Με αφορμή την φετινή επέτειο της Εθνικοαπελευθερωτικής Επανάσταση του 1821, ας δούμε στο παρόν σημείωμα όσα διαδραματίστηκαν στα πεδία των μαχών κατά το τελευταίο έτος του ελληνικού ξεσηκωμού, το 1829, και σχετίζονται με την Κρήτη και με τη Ρούμελη ως επί το πλείστον.
Με το ξεκίνημα του 1829, λοιπόν, ανακαλώντας το Ρέινεκ, ο Καποδίστριας έστειλε, μέσα Φλεβάρη, νέο αντιπρόσωπό του στην Κρήτη τον Εγγλέζο Χαν, πρώην φρούραρχο της Γραμπούσας, που παρέμεινε λίγους μήνες, ως τον Οχτώβρη του 1829. Παρά ταύτα, επί των ημερών του φιλοπόλεμου Χαν, οι Κρητικοί είχαν να επιδείξουν σημαντικές επιτυχίες έξω από τα Χανιά (27/3/1829) και στο Ρέθυμνο (25/6/1829), δίχως, όμως, να καταφέρουν να κουρσέψουν την πόλη, ελλείψει εφοδίων, ενώ αξιόλογη κρίνεται και η δράση του Αθ. Βασιλείου με τους άντρες του, που κατέβηκε στο νησί το Σεπτέμβρη της χρονιάς αυτής.
Στη Ρούμελη, εντωμεταξύ, ο Άγγλος στρατηγός Τσορτς καταλαμβάνει στις 5 Μαρτίου 1829 τη Βόνιτσα και αναγκάζει τους Τούρκους υπερασπιστές της να παραδοθούνε και την επόμενη εβδομάδα (13/3) ο Κ. Τζαβέλας, ο Χατζηχρήστος κι ο Μιαούλης καταλαμβάνουν χάρη σε, από ξηρά και από θάλασσα, πολιορκία τη Ναύπακτο, που κατείχε μέχρι πρότινος ο Ιμπραήμ, και το Αντίρριο. Τη συνθήκη, μάλιστα, για την παράδοση του κάστρου του Αντίρριου την υπέγραψε ο Αυγουστίνος Καποδίστριας, ο αδελφός του Κυβερνήτη.
Όταν ορίστηκε ως διάδοχος τού Χαν, που είχε έλθει σε κόντρα για την επιχείρηση που σχεδίαζε για το Ηράκλειο (Μεγάλο Κάστρο) με τα μέλη του «Κρητικού Συμβουλίου», ο Κρητικής καταγωγής Νικόλαος Ρενιέρης, ο Καποδίστριας συνέχιζε τον αγώνα του για τα σύνορα και το βαθμό ανεξαρτησίας του νεοπαγούς ελληνικού κράτους. Κι η Κρήτη όλη, εκτός από τα κάστρα των μεγαλουπόλεων, Χανίων, Ηρακλείου και Ρεθύμνου, ήταν στην κατοχή των Ελλήνων. Μολονότι δεν είχε συμπεριληφθεί στα όρια του ελληνικού κράτους το νησί τους με το πρωτόκολλο της 10/22 Μαρτίου 1829, οι Κρητικοί έτρεφαν ελπίδες το θέμα τους να διευθετηθεί με το κείμενο μιας οριστικής συνθήκης τερματισμού του ελληνοτουρκικού πολέμου.
Δυστυχώς, όμως, διαψεύστηκαν και η Διάσκεψη των Δυνάμεων στο Λονδίνο ούτε στο Πρωτόκολλο της 22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830, που σηματοδότησε την έναρξη του ελεύθερου πολιτικού βίου του ελληνικού έθνους και φαινομενικά τις ξέμπλεκε από την «ενοχλητική» για δαύτες Επανάσταση του 1821, δεν έδωσε στην Ελλάδα την Κρήτη. Με την παρέμβαση των Μ. Δυνάμεων έγινε ανακωχή στο νησί που όμως οι Τούρκοι ποτέ δεν κράτησαν και ένα χρόνο αργότερα (1831), το νησί περνούσε στην αιγυπτιακή κατοχή.
Αρχές του Μάη, πάντως, του 1829 (2 – 3/5) ο Αυγουστίνος Καποδίστριας, αδελφός του Κυβερνήτη, είχε, μετά από πολιορκία, αναγκάσει τους Τούρκους, που βρίσκονταν σε Αιτωλικό και Μεσολόγγι, να παραδοθούν. Το γεγονός της ανάκτησης του Μεσολογγίου, μάλιστα, κατά τον Π. Καρολίδη, γιορτάστηκε με πρωτοβουλία του Κυβερνήτη, Ι. Καποδίστρια, «καθ’ άπασαν την Ελλάδα, ως έχον ιδιαιτέραν σημασίαν εθνικήν διά την ηρωικήν προ τριών ετών πτώσιν της πόλεως».
Ο Δημήτριος Υψηλάντης
Στο β’ δεκαήμερο του ίδιου μήνα (21/5/1829), ο Δημήτριος Υψηλάντης, συνεχίζοντας τον Αγώνα κατά των λιγοστών ικανών να προβάλουν αντίσταση, λόγω του παρατεινόμενου ρωσοτουρκικού πολέμου, Τούρκων στην ανατολική Ελλάδα καταλαμβάνει τη Θήβα. Και δέκα ημέρες μετά τη λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου και την υπέρ της Ελλάδας συνθήκη μεταξύ Ρωσίας – Τουρκίας στην Αδριανούπολη, ο αδελφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη – οχτώμισι χρόνια σχεδόν αφότου ξεκίνησε ο αδελφός του την Επανάσταση από τη Μολδοβλαχία (Φλεβάρης 1821) – δίνει, στα στενά της Πέτρας της Βοιωτίας, μεταξύ Λιβαδειάς και Θήβας, την τελευταία και νικηφόρα μάχη του Πολέμου της Εθνικής Ανεξαρτησίας κατά των τουρκικών δυνάμεων (12 Σεπτέμβρη 1829).
Οι πολεμικές επιχειρήσεις θα τελειώσουν στις 13 Σεπτέμβρη του 1829 επίσημα, με την υπογραφή συνθήκης μεταξύ Ελλήνων ( Δ. Υψηλάντης) και Τούρκων ( Οσμάν αγάς, Ασλάμπεης, που είχαν ηττηθεί στην Πέτρα) και σύμφωνα με αυτήν όλη η Στερεά Ελλάδα – πλην της Αθήνας και της Εύβοιας – ήταν ελεύθερη.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας μπορούσε πλέον, με διαφορετικό «αέρα» να συζητά και να διεκδικεί με τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών προστατριών δυνάμεων σε ό,τι αφορά τα σύνορα και το βαθμό ανεξαρτησίας του νεογέννητου ελληνικού κράτους.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. Φίνλεϋ Γ., «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», εκδόσεις Αφοί Τολίδη.
2. Τρικούπης Σπυρίδων, «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»., τ. Α – Δ, Αθήνα , εκδόσεις «Νέα Σύνορα – Α. Α. Λιβάνη».
3. Παπαρρηγόπουλος Κων/νος, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμοι 7, εκδόσεις Μπούρα, Αθήνα, χ.χ..
4. Κορδάτος Γιάνης, «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τ. Χ, Αθήνα, εκδόσεις «20ος αιώνας».
5. Κόκκινος Διονύσιος, «Η ελληνική επανάστασις», τ. I – VI, Αθήνα, 19573 , εκδόσεις «Mέλισσα».
6. «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770 – 2000», Αθήνα, τόμος 3ος, 2003, εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα».
7. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, Αθήνα, τ. ΙΒ, 1975.
