Μπορεί να είναι και είκοσι χρόνια από τότε που φίλος κτηνοτρόφος, ο ∆ηµήτρης Μανατάκης από Χιλιοµουδού Αποκορώνου και που διατηρεί µάντρα αιγοπροβάτων στις Γούρνες, σε υψόµετρο 1000 µ. και οκτώ χιλιοµ. από Καρές Αποκορώνου, µου έδειξε έναν αγριόγατο που είχε σκοτώσει. Τον φωτογράφησα και έλαβαν γνώση από το µουσείο Φυσικής Ιστορίας Ηρακλείου και τον παρέλαβαν.
Προηγούµενα χρόνια είχε ανακοινωθεί από το Μούσειο ότι δυο Ιταλίδες ‘‘συνάντησαν’’ αγριόγατο στον Ψηλορείτη που θεωρείτο από χρόνια εξαφανισµένο είδος. Οι άνθρωποι όµως που ζούσαν και δραστηριοποιούνταν σε ορεινούς τόπους γνώριζαν ότι υπήρχε ακόµη. Έτσι καταξιωµένοι επιστήµονες του µουσείου ξεκίνησαν σχετική έρευνα.
Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας για τον αγριόγατο, τον θυµήθηκα και εγώ και ήλθα σε επαφή µε παλαιούς βοσκούς της Μαδάρας, φίλους, και µου καταθέσαν τις εµπειρίες τους γι’ αυτό το ζώο. Ας σηµειωθεί ότι από πολλούς στην ύπαιθρο αναφέρεται σαν Φουρόκατος, ενώ αυτή η ονοµασία αφορά ήµερους γάτες που είτε έφυγαν από ορεινά χωριά ή… εξορίστηκαν από εκεί.
Ο Μανώλης Νικολουδάκης από τα Λιβανιανά Σφακίων και κτηνοτρόφος στην Αράδαινα. ανέφερε ότι ο αδελφός του Νίκος, πριν αρκετά χρόνια, είχε βρει σε κουφάλα δένδρου δυο µικρά αγριόγατου που επέζησε το ένα και το µεγάλωσε άλλα… δραπέτευσε. Το ξαναείδε αργότερα. Επίσης ανέφερε ότι στην περιοχή Αµµουδάρας, πάνω από Αη Γιάννη Σφακίων, υπάρχουν αρκετοί αγριόγατοι.
Ο φίλος κτηνοτρόφος από Αγιά Ρουµέλη Γιώργης Τζάτζιµος (Κατσουλός) που είχε την εγκατάστασή του στο Κουρουπωτό στα 1200 µ. υψόµετρο είχε δει αγριόγατο εκεί, ενώ ο αδερφός του, πολύ παλαιότερα, όταν είχε στήσει πλάκες για να πιάσει ζουρίδες, βρήκε εκεί εγκλωβισµένο έναν µεγάλο αγριόγατο που τον έγδαρε, τον γέµισε µε άχερο και τον πούλησε στα Χάνια.
Μου διηγήθηκε ακόµη πως στην τοποθεσία Ξερόπορτα, στη Φουρνωτή Αγίας Ρουµέλης, δυτικά, κτηνοτρόφος της περιοχής είχε βρει κατασπαραγµένο από αγριόγατο κατσικάκι και την άλλη µέρα του τη φύλαξε και τον σκότωσε.
Ο θρυλικός διασώστης της Π.Υ. Σταυρός Πλυµάκης, από Ασή Γωνιά, αντίκρισε στην τοποθεσία Πλάκες από Ασή Γωνιά προς Καλλικράτη, αγριόγατο.
Ο θρυλικός επίσης τυροκόµος της Μαδάρας που από νεαρός µέχρι και σήµερα τυροκοµεί στου Πυρού, τέσσερις ώρες πεζοπορία από Ρουσιές Ανώπολης στα 1800 µ. ύψος, και έχει πρωταγωνιστήσει στο ντοκιµαντέρ “Το κάλεσµα του βουνού” µου διηγήθηκε πως είχε δυο φορές ‘‘συναντηθεί’’ µε αγριόγατους. Βραδιάζοντας στου Πυρού τη Λίµνη, στο Γουργούθι, τέσσερις αγριόγατοι είχαν περικυκλώσει έναν λαγό και τον κατασπάραξαν. Ακόµη στο Πλακοσέλι, στον Λάκκο, είδε έναν πάνω σε µια πλάκα να… λιάζεται.
Ο αλησµόνητος φίλος, βοσκός από Λάκκους, Μιχάλης Σεργάκης, στον Οµαλό και πάνω από το εκεί σπίτι του, στον λόφο Πύργος, είχε πιάσει έναν αγριόγατο που τον είχε σε κλουβί και τον µελέτησαν ειδικοί από Χανιά και µετά τον ελευθέρωσαν.
Ο Γιώργης Καπρής από Ασκύφου, πριν 6 χρόνια είχε συναντήσει στην τοποθεσία Τρουλί Ασπρούλια ένα αγριόγατο σταχτί και πριν 20 χρόνια στην ίδια περιοχή (ανατολικά Λευκά Όρη) στο Φρουδωτό άλλο πάλι αγριόγατο.
Ο αλησµόνητος φίλος και πρώτος δασοφύλακας, στο φαράγγι της Σαµαριάς Βαγγέλης Βίγλης µου είχε διηγηθεί ότι κάποιο βράδυ αντιλήφθηκε µέσα σε ερείπιο έναν και του έριξε πέντε βολές µε το πιστόλι και πάλι έφυγε. Ασφαλώς µετά θα ψόφησε.
Η δασολόγος Ελένη Πατεράκη µου ανέφερε ότι στο χωριό της, το Κουστογέρακο Σελίνου, και στα ορεινά έχουν θεαθεί τέτοια ζώα και ιδίως προς την κορυφή Αγκαθωπή (περιοχή Οµαλού).
Επίσης έχουν αναφερθεί κυρίως στο Ακρωτήρι Σπάθα µα και σε αυτό της Γραµβούσας.
Από το βιβλίο µου “Το Αγρίµι της Κρήτης” (270 σελίδες, 200 φωτογραφίες) και από το κεφάλαιο για τους κινδύνους των αγριµιών (έτος 2001) αντιγράφω:
«Από τα άλλα ζώα ο αγριόγατος προκαλεί ζηµιά στα νεογέννητα αγρίµια. Είναι ο Αγριόγατος ο ∆ασικός, ο Κρης όπως λέγεται επιστηµονικά και αποτελεί υποείδος (Felis Silvestris Cretensis). Το 1996 ανακαλύφθηκε από δύο Ιταλίδες ερευνήτριες αγριόγατος, το είδος του οποίου οι ειδικοί πίστευαν ότι έχει εκλείψει. Μετά τη µελέτη του απελευθερώθηκε. Η ύπαρξη του µόνου µεγαλύτερου σαρκοφάγου θηλαστικού που ζει ακόµη στην Κρήτη επιβεβαιώθηκε και πιθανολογείται ότι άτοµά του υπάρχουν στα Λευκά Όρη και τα ακρωτήρια Σπάθα και Γραµβούσα.
Ο Αγριόγατος πέφτει πάνω τους και τους κατασπαράζει. Στο φαράγγι της Σαµαριάς και σ’ αυτό της Τρυπητής υπήρχαν αρκετοί αγριόγατοι. Αυτοί τα τρώνε πολλές φορές µέχρι το κόκαλο. Ο Στ. Βίγλης µας είπε πως είδε αγριόγατο που έτρωγε αγρίµι 6-7 κιλών.
Στο καταπληκτικό προπολεµικό βιβλίο ο Στέφανος Γρανίτσας “Τα άγρια και τα ήµερα του βουνού και του λόγγου” µεταξύ των 41 άγριων ζώων και πτηνών του δάσους αναφέρει και για τον αγριόγατο:
«Κυνηγάει τοὺς λαγούς, τὰ πουλιά, τὰ ψάρια, ρηµάζει τὰ κοτέτσια καὶ τὰ µελισσοµάντρια -σκοτώνει τὶς µέλισσες- κι ἀκόµα ἔχοµε στὸ χωριό µας ἕναν ἄτυχο χωρικό κυριολεχτικά πετσοκοµµένον ἀπὸ τὰ νύχια της.
Πλάσµα πιὸ πονηρὸ καὶ κακοῦργο δὲν ὑποθέτω ὅτι ἔπεσε ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἡ λαϊκή γλώσσα ἔχει πρόχειρη τὴ φράση: ‘‘παραµονεύει σὰν ἀγριόγατα’’.
Μιὰ ἀγριόγατα κυνηγάει τὸ λαγό
Ἡ ἄλλη πιάνει τὸ καρτέρι κι ἐκεῖ λουφάζει, γίνεται σχεδόν ἕνα µὲ τὸ χῶµα. Ο λαγός, ὅταν τὸν καταδιώκουν, εἶναι στραβὸς ἀπὸ τὸ φόβο του. Άµα λοιπὸν πέση στὸ καρτέρι, σωτηρία δὲν ἔχει. Τὰ νύχια τῆς ἀγριόγατας θὰ γαντζωθοῦν στὸ λαιµό του.
Τὰ πουλιά, πάλι, τὰ καταδιώκει µὲ τοῦτον τὸν τρόπο: Πιάνει µιὰ κορυφή δέντρου καὶ παρακολουθεῖ ἀπ’ ἐκεῖ τὶς κινήσεις τους. Ἐπειδὴ τὴν ἄνοιξη τὰ πουλιὰ πηγαινοέρχονται στὰ δέντρα καὶ φέρνουν τροφὴ στὰ µικρά τους, ἀπὸ τὶς κινήσεις τους αὐτὲς ἀνακαλύπτει τὴ φωλιά τους. Κι ἅµα σούρουπώση ἀρχίζει τὴ δεντροπεριοδεία.
Η φιδολογική τέχνη τῆς ἀγριόγατας εἶναι θαῦµα θαυµάτων πονηριᾶς. Αµα βλέπη φίδι τοῦ δίνει τὴν οὐρά της. Ἐκεῖνο παλεύει νὰ τὴ δαγκώση. Κι ἀφοῦ ἔτσι τοῦ ἀπασχολήση τὴν προσοχὴ µὲ τὴν οὐρά της, ὁρµᾶ καὶ τὸ χτυπάει µὲ τὸ νύχι της κατακέφαλα. Αν τὸ φίδι προφτάση νὰ τυλιχθῆ γύρω ἀπὸ τὸ σῶµα της, ἡ ἀγριόγατα εἶναι χαµένη. Μὰ ἔχει τόση τέχνη, ὥστε ἡ µάχη νὰ καταλήγη πάντα σε βάρος τοῦ φιδιοῦ.
Φυσικά δεν αφορά τον αγριόγατο της Κρήτης αλλά όµοιες συνθήκες.
Υ.Γ. Θα ήταν ευχής εκπαιδευτικό έργο, αν όλα τα σχολεία σε ηµερήσια εκδροµή στο Ηράκλειο, εκτός από το αρχαιολογικό µουσείο επισκέπτονταν και αυτό της Φυσικής Ιστορίας, όπου και δωµάτιο -εξοµοιωτές σεισµών καθώς και τον θαλάσσιο κόσµο.
