Στέρια η δογματική παράδοση μας αφηγείται έως τα σήμερα, πως: «…έπλασεν ο Θεὸς τον άνθρωπον, χουν απὸ της γης, και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοὴν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχὴν ζώσαν…» (Γένεσ. β’ 7). Συνδέεται κατά συνέπεια ο άνθρωπος με τον γήινο και υλικό κόσμο στον οποίο ανήκει με το ίδιο το σώμα του, αλλά συνδέεται και με τον πνευματικό κόσμο στον οποίο κυρίως ανήκει, με την ψυχή και το πνεύμα του. Δυο κόσμοι σε ένα δημιούργημα: Στον `Ανθρωπο, για τη δημιουργία του οποίου ενασχολήθηκε ο ίδιος ο Πλάστης, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα δημιουργήματα των άλλων ημερών, τα οποία έγιναν με το απλό πρόσταγμα του «γεννηθήτω».
Νερό, αέρας, φωτιά: Τα ίδια στοιχεία που κάνουν δυνατή τη ζωή του ανθρώπου πάνω στη Γη, μπορούν να προκαλέσουν βίαια φυσικά φαινόμενα…
Σαφής κατά συνέπεια η υπεροχή τούτου του δημιουργήματος, του δυνατού, με νόηση, αξιοσύνη και τάση προς δημιουργία που με τούτες τις αρετές ως “εργαλεία”, δεν δυσκολεύτηκε στο διάβα των καιρών να υποτάξει τον γήινο και υλικό κόσμο, του οποίου εξελίχτηκε απόλυτος και αδιαφιλονίκητος άρχων.
Ανήσυχος και εραστής εκ της φύσεως του “ειδέναι” (κατά τον Αριστοτέλη), εξερεύνησε τον υλικό κόσμο με ισχυρή τάση διείσδυσης και στον πνευματικό, αποκρυπτογράφησε πολλές από τις συνταγές της μάνας Φύσης, πραγματοποιεί μακρινά διαπλανητικά ταξίδια στο αχανές του απείρου και ηθελημένα ή αθέλητα οικοδόμησε και συνεχίζει να οικοδομεί μια νέο-Βαβέλ, καθώς αισθάνεται “ο δυνατός”.
Γεννάται το ερώτημα: Έχει η δύναμη όρια; Ασφαλώς και έχει, αλλά ο άνθρωπος εθελοτυφλώντας σε τούτο, ακολούθησε στο διάβα των καιρών μια οιηματική και ανερμάτιστη πορεία που την ονομάτισε “εξέλιξη” και την εχάλκευσε με το “Δίκαιο του Ισχυρού”.
Ποιος είναι όμως ο ισχυρός; Ποιος είναι άραγε ο δυνατός; Τα παρακάτω παραδείγματα – φαινόμενα (σταχυολογούμενα από το απώτερο παρελθόν μέχρι το πρόσφατο παρόν), θα δώσουν γλαφυρή την απάντηση:
1. Σεισμοί
Μια πρώτη απάντηση δίνει το ξέσπασμα των εσωτερικών δυνάμεων της Γης με την εκδήλωση του καταστρεπτικού σεισμού προ ετών στην Ιαπωνία και η συνακόλουθη βιβλική καταστροφή που προκάλεσε το “τσουνάμι” από τη θάλασσα που ταράχτηκε από το σεισμό. Και συνακόλουθα, όλες οι τεχνολογικές κατασκευές μιας προηγμένης –κατά τ’ανθώπινα μετράδια- Ιαπωνίας, καταποντίστηκαν σαν χάρτινες κατασκευές, με τον πλανήτη ολόκληρο να βιώνει ένα ανυπέρβλητο δέος για το τι μέλει γενέσθαι αύριο, μιας και ο πυρηνικός εφιάλτης δεν έχει κατασιγάσει, την ίδια ώρα που ο “δυνατός” άνθρωπος αναδεικνύεται αδύναμος να αντιπαλέψει την οργή της μάνας-Γης αλλά και την καταστρεπτική δύναμη των ίδιων των επιτευγμάτων του, και απλά, καταμετρά τις εκατόμβες του.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας της Ιταλίας ανέφερε ότι ο σεισμός μετακίνησε κατά 10 εκατοστά τον άξονα της Γης, ενώ, με βάση τα αποτελέσματα, μετακινήθηκε και το κεντρικό νησί της χώρας κατά 2,4 μέτρα!
Στη σύγχρονη ιστορία έχουν καταγραφεί δύο μεγάλοι σεισμοί στην Ιαπωνία, ήτοι, στο Τόκιο το 1923 μεγέθους 7,9 βαθµών της κλίµακας ρίχτερ µε 100.000 νεκρούς και στο Κόµπε το 1995 μεγέθους 7,3 βαθµών που προκάλεσε τον θάνατο 6.500 ανθρώπων και περισσότερους από 400.000 τραυµατισµούς και ακόμη καταστράφηκαν αυτοκινητόδρομοι και χιλιάδες κτίρια.
Πρώτο κρούσμα μεγάλου σεισμού των ημερών μας (από τον οποίο μυηθήκαμε στο “τσουνάμι”) έγινε το 2004 στην Ινδονησία με τη Γη να σείεται στους 9.1 βαθμούς. Και το παράδοξο της βιβλικής εκείνης καταστροφής ήταν ότι, την ίδια ώρα που ο “δυνατός” άνθρωπος με την εξελιγμένη τεχνολογία του θρηνούσε τις εκατόμβες των ανθρώπινων θυμάτων που παρασύρθηκαν από τα γιγαντιαία κύματα, χιλιάδες ζώα, οδηγημένα από το ένστικτό τους είχαν πλήρως διασωθεί, καταφεύγοντας στους γειτονικούς λόφους!
2. Ηφαίστεια
Ο παγκόσμιος χάρτης ίσως να ήταν διαφορετικός σήμερα, εάν το ηφαίστειο της Σαντορίνης δεν είχε εκραγεί πριν 3.500 χρόνια προκαλώντας –κατά τους γεωλόγους- την ισχυρότερη έκρηξη που συνέβη ποτέ στα χρονικά, και άλλαξε ριζικά τον ρουν της Ιστορίας της Αρχαίας Μεσογείου. Ο Μινωικός Πολιτισμός εισήλθε στην αρχή του τέλους του από τα γιγαντιαία παλιρροϊκά κύματα (τσουνάμι) ως συνακόλουθα της έκρηξης του ηφαιστείου σύμφωνα με τους ιστορικούς, αλλάζοντας οριστικά το πολιτικό τοπίο του αρχαίου κόσμου. Οι περιβαλλοντικές αλλαγές που συντελέστηκαν, έγιναν αισθητές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Με την καταστροφή αυτή, συνδέεται άλλωστε και ο θρύλος της χαμένης Ατλαντίδας.
Η έκρηξη εξάλλου του ηφαιστείου Κροκατόα στην Ινδονησία το 1883,
σκότωσε πάνω από 40.000 ανθρώπους, προκάλεσε γιγάντια τσουνάμι ύψους 12 μέτρων, εκτίναξε λάβα σε διάφορα μέρη της Ασίας, προκάλεσε πτώση της θερμοκρασίας σε ολόκληρη την υφήλιο και δημιούργησε περίεργα χρωματιστά ηλιοβασιλέματα για 3 χρόνια.
Είναι δύσκολο να υπολογισθεί η ενέργεια που απελευθερώνει ένα ηφαίστειο όταν εκρήγνυται, δεδομένου ότι ο υπολογισμός είναι αρκετά περίπλοκος. Η ενέργεια αυτή εκδηλώνεται και εκτονώνεται με τη μορφή θερμότητας, εκρήξεων και σεισμών. Η έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815, με 92.000 νεκρούς, σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν, απελευθέρωσε ενέργεια που ισοδυναμούσε με 17 χιλιάδες εκατομμύρια δις θερμίδων. Εάν μπορούσε να μετατραπεί σε ηλεκτρισμό, θα εξασφάλιζε τουλάχιστον την εικοσαπλάσια ενέργεια που καταναλώνεται ετησίως στις ΗΠΑ.
3. Το φαινόμενο Ελ-Νίνιο
Το φαινόμενο Ελ-Νίνιο, σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, ευθύνεται για ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν πλήξει κατά καιρούς διάφορες περιοχές του πλανήτη και έχουν προκαλέσει το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων.
Το Ελ-Νίνιο είναι ένα φυσικό κλιματολογικό φαινόμενο στον ανατολικό Ειρηνικό που επηρεάζει καθοριστικά τους ανέμους και τις βροχοπτώσεις. Πριν από μερικά χρόνια, πλημμύρες και ξηρασία έπληξαν χώρες της νότιας Αμερικής, της Αφρικής και της ανατολικής Ασίας. Σύμφωνα μάλιστα με τους επιστήμονες, όσο αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη, τόσο πιο συχνά θα εμφανίζεται το φαινόμενο Ελ-Νίνιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς στην Ιστορία κατέρρευσε λόγω του Ελ-Νίνιο, πριν από 580 χρόνια. Το βασίλειο των Χμερ στην Άνγκορ Βατ στην Καμπότζη, κυριεύθηκε το 1431 από τους Σιαμαίους που προέρχονταν από τη σημερινή Ταϊλάνδη. Ο πολιτισμός τους άνθησε από τον 9ο έως τον 15ο αιώνα αλλά κατέρρευσε ξαφνικά, σύμφωνα με έρευνα επί του φαινομένου επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Κολούμπια. (Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences 2010).
4. Τυφώνες
Οι τυφώνες, όπως η katrina που κατέστρεψε τη Ν. Ορλεάνη, συχνά ταλανίζουν τον “δυνατό” άνθρωπο. Ο τυφών, ένα μετεωρολογικό φαινόμενο ιδιαίτερα φοβερό στις τροπικές ζώνες, συνοδεύεται από ασύλληπτη δύναμη. Εάν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι και οι άνεμοι πού τον συνοδεύουν μπορούν να ξεπερνούν τα 300 χιλιόμετρα την ώρα, εύκολα κατανοεί το μέγεθος των δυνάμεων πού ασκεί στο διάβα του. Άλλωστε και το όνομά του “τυφών” δανεισμένο από την ελληνική μυθολογία αντικατοπτρίζει τις πέραν πάσης φαντασίας δεινές ιδιότητές του. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Τυφών, υιός της Γαίας και του Ταρτάρου και σύντροφος της Έχιδνας, ήταν τέρας με μορφή ανθρώπινη και αγρίου θηρίου. Είχε 100 κεφάλια, και γλώσσες και φωτιά εκτοξευόταν από τα μάτια ενώ φοβερές κραυγές εξεβάλλοντο από τους λαιμούς του.
Η απόσταση που μπορεί να καλύψει ένας τυφώνας από το κέντρο του (μάτι του κυκλώνα) κυμαίνεται από 25 έως 300 μίλια περίπου. Λόγω της υψηλής έντασης των ανέμων, των βροχοπτώσεων και των παλιρροιακών κυμάτων, το φαινόμενο του τυφώνα είναι δυνατόν να προκαλέσει μεγάλες καταστροφές. Η υπερδύναμη (κατά τα ανθρώπινα μετράδια) των ΗΠΑ, συχνά γονατίζει αδύναμη, στο δέος των τυφώνων.
5. Πλημμύρες
Οι πλημμύρες αποτελούν τη δεύτερη συχνότερη φυσική καταστροφή, μετά τις δασικές πυρκαγιές. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελούν οι καταστρεπτικές πλημμύρες στη Βραζιλία, αλλά και στην Αυστραλία πριν μερικά χρόνια, όπου επί δύο συνεχόµενους µήνες, η Πολιτεία του Κουίνσλαντ βίωσε ίσως τη δυσκολότερη περίοδο της ιστορίας της: Πρώτα οι φονικές πλημμύρες και στη συνέχεια ο κυκλώνας Γιάσι που σάρωσε τα πάντα στο πέρασµά του.
6. Μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα
Τα κατά καιρούς μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα έχουν σημαδέψει ανεπανόρθωτα την εξελικτική πορεία του ανθρώπου και δεν απέχουν πολύ από το να αποτελούν “λίθους” από τον Πύργο της Νέο-Βαβέλ που πίπτουν επί της κεφαλής του κτίστη-ανθρώπου που παρά ταύτα συνεχίζει να χτίζει ανερμάτιστα αλλά αποδεικνύεται ότι έχει η μάνα-Φύση συνταγές και μυστικά, με τον άφρονα άνθρωπο κακό αντιγραφέα και πρόχειρο αναγνώστη τους, που τον αναδεικνύουν από καιρού εις καιρόν αδύναμο, εμπρός στην παντοδυναμία της…
Του λόγου το αληθές για τα ανωτέρω αποδεικνύουν τα βιομηχανικά ατυχήματα στο Seveso της Ιταλίας το 1976, στη Bhopal των Ινδιών το 1984, στο Τσερνομπίλ της Ουκρανίας το 1986 και πρόσφατα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, τα αποτελέσματα των οποίων και κυρίως εκείνων των πυρηνικών ατυχημάτων, θα εξακολουθούν να ταλανίζουν για πολλές δεκαετίες τον άνθρωπο το “δυνατό”, τον αδύναμο.
Και ο άνθρωπος “ο δυνατός” και αδύναμος συνεχίζει την ανερμάτιστη πορεία του στην οικοδόμηση της Νέο-Βαβέλ του, ψελλίζοντας κατά καιρούς –και για κάθε ενδεχόμενο- μια ικεσία προς τον Ύψιστο για προστασία “από οργής λοιμού, λιμού, σεισμού, καταποντισμού, πυρός…”.
*Ο δρ Γιάννης Θ. Πολυράκης
είναι γεωπόνος -συγγραφέας,
μέλος της “Λογοτεχνικής Παρέας Χανίων”
