Μας έχει γίνει πλέον γνωστό το φαράγγι της Τρυπητής, που την πρώτη του διάβαση, οργανωμένη, πραγματοποίησε προπολεμικά ο Ορειβατικός Χανίων, σαν το δεύτερο σε αγριάδα και δυσκολίες, μετά από αυτό Δώματα – Κλάδου.
Yπάρχουν όμως στοιχεία σε αυτό που δεν είναι και πολύ γνωστά και ορισμένα από αυτά θα παρουσιάσω σύντομα. Το φαράγγι αποτελεί όριο μεταξύ επαρχίας Σφακίων και Σελίνου. Κάπου είκοσι λεπτά πεζοπορίας από την ακτή και στα αριστερά (δυτικά) βράχια συναντούμε το παλαιό χωριό της Τρυπητής, αυτό των Τζατζιμάκηδων. Εκεί σε αρκετές βραχοσκεπές, που τις έκλειναν με τοίχους και εσωτερικά σοβαντίζονταν κάπως, διέμεναν αρχικά οι Τζάτζιμοι, κατά μια ιστορία που μου διηγήθηκε ο φίλος, συνομήλικος και ξακουστός περιπατητής της Σφακιανής Μαδάρας.
Πιο ψηλά συναντάμε τα ερείπια του μεγάλου τουρκικού κάστρου, που δέος προκαλεί πώς χτίστηκε σε αυτό το απόμερο μέρος, πώς κουβαλήθηκαν οι πελεκητές πέτρες που δεν είναι από τον χώρο του και άλλα.
Κατά μια ιστορία που μου διηγήθηκε ο συνομήλικος μου και ξακουστός μιτατάρης και περιπατητής της Σφακιανής Μαδάρας, Γιώργης Τζάτζιμος ή Κατσουλός που είχε το Μιτάτο του στον Κορουπωτό στα 1500 μέτρα μέτρα υψόμετρο κοντά στον Γκίγκιλο, κάποτε ο Αγάς του κάστρου, διοικητής έστειλε δύο άνδρες του σε ένα σπίτι που ζούσε μια οικογένεια με δυο αγόρια και μια όμορφη κοπελιά, να τη ζητήσουν με εντολή του για να τη δει… Η μάνα ανέφερε ότι όταν απουσιάζουν οι άνδρες, δεν μπορεί να το πράξει και να επανέλθουν το άλλο πρωινό. Έτσι κι έγινε, αλλά ο πατέρας την είχε στημένη από ένα παραθυράκι με το ντουφέκι του και τους ξάπλωσε κάτω.
Μετά από αυτό, και πριν προλάβουν να πάρουν εκδίκηση οι Τούρκοι, έφυγαν και μετανάστευσαν στην Αγία Ρουμέλη. Ίσως υπάρχει και άλλη εκδοχή και ιστορία. Δίπλα στην ακτή υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και ανατολικά η ακτή Πευκί όπου έζησε πολλά χρόνια σαν ερημίτης ο αητός του Γκίγκιλου, Γιάννης Τζατζιμάκης.
Στην κορυφή που χωρίζει Σφακιά από Σέλινο, ο Προφήτης Ηλίας αγναντεύει το νότιο Κρητικό πέλαγος και το πανηγύρι του κάθε χρόνο τελείται από Σφακιανούς και Σεληνιώτες που φθάνουν κυρίως με βάρκες από τη δυτική ακτή, το Βουκέλασι, και η πεζοπορία ως απάνω είναι δύο ώρες.
Σε ένα περίεργο, από τα πολλά της περιοχής, θα αναφερθώ. Τα απάτητα πραγματικά σημεία του φαραγγιού είναι πολλά. Σε ένα από αυτά, λίγοι ντόπιοι και σπάνια πεζοπόροι, έχουν συναντήσει στον κατακόρυφο βράχο και ψηλά, κατ’ άλλους τρία μέτρα κατ’ άλλους έξι κ.λπ. χαραγμένους μερικούς σταυρούς. Πώς έφθασε εκεί ψηλά ο χαράκτης; Για ποιο λόγο; Έγινε εδώ κάποιο περιστατικό επί Τουρκοκρατίας ή υπήρξαν κάποιοι ερημίτες; Τη μοναδική φωτογραφία μου έδωσε ο γιατρός ορειβάτης Μανώλης Μάντακας..
Εδώ υπήρχε ο αρχαίος οικισμός Ποικίλασος και ο ναός του θεού Σεραπίδος. Δύο κιονόκρανα του μαρμάρινα βρήκαμε κάποτε και μεταφέραμε το ένα βαρύ στην αρχαιολογική υπηρεσία. Παλαιοί περιηγητές αναφέρουν ότι υπήρχε και επιγραφή σε μάρμαρο με την προτροπή όποιος εισέρχεται στον ναό να βγάζει πρώτα τα υποδήματα του. Στην παραλία εδώ προσέγγιζε συχνά κατά τη γερμανική κατοχή τορπιλάκατος από τη Μέση Ανατολή για να φέρει εφόδια και άνδρες ή να παραλάβει άλλους.
Ψηλά στο νερό της Ακονιζιάς προς Κουστογέρακω, ζούσαν τα καλύτερα αγρίμια κάποτε.
