Η τελευταία φάση της μεγάλης Μάχης της Κρήτης έλαβε χώρα στην περιοχή της επαρχίας Αποκορώνου από τα μεγάλα Χωράφια μέχρι την Κράπη.
Μετά την κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε 24-5-1941 και τις σκληρές Μάχες στον Γαλατά οι Γερμανοί μπήκαν στα Χανιά. Οι σύμμαχοι υποχωρούσαν για να προλάβουν να επιβιβαστούν στα πλοία από τα Σφακιά, αλλά οι επιτελείς των Γερμανών και Νεοζηλανδών επιτάχυναν το κυνηγητό τους.
Οι κάτοικοι των χωριών του κάμπου του Αποκόρωνα και χωριανοί από τα Χανιά είχαν πιάσει τα χωριά μας και τα χωριά της ρίζας.
Ημουν μικρός, τριών χρονών, αλλά θυμάμαι το σπίτι μας γεμάτο από συγγενείς από το Νιο Χωριό.
Θυμάμαι ότι κάποια μέρα βρεθήκαμε στο Φαράγγι της “Σκοτεινής” όλα τα γυναικόπαιδα για να γλυτώσουμε από τυχόν βομβαρδισμό των “Στούκας”, τα οποία εφορμούσαν από τη Μαλάξα μέχρι τα Καμποχώρια.
Οσα διαδραματίστηκαν διά μέσου της παλαιάς εθνικής οδού Νιο Χωριό – Μπαμπαλή το Χάνι από Γρόθο – Τρουλί – Πονηρού τσοι Λάκκους και κυρίως στην πλαγιά μέχρι το Ιδρυμα “Αγία Σοφία”, Βουκολέ και Αγιο Σπυρίδωνα είναι από προσωπική συνέντευξη που έκανα στις 18 Μαρτίου 2011 στην Αθήνα με τον 102 χρονών σήμερα Γεώργιο Ι. Πανηγυράκη (Φθυμογιώργη), τα οποία συμφωνούν απόλυτα με αυτά που γράφει ο γνωστός Λευτέρης Ι. Ηλιάκης από το Νεροχώρι στο βιβλίο του «Δεν σταθήκαμε στην άκρη του δρόμου» (σελ. 24-25) και ο μακαριστός Ειρηναίος Γαλανάκης από το Νεροχώρι στο βιβλίο “Στοχασμοί από την Αγία Σοφία” (σελ. 49-50).
Ερώτηση: Τι θυμάσαι για τη Μάχη της Κρήτης;
Απάντηση: «Στις 27 του Μάη 1941 είχε σπάσει η άμυνα και οι Γερμανοί προχωρούσαν προς την επαρχία Αποκορώνου. Οι χωριανοί και Χανιώτες είχαμε μαζευτεί όλοι στη “Σκοτεινή”, αφήσαμε τα σπίτια μας.
Το πρωί βγήκα από το φαράγγι, στο Μουρί, να δω τι γίνεται στο χωριό. Βγήκα από το “Σκαλί” (είσοδος στο φαράγγι) και θωρώ τον Ειρηναίο που καθότανε και διάβαζε, μαζί ήταν και ο δάσκαλος των δασκάλων, συγχωριανός μας Νίκος Β. Πετρουλάκης. Βλέπω και ακούω ένα τανκ στο Γρόθο, αγκομαχώντας βλέπω να περνά το Τρουλί και να φτάνει στη Μοναστηριακή Χαρουπίδα, να περνά το σταυροδρόμι της παλιάς εθνικής οδού, στα Πατητήρια και Πονηρού τσοι Λάκκους. Εκεί έχασα το τανκ στη συνέχεια.
Βλέπω από τον Αγιο Γεράσιμο μια τριανταριά μηχανές. Κάνουνε μια στάση ακριβώς στα Σπηλιάρια πάνω από τον Κολιακουδέ, άλλη μια στάση στο Γρόθο κι άλλη μια στάση στη Μοναστηριακή Χαρουπίδα. Ανεμίζανε (υποψιαζόταν) ότι κάπου εκεί θα τους είχανε στήσει μπλόκο οι σύμμαχοι.
Κοιτάζω και βλέπω (από το Μουρί Παϊδοχωρίου) το δρόμο που κατεβαίνει από Μαλάξα και Μεγάλα Χωράφια να είναι γεμάτος από μηχανές γερμανικές.
Ξαφνικά ακούω ένα ΚΡΡΡ από πολυβόλο. Οι μηχανές γύρισαν πίσω στη Μοναστηριακή Χαρουπίδα. Οργανώθηκαν, έπιασαν τη γύρω περιοχή δίπλα στην παλιά εθνική οδό, στο σταυροδρόμι Λάκκων πίσω από τοίχους και δέτες στη γραμμή Μαρέντη – Σαρδηνέ – Πατητήρια – Θυμέ μέχρι τα υψώματα Βουκολέ – Αγίου Σπυρίδωνα – Αργανιά.
Η μάχη κράτησε όλη την ημέρα.
Οι Γερμανοί έφτασαν μέχρι τον Κυπάρισσο του Αποστολογιώργη όπου και βρέθηκε σκοτωμένος και τάφηκε ένας Ιγγλέζος. Το αγγλικό τανκ έριχνε ακατάπαυστα όλμους στις θέσεις που βαστούσαν οι Γερμανοί, οι οποίοι και αυτοί έφεραν όλμους από τα Χανιά.
Οι πρώτοι Γερμανοί (7-8 άτομα) σκοτώθηκαν, αλλά και από τους συμμάχους μερικοί. Μέχρι και στου Μπαμπαλή το Χάνι βρέθηκε σκοτωμένος Ιγγλέζος.
Οι Γερμανοί την επόμενη προχώρησαν μέχρι τη Ρέντα όπου και εκεί είχαν άλλη αντίσταση.
Πολλοί από τους συμμάχους έμειναν στα γύρω χωριά όπου τους έκρυβαν και τους περιέθαλπαν οι δικοί μας».
Και από τα γραφόμενα του Λευτέρη Ι. Ηλιάκη και από τον μακαριστό Ειρηναίο βρέθηκαν και άλλοι νεκροί των συμμάχων σε διάφορα μέρη.
Δικαιολογημένα ο μακαριστός Ειρηναίος έκανε το Μνημείο της Μάχης της Κρήτης στον χώρο του Ιδρύματος “Αγία Σοφία” στο σπίτι του Αποκόρωνα για να γιορτάζεται εκεί κάθε χρόνο η Μάχη της Κρήτης από όλους τους Ακοκορωνιώτες. Ας το έχουν υπόψη τους οι εκάστοτε δήμαρχοι Αποκορώνου και οι Αποκορωνιώτες.
*δάσκαλος
Σημείωση: Θυμάμαι από την κατοχή πολλά. Θα γράψω μόνο ένα: Μικρός στο χωράφι αντί για κούνια είχα το σομάρι του γαϊδάρου ανάσκελα, έκλαιγα γιατί πεινούσα. Οι Γερμανοί που είχαν στρατοπεδεύσει δίπλα με ησύχασαν χαριτολογώντας: «Λίγο αυτάκι, ένα πατάτο, ένα τομάτο, ένα κρεμμύδι, ωραίο μεζεδάκι». Σιωπή ο Πέτρος.
