Ανήκει στη διεθνή ομάδα επιστημόνων που έκανε την παγκόσμια ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων, την οποία μάλιστα παρομοιάζει σαν «τον ήχο που ξαφνικά μπήκε στη βωβή ταινία του σύμπαντος».
O Ελληνας ερευνητής του Αμερικανικού Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), Ερωτόκριτος Κατσαβουνίδης συμμετείχε ως ερευνητής στη σημαντική ανακάλυψη, αναπτύσσοντας μάλιστα, μαζί με τους φοιτητές και μεταδιδακτορικούς υπότροφους στο ΜΙΤ, και έναν από τους δύο αλγόριθμους, στους οποίους βασίστηκε η αρχική αναγνώριση του σήματος σε πραγματικό χρόνο (real time).
Αυτές τις μέρες βρίσκεται στην Ελλάδα, προσκεκλημένος του “Εκκοκκιστηρίου Ιδεών” στη Βέροια, τον τόπο καταγωγής του, προκειμένου να μιλήσει για τη συμβολή του στην ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων και παραχώρησε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Μέχρι τώρα παρατηρούσαμε το σύμπαν, κοντινό και μακρινό, σαν να έρχεται καρέ – καρέ με την ταχύτητα του φωτός, σαν να βλέπουμε βωβό κινηματογράφο. Φανταστείτε τώρα τι σήμαινε όταν έγιναν οι ομιλούσες ταινίες και, κατ’ αναλογία, σαν να έβαλες ξαφνικά ήχο στη βουβή ταινία του σύμπαντος» εξηγεί ο 50χρονος Διευθυντής Έρευνας στο ΜΙΤ.
Διευκρινίζει, ωστόσο, το πιο σημαντικό, όπως λέει για αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι δηλαδή «δεν πρόκειται για ακουστικά κύματα που μεταδίδουν τον ήχο» αλλά η παρομοίωση με τη μουσική γίνεται γιατί «τα βαρυτικά κύματα δημιουργούν μια κυματοσειρά σαν αυτή που έχουν τα ΜP3 player και αντιστοιχούν σε ακουστικές συχνότητες»!
Ο κ. Κατσαβουνίδης συμμετέχει από το 2000 στη διεθνή επιστημονική κοινοπραξία LIGO (Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory), που έκανε τη βαρυσήμαντη ανακοίνωση για την ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων και περιλαμβάνει περισσότερους από 1.000 φυσικούς, αστροφυσικούς και μηχανικούς από 83 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα 15 χωρών. Αν και η Ελλάδα δεν συμμετέχει στην κοινοπραξία, εντούτοις εργάζονται σ’ αυτή ελληνικής καταγωγής επιστήμονες, ανάμεσά τους και ο κ. Κατσαβουνίδης.
Παρά την κυριαρχούσα προσδοκία ότι τα πρώτα βαρυτικά κύματα που θα καταγράφονταν θα προέρχονταν από δίδυμους (διπλούς) αστέρες νετρονίων, η ανακάλυψη έγινε από τη σύγκρουση δίδυμων μαύρων τρυπών.
«Είναι σαν να προσπαθούμε να ακούσουμε τον τελευταίο χορό αυτού του ζευγαριού μαύρων τρυπών, του δίδυμου αστέρα νετρονίων, του σούπερνοβα αλλά το κάνουμε πάνω στη γη, πασχίζοντας να απομονώσουμε οποιαδήποτε διαταραχή» αναφέρει ο επιστήμονας κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην τεχνολογία που αναπτύχθηκε για να γίνει το πείραμα το οποία στοίχισε συνολικά μέχρι σήμερα, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δολάρια και χρηματοδοτήθηκε, στο μεγαλύτερο μέρος του, από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Αμερικής (Νational Science Foundation).
«Για να γίνει το πείραμα, αναπτύχθηκε πρωτόγνωρη τεχνολογία προκειμένου να δημιουργηθεί το πιο τέλειο μέτρο που έχει φτιαχτεί ποτέ. Αν σκεφτείς μάλιστα την τάξη μεγέθους για τη μέτρηση, είναι εξωφρενική, γιατί έπρεπε να κατασκευασθούν διατάξεις που θα μπορούσαν να απομονωθούν από οποιαδήποτε κίνηση, 10 τάξεις μεγέθους στις χαμηλές συχνότητες και κυρίως από την κίνηση του εδάφους».
ΤΟ ΜΗΛΟ ΤΟΥ ΝΕΥΤΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΡΥΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ
Μπορεί να αδυνατούμε να φανταστούμε τώρα τι θα σημαίνει για την καθημερινή ζωή, η ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων, ωστόσο για τη φυσική , την αστρονομία και την αστροφυσική, θα φέρουν μια πραγματική επανάσταση παρέχοντας ένα φανταστικό εργαστήριο μελέτης της βαρύτητας και έναν ανεπανάληπτο τρόπο παρατήρησης του σύμπαντος.
«Για την καθημερινή ζωή, αυτό που θα έχει το πιο άμεσο αποτέλεσμα, θα είναι η χρήση της τεχνολογίας που αναπτύχθηκε σε καθημερινές εφαρμογές. Όταν αναπτύξαμε τέτοια συστήματα απομόνωσης σεισμικού θορύβου, ένα λέιζερ τέτοιας ακρίβειας ή όταν έχουμε κατασκευάσει έναν καθρέφτη με τέτοιο ομοιόμορφο επίστρωμα, είναι θέμα σύντομου χρόνου για το πότε θα ακολουθήσει και εφαρμογή τους στην καθημερινή μας ζωή. Επιπλέον, όλοι οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να αναλυθούν τα δεδομένα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμοστούν σε προβλήματα που υπάρχουν» λέει ο κ. Κατσαβουνίδης και συνεχίζει:
«Για τη χρήση και εφαρμογή των βαρυτικών κυμάτων, αυτών καθ’ αυτών, πολύ φοβάμαι πώς δεν θα υπάρχει κάποια άμεση εφαρμογή στο εγγύς μέλλον. Βέβαια ούτε και ο Νεύτων θα μπορούσε να φανταστεί ότι το μήλο που παρατήρησε και οι νόμοι που έγραψε πώς θα έχουν όλες αυτές τις εφαρμογές 350 χρόνια αργότερα».
Η ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων, έγινε τον περσινό Σεπτέμβριο, με τα πρώτα δεδομένα να κάνουν τον κ. Κατσαβουνίδη να αναρωτιέται ότι «είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό»! Ακολούθησε η επαλήθευσή τους και η ανακοίνωση, μετά από λίγους μήνες, της πρωτοποριακής ανακάλυψης που βραβεύτηκε με το Βραβείο Breakthrough για το 2016 ενώ, όπως εκτιμά ο Ελληνας ερευνητής, αναμένεται οι τρεις επικεφαλής επιστήμονες που σχεδίασαν το πείραμα, Ρόναλντ Ντρέβερ (Τεχνολογικό Ινστιτούτο Καλιφόρνια-Caltech), Κιπ Θορν (Caltech) και Ράινερ Γουάις (ΜΙΤ), να πάρουν και το βραβείο Νόμπελ.
Ο “ΗΧΟΣ” TOY BIG BANG
Ακόμα πιο κοντά και στην αρχή του σύμπαντος, μπορούμε να φτάσουμε με τα βαρυτικά κύματα, σύμφωνα με τον κ. Κατσαβουνίδη, αφού τώρα, το κοντινότερο που μπορούμε να δούμε από το Big Bang, είναι μέσω της κοσμικής ακτινοβολίας που είναι όμως γύρω στα 400.000 χρόνια από την μεγάλη έκρηξη.
«Δεν μπορούμε να δούμε τίποτα πριν απ’ αυτό γιατί το φως δεν μπορούσε να ξεφύγει. Εντούτοις, τα βαρυτικά κύματα θα πρέπει να υπάρχουν στο πρώτο τρισεκατομμυριοστό του τρισεκατομμυριοστού του τρισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου από τη γέννηση του σύμπαντος και θα έχουν αφήσει ένα πολύ χαρακτηριστικό αποτύπωμα, πρώτα απ’ όλα στην κοσμική ακτινοβολία» τονίζει.
ΡΟΥΦΑ ΜΕ ΚΑΝΝΟΥΛΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ!
Πάντως ο καθηγητής, αν και δίδαξε για λίγο καιρό στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, δυσκολεύεται να “δει” την επάνοδό του στη γενέτειρά του, κυρίως λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Ωστόσο, πιστεύει ότι «η Ελλάδα είχε και έχει όλες τις δυνατότητες για να δώσει μια πάρα πολύ καλή αρχική μόρφωση γιατί τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από πολλά άλλα μέρη».
«Δυστυχώς όμως», συνεχίζει, «στην Ελλάδα είναι εύκολο το κακό να γίνει χειρότερο και δύσκολο, το καλό να παραμείνει καλό».
«Είναι σημαντικό να κεντρίζεις το ενδιαφέρον των παιδιών, να τους πεις ότι ακόμα κι αν αποτύχουν, δε σημαίνει τίποτα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τρεις επικεφαλής επιστήμονες της έρευνας των βαρυτικών κυμάτων, ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1960 και δεν τα παράτησαν!» προσθέτει.
Όσο για τη συμβουλή του προς τους νέους, είναι απλή:
«Όταν θα μπαίνεις σε μια αίθουσα σε ένα εργαστήριο, προσπάθησε να πάρεις ό,τι σου δίνουν ρουφώντας, όχι με το καλαμάκι, αλλά με την… κάννουλα, μην παραιτείσαι ποτέ και κάνε αυτό που αγαπάς»…
