 έως 1,5 μέτρο, έχει την τάση να ξαπλώνει στο έδαφος. Τόσο ο βλαστός όσο και τα φύλλα που είναι σύνθετα, έχουν χνούδι και ρητινώδεις εκκρίσεις με τη γνωστή χαρακτηριστική έντονη μυρουδιά. Τα άνθη της ντομάτας είναι μικρά, κίτρινα, σε απλή ή διπλή ταξιανθία και αυτογονιμοποιούνται. Ο καρπός είναι η γνωστή ντομάτα.
Η ντομάτα όσον αφορά την καλλιέργειά και την χρήση της θεωρείται λαχανικό. Στη βοτανολογία όμως θεωρείται φρούτο και μπορεί να χαρακτηριστεί ως φρούτο κιτρικού οξέως της ίδιας κατηγορίας με τα πορτοκάλια και τα γκρέιπφρουτ.
Ιστορικά στοιχεία:
Η ντομάτα κατάγεται από τις τροπικές χώρες της νοτίου Αμερικής. Οι Ισπανοί την έφεραν στην Ευρώπη στα μέσα του 16ου αιώνα. Από την Ισπανία διαδόθηκε στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, αρχικά ως καλλωπιστικό φυτό. Η καλλιέργεια του ως λαχανικού άρχισε ουσιαστικά από τις αρχές του 17ου αιώνα. Στην Ελλάδα η ντοματιά έφτασε στα 1818. Στην αρχή πίστευαν ότι ο καρπός της είναι ανθυγιεινός ιδίως για όσους πάσχουν από αρθρίτιδα. Αργότερα αναθεωρήθηκε η άποψη αυτή και η καλλιέργεια της διαδόθηκε γρήγορα.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για τα έλκη στομάχου και ως μαλακτικό κατάπλασμα.
Το ιτεϊλικό οξύ και τα φυράματα που περιέχει η ντομάτα την κάνουν ωφέλιμη κατά της τυλώσεως (κάλους) και για τον λόγο αυτό την τοποθετούσαν απ ευθείας πάνω στους κάλους και την στερέωναν δένοντας την.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Ολόκληρο το φυτό περιέχει ένα ισχυρό αλκαλοειδές την σολανίνη. Αντίθετα ο καρπός περιέχει μόνο ίχνη σολανίνης (0,007%). Η σάρκα του καρπού είναι πλούσια σε σαπωνίνη, χρωστική ουσία (λυκοπίνη), καροτίνη και ένα αντιβιοτικό, την τοματίνη. Οι ώριμοι καρποί αποτελούνται κατά 94% από νερό και είναι πολύ πλούσιοι σε βιταμίνες. Η ντομάτα περιέχει πρωτεΐνες, λίπος, υδατάνθρακες, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, βιταμίνη Α, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη και ασκορβικό οξύ.
Το λυκοπένιο που περιέχει η ντομάτα, είναι κόκκινη χρωστική, η οποία ανήκει στην κατηγορία των καροτενοειδών. Το όνομά του προέρχεται από την επιστημονική ονομασία της ντομάτας. Αν και το λυκοπένιο χημικά είναι καροτένιο, δεν δρα ως βιταμίνη
Στα φυτά, τα φύκη και άλλους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς, το λυκοπένιο αποτελεί σημαντική ενδιάμεση ουσία στη βιοσύνθεση πολλών καροτενοειδών, όπως το β-καροτένιο, το οποίο πέρα από χρωστική, είναι υπεύθυνο για τη φωτοσύνθεση και τη φωτοπροστασία. Όπως όλα τα καροτενοειδή, το λυκοπένιο είναι πολυακόρεστος υδρογονάνθρακας (αλκένιο). Δομικά, το λυκοπένιο είναι ένα τετρατερπένιο, το οποίο αποτελείται από οχτώ μονάδες ισοπρενίου, που αποτελούνται αποκλειστικά από άνθρακα και υδρογόνο. Είναι αδιάλυτο στο νερό. Το λυκοπένιο διαθέτει 11 διπλούς δεσμούς, οι οποίοι του προσδίδουν βαθύ κόκκινο χρώμα και αντιοξειδωτική δραστικότητα in vitro. Λόγω του έντονου χρώματός του, το λυκοπένιο χρησιμοποιείται ως χρωστική τροφίμων (ως Ε160d) και έχει εγκριθεί για χρήση στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το λυκοπένιο αποτελεί πεδίο βασικής και κλινικής έρευνας σχετικά με τις πιθανές ευεργετικές του ιδιότητες για καρδιαγγειακές παθήσεις και τον καρκίνο. Αν και κύριο ρόλο στις ευεργετικές του ιδιότητες φαίνεται να παίζει η ισχυρή αντιοξειδωτική δράση του, δρα και μέσω άλλων μηχανισμών. Έχει βρεθεί ότι μειώνει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα και έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο. Χρησιμοποιούνται οι καρποί του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Η ντομάτα περιέχει πολύ κιτρικό οξύ. Παρ΄όλα αυτά είναι αλκαλοποιητική όταν εισέρχεται στο αίμα αυξάνοντας την αλκαλικότητα του, υποβοηθώντας έτσι στην απομάκρυνση των τοξινών και ειδικότερα του ουρικού οξέως, από τον οργανισμό. Καθαρίζει άριστα το συκώτι όταν συνδυαστεί με χυμό πράσινων λαχανικών.
Σε σανατόρια της Ευρώπης η ντομάτα χρησιμοποιείται ως κατάπλασμα για διάφορες παθήσεις. Όταν η κυκλοφορία του αίματος είναι νωθρή σε κάποιο σημείο του σώματος, το κατάπλασμα με ντομάτα είναι ότι καλύτερο για την βελτίωση της.
Ο φυσικός χυμός της ντομάτας όταν πίνεται μόνος του ή στα γεύματα χωρίς υδατάνθρακες (άμυλο ή ζάχαρη) αποτοξινώνει τον οργανισμό και επιπλέον κάνει καλό στο δέρμα και το πρόσωπο (σπυριά, ακμή εφηβικής ηλικίας). Βοηθά τους διαβητικούς και τους απαλλάσσει από δίψα και ζαλάδες.
Η ντομάτα προστατεύει από το σκορβούτο, ωφελεί στους ρευματισμούς, την αρθρίτιδα, τη νεφρίτιδα και τη δυσκοιλιότητα. Ενισχύει την όραση, ωφελεί τα κουρασμένα μάτια και το νευρικό σύστημα.
Τα φύλλα της ντοματιάς, λόγω της ιδιαίτερης μυρωδιάς τους απομακρύνουν τα έντομα.
Παρασκευή και δοσολογία:
Η ντομάτα δεν χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική. Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιούν ένα βάμμα βγαλμένο από το πράσινο φυτό εναντίον πονοκεφάλων και ρευματισμών.
Οι ντομάτες συνδυάζονται άριστα με τις πρωτεΐνες, σε σαλάτες λαχανικών ή φρουτοσαλάτες.
Προφυλάξεις:
Οι ντομάτες πρέπει να κόβονται από το φρούτο ώριμες , γιατί τα οξέα της άγουρης ντομάτας είναι πολύ βλαβερά για τον οργανισμό και ιδιαίτερα τα νεφρά. Αν οι σπόροι στο εσωτερικό της ντομάτας είναι ακόμα πράσινοι, ενώ εξωτερικά η ντομάτα είναι κόκκινη, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι το λαχανικό έχει κοπεί πολύ άγουρο και ωρίμασε στη συνέχεια κατά την μεταφορά τους ή σε ειδικές αποθήκες.
Στο στομάχι οι ντομάτες προκαλούν αύξηση του υδροχλωρικού οξέως και ως εκ τούτου αντενδείκνυνται στους υπερχλωρυδρικούς ενώ συστήνονται στους υποχλωρυδρικούς, κατά προτίμηση αφού αφαιρέσουμε τον φλοιό τους.
Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
