«Σε 10 με 15 χρόνια από τώρα η συντριπτική πλειονότητα των μορφών καρκίνου θα θεραπεύεται σε μεγάλο ποσοστό», επισημαίνει ο τ. συντονιστής διευθυντής της Αιματολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου “Γεώργιος Παπανικολάου” Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος, διευκρινίζοντας σχετικά ότι η αλματώδης πρόοδος της μοριακής βιολογίας προσφέρει διαρκώς νέα όπλα στη μάχη για τη θεραπεία του καρκίνου.
Μιλώντας στα “Χ.ν.”, ο κ. Αναγνωστόπουλος αναφέρθηκε στις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις που υπάρχουν στον τομέα των θεραπειών και την “στροφή” που γίνεται προς εξατομικευμένα μοντέλα παρεμβάσεων, τις θεσμικές αλλαγές που απαιτούνται για να ενισχυθεί η έρευνα στην Ελλάδα αλλά και την υστέρηση που διαπιστώνεται στο θέμα των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς μυελού των οστών.
• Πόσο κοντά είμαστε στη θεραπεία του καρκίνου;
Ο καρκίνος δεν είναι μια ενιαία οντότητα. Αποτελείται από διαφορετικούς τύπους που έχουν όμως κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Μιλάμε για γενετικές διαταραχές που γίνονται στο DNA μας προκειμένου να εξελιχθούν σε καρκίνο. Η πρόοδος που έχει γίνει είναι πάρα πολύ σημαντική κυρίως στην ανακάλυψη νέων μονοκλωνικών αντισωμάτων και κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών. Οι κυτταρικές θεραπείες στον χώρο της αιματολογίας είναι ισχυρά όπλα που βασίζονται στα κύτταρα της άμυνας του οργανισμού, τα λεμφοκύτταρα. Ανάλογες μελέτες γίνονται και στους λεγόμενους συμπαγείς όγκους με βάση τα λεμφοκύτταρα που διηθούν τους όγκους αλλά και – εν μέρει – τους χειμερικούς αντιγονικούς υποδοχείς, όμως εκεί είμαστε πιο πίσω. Οι εγκεκριμένες θεραπείες που υπάρχουν τώρα είναι για την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία από Β λεμφοκύτταρα και στα λεμφώματα από μεγάλα Β λεμφοκύτταρα.
• Η ιατρική οδηγείται σταδιακά σε εξατομικευμένα μοντέλα θεραπείας; Δηλαδή θεραπείες προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενή;
Ήδη αυτό συμβαίνει σε έναν μεγάλο βαθμό στον καρκίνο γιατί ορισμένες θεραπείες είναι δραστικές με βάση κάποιες γονιδιακές βλάβες που υπάρχουν στα καρκινικά κύτταρα ενώ άλλες δεν είναι. Συνεπώς στις συγκεκριμένες γονιδιακές διαταραχές μπορεί να δοθούν φάρμακα που ταιριάζουν σε αυτές. Είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα, οι αναστολείς σηματοδοτικών οδών (οι οποίοι σηματοδοτικοί οδοί δημιουργούν και ενδυναμώνουν τους καρκίνους) και κυτταρικά – γονιδιακά φάρμακα που τροποποιούν και ενισχύουν τα κύτταρα του ανοσιακού συστήματος του ασθενούς. Αυτή η κατεύθυνση σε μια εξατομικευμένη θεραπεία πρόκειται να ενταθεί όσο περισσότερο αναλύονται οι διάφοροι τύποι καρκίνου. Δηλαδή να δημιουργούνται φάρμακα για κάθε έναν συγκεκριμένο ασθενή και ειδικότερα φάρμακα από τα δικά του κύτταρα – λεμφοκύτταρα. Υπάρχουν όμως και έρευνες με σκοπό να χρησιμοποιηθούν έτοιμα κυτταρικά φάρμακα που ταιριάζουν σε πολλούς ασθενείς.
• Από αυτά που λέτε έχω την αίσθηση ότι έχει υπάρξει μια τομή στα μοντέλα θεραπείας του καρκίνου ωστόσο ακόμα είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι. Είναι κάπως έτσι;
Έχουν γίνει σημαντικά βήματα και θεραπεύονται πάρα πολλοί ασθενείς σε μεγάλα ποσοστά που πριν δεν μπορούσαν να ζήσουν μεγάλο χρονικό διάστημα εξαιτίας του καρκίνου. Αυτό οφείλεται στην πρόοδο της μοριακής βιολογίας. Από τη στιγμή που διασαφηνίζεται ποια είναι η αιτία και η παθοφυσιολογία της δημιουργίας του καρκίνου τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε και νέα αποτελεσματικά φάρμακα. Είμαστε σε μια φάση που λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας οι ανακαλύψεις αυτές προχωρούν πάρα πολύ γρήγορα. Πιστεύω ότι σε 10 με 15 χρόνια από τώρα η συντριπτική πλειονότητα των μορφών καρκίνου θα θεραπεύεται σε μεγάλο ποσοστό.
• Έχετε εργαστεί πολλά χρόνια στο κομμάτι της ιατρικής έρευνας. Στην Ελλάδα γίνονται βήματα σε αυτό το πεδίο γιατί αυτό που βλέπουμε συνήθως είναι οι Έλληνες ερευνητές – επιστήμονες να “ανθίζουν” όταν εργάζονται στο εξωτερικό. Ποια είναι η δική σας εικόνα;
Αυτό είναι αλήθεια. Η έρευνα στην Ελλάδα δεν είναι καλά οργανωμένη ούτε υποστηρίζεται – χρηματοδοτείται επαρκώς. Εξακολουθούμε να είμαστε από τους τελευταίες χώρες στη χρηματοδότηση της έρευνας και η χρηματοδότηση είναι το πρώτο που πρέπει να προσέξουμε κατά την άποψή μου. Με ψίχουλα δεν μπορείς να χορτάσεις κόσμο. Χρειάζονται χρήματα αλλά και παρεμβάσεις θεσμικές. Πρέπει να ενισχυθούν οι ιατρικές μονάδες με προσωπικό ώστε να μπορεί να γίνει έρευνα. Σε πολλά νοσοκομεία η έρευνα είναι μια πολυτέλεια. Με δυσκολία οι εργαζόμενοι εκεί προσπαθούν να φέρουν σε πέρας το νοσηλευτικό έργο. Πρέπει δηλαδή να βελτιωθεί το θεσμικό πλαίσιο, να δημιουργηθούν θέσεις ιατρών και βιολόγων που να εργάζονται πάνω στην έρευνα. Η έρευνα είναι μια σπουδαία επένδυση. Έτσι πρέπει να τη βλέπουμε. Θα φέρει πίσω τα χρήματά της και θα δώσει αποτελέσματα σημαντικά και πολύτιμα για τους ανθρώπους αλλά και ικανοποίηση στους λειτουργούς της υγείας οι οποίοι θα συμμετέχουν στη δημιουργία της νέας γνώσης.
• Έχετε ασχοληθεί πολλά χρόνια και με το κομμάτι των μεταμοσχεύσεων και με τους δότες μυελού των οστών. Παλαιότερα υστερούσαμε πολύ στο κομμάτι της μεταμόσχευσης. Πού βρισκόμαστε σήμερα; Έχει αλλάξει η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας ως προς αυτό;
Έχει βελτιωθεί αρκετά η κατάσταση αλλά ακόμα δεν είναι ικανοποιητική. Υστερούμε θεσμικά, στον τρόπο που απευθύνεται κανείς στον κόσμο για τον ενημερώσει. Πολύ πρόσφατα ψηφίστηκε θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία των κέντρων εθελοντών δοτών.
Κέντρα δηλαδή που απευθύνονται στον κόσμο και όπου μπορεί κάποιος να δηλώσει εθελοντής δότης, να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις κ.λπ. Στη Γερμανία για παράδειγμα το έργο αυτό το έχουν αναλάβει, μεταξύ άλλων, μεγάλες επιχειρήσεις – εργοστάσια όπου ενημερώνουν τους εργαζόμενους κατάλληλοι επιστήμονες.
Εδώ δεν γίνεται ενημέρωση επαρκής στο ευρύ κοινό. Παρόλα αυτά έχουν αυξηθεί οι Έλληνες δότες.
