Σήμερα στην Μεγάλη γιορτή της και στη μεγάλη κρίση της…
Αναφορά στο μεγάλο πνευματοφόρο έργο του:
ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Έχει ανακηρυχθεί ως ο απολογητής της ορθοδοξίας σε όλα τα επίπεδα της αλλά και σε όλα τα πνευματικά επίπεδα ανατολής και δύσης.
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΖΩΝΤΑΝΤΟ ΜΕΣΑ ΜΑΣ
Αλλά ο κόσμος τείνει ν’απαρνηθεί από την πραγματικότητα του πνεύματος.
Δεν αμφιβάλλει όμως κανείς για τα ορατά αντικείμενα που τον εξαναγκάζουν να παραδεχτεί το πνεύμα. Όμως αυτό δεν είναι ορατό αντικείμενο ανάμεσα στ’ άλλα.
Δεν υπάρχει κανένας στ’αλήθεια, ακόμα και ο πιο υλιστής, που να μην αναγνωρίζει στο πνεύμα μια κάποια από τη φυση λιγότερο στέρεη πραγματικότητα, Και ούτε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού το πνεύμα είναι ολοζώντανο μέσα μας, ακόμα και σε αυτόν που αρνειται την ύπαρξή του. Στην περίπτωση όμως αυτή, το πνεύμα δεν αναγνωρίζεται παρά ως επιφαινόμενο της ύλης ως προϊόν μιας σειρά υλικών εξελίξεων.
Ο ΥΛΙΣΤΗΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΗΧΑΝΙΑ ΑΠΟΔΙΔΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΥΛΗ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Αλλά ένας τέτοιος τύπος απομένει εντελώς ακατανόητος.
Η υλιστική άρνηση του πνεύματος είναι στην αλήθεια μια λάθος περιγραφή των δεδομένων της πείρας, αυτής που είναι τόσο ψεύτικη όσο και η περιγραφή των χρωμάτων, από εν δαλτωνικό. Με τον υλιστή να ξεφεύγει από την αμηχανία αποδίδοντας στην ΥΛΗ όλες τις ιδιότητες του πνεύματος: ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ, την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, τη ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ.
Αλλά άλλες φιλοσοφικές σχολές δεν θεωρούν το πνεύμα ως επιφαινόμενο της ζωής για να το αποδίδουν ανεξάντλητές δημιουργικές δυνάμεις…. αυτή είναι η αρχή του πνευματοκρατικού δοκιμίου του Ρώσου φιλόσοφου Νικ. Μπερντιάεβ με τίτλο «ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ», που έχει κυκλοφορήσει σε πολλές γλώσσες, μαζί και στην ελληνική το 1968, από τις εκδόσεις των Φίλων.
ΟΙ ΦΩΤΟΣΒΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Αυτό το σπουδαίο δοκίμιο για το «πνεύμα και την πνευματική «ευεργεσιακή» πραγματικότητα» ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ, σε όλη την ανθρωπότητα, το έγραψε, το 1934, παράλληλα με το μεγάλο συγγραφικό έργο του που είναι πολυάριθμες αυτοτελείς δημοσιεύσεις, και ολοκληρωμένα έργα, όπως Εκκλησία και λαός, με τίτλο: ΟΙ ΦΩΤΟΣΒΕΣΤΕΣ του πνεύματος, το πνεύμα του ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ (που έκαμε αναφορά σε σημαντικό έργο του καθηγητή της φιλοσοφίας της Θρησκείας-Θεολόγου, Χανιώτη ΜΑΚΡΑΚΗ.
Όμως για να επισημάνει την πνευματική του ανεξαρτησία, από την ολοκληρωτική Σταλινική κυριαρχία (12 μόλις χρόνια από την επανάσταση του 1917), ο Μπερντιάεβ έγραψε πολλά άλλα σημαντικά έργα.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ
Το 1926 έγραψε το έργο:
«Η ΡΩΣΙΚΗ ΣΚΕΨΗ για τη θρησκεία» και το 1929 «ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ» ενώ το 1931 έγραψε το επίσης τολμηρό έργο, με τίτλο: «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ» και το 1939 έγραψε το επίσης σημαντικό έργο του με τίτλο «η μοίρα του ανθρώπου στο σύγχρονο κόσμο….».
Αυτό το έργο σε εποχή σκληρής κομμουνιστικής πραγματικότητας θεωρήθηκε παγκόσμια αντίθετο από την Λενινιστική-Σταλινική πραγματικότητα.
Όλη η εργογραφία του διάσημου Ρώσου φιλόσοφου Μπερντιάεβ στην πατρίδα του ήταν χρόνια υπό παρατήρηση, παρ’ όλο που το καθεστώς ανέχτηκε πνευματικές του διδασκαλίες στην Αγία Πετρούπολη, στ Μόσχα, στο Κίεβο κ.λπ.
ΟΙ ΦΥΓΑΔΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΣΙΑ
Αυτοί αποφάσισαν να πάνε στη Δύση για να επικοινωνήσουν με εξέχοντες φιλοσόφους, επιστήμονες, τεχνολόγους και πολιτιστικούς φορείς. Ιδιαίτερα ο Μπερντιαεβ, όμως μετά από τριετή πολυσήμαντη επικοινωνία επέστρεψε στη Ρωσία για να προωθήσει την πνευματική σκέψη στην πατρίδα του, που επικρατούσε άθεος υλισμός. Γεγονός, όμως, που αυτός ο άκρατος υλισμός επικρατούσε στην λεγόμενη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΥΛΙΣΤΙΚΗ ΔΥΣΗ
Σ’ αυτή τη φάση του πνευματικού αγώνα του Μπερντιάεβ, που, τον ενίσχυε ο πνευματικός του πατέρας Μπουλκάγκωφ, το σοβιετικό καθεστώς έθεσε σε δίωξη από τη σοβιετική πνευματική διανόηση το Μπερντιάεβ μαζί με άλλους διανοούμενους του πνεύματος αυτοεξορίσθηκαν πρώτα στη Γερμανία για να προωθηθούν τελικά και στη Γαλλία, εκεί που δημιούργησαν την Ορθόδοξη ακαδημία τη πνευματικής Χριστιανικής ελευθερίας.
ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ “ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ” ΤΟ 1947 ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΑΦΗΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
Εκεί δίδαξε, παράλληλα με τον Μπουλγκάγκωφ και άλλους σπουδαίους ρώσους διανοούμενους αλλά και ευρωπαίους, το πιστεύω του για το πνεύμα και την πραγματικότητα. Αλλά, τον ίδιο καιρό του 1934 που έγραψε το «Πνεύμα και Πραγματικότητα» έγραψε και το άλλο σημαντικό έργο του «ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».
Μετά από 10 χρόνια, το 1944 κυκλοφόρησε άλλη μια πνευματική πρόκληση, το βιβλίο με τίτλο: ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ του Θεού και του Ανθρώπου»
Τελευταίο έργο του είναι η ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ το 1947, για να πεθάνει, μετά από τόσους ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΟΥΣ πνευματικούς αγώνες στις 23 Μαρτίου στο Παρίσι, το 1948.
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΟΝ
Τα πνευματικά φαινόμενα είναι έτσι ταυτισμένα με τα ψυχικά, που γενικά χαρακτηρίζονται ως υποκειμενικά. Έτσι που και οι υπερασπιστές του πνεύματος τείνουν ν’αποδείξουν την αντικειμενικότητα των πνευματικών φαινομένων.
Με την πνευματική οντολογία να βεβαιώνει ότι το πνεύμα είναι «ΤΟ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΟΝ».
Για να διερωτηθεί ο Μπερντιάεβ λέγοντας:
«Όμως τι είναι το ΟΝ; Για να απαντήσει ότι «εκεί ακριβώς» βρίσκεται το θεμελιώδες πρόβλημα της φιλοσοφίας όπου γενικά χρησιμοποιούμε την έννοια του «όντος» σαν να ήταν ολοφάνερη η σαφήνειά του και για να μη δημιουργείται ζήτημα.
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΛΛΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
Όμως, η κριτική της γνώσης αναρωτιέται κατά πόσο οι σκέψεις μας προστίθενται σ’ αυτό που αποκαλούμε «ΟΝ», και ως ποιο σημείο η δραστηριότητα του υποκειμένου οικοδομεί αυτό το «ΟΝ» που εν συνεχεία το θεωρούμε ως γνήσιο, που πάνω σ’ αυτό αφιερώθηκε η βασική θεωρία του μεγάλου Γερμανού φιλόσοφου Κάντ που χρειάζεται να αποκατασταθεί μ’ έναν εντελώς νέο τρόπο, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για την τόλμη του Nick Berntiaeb, που αποφάσισε να γράψει μεταξύ άλλων ότι ο δυϊσμός του Καντ «κηρύσσει μιαν αλήθεια πιο μόνιμη από το μόνιμο, που αναμφίβολα γεννήθηκε από τις προσπάθειες μιας σκέψης που αντικειμενοποιείται, και υποστατώνεται.
Για να τονίσει ο Μπερντιάεβ στην αρχή του δεύτερου κεφαλαίου του βιβλίου του πνεύμα και πραγματικότητα πως είναι αδύνατο να χαρακτηρίσουμε ορθολογιστικά το πνεύμα. Γιατί αυτό θα ήταν για το λογικό μάταιη προσπάθεια.
Με αυτό τον προσδιορισμό να σκοτώνει το πνεύμα, το μεταμορφώνει σε ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, ενώ είναι ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ.
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΣ ΑΠΕΙΡΟ ΒΑΘΟΣ ΚΑΙ ΥΨΟΣ
Συμπληρώνοντας αυτή την άρνηση γράφει (σελ. 44) ότι: «εφόσον το πνεύμα είναι ελευθερία, το πνευματικό χαρακτηρίζεται κυρίως με την ανεξαρτησία του σχετικού με τους προσδιορισμούς της φύσης και της κοινωνίας.
Και πριν απ’ όλα το πνεύμα αντιτάσσεται στην αιτιοκρατία.
Γιατί το πνεύμα είναι το εσωτερικό, σε σχέση με το εξωτερικό και με ότι εξαρτάται από αυτό. Με το μεγάλο γεγονός να είναι ότι το εσωτερικό σε σχέση με το εξωτερικό και με ότι εξαρτάται αποτελεί το σύμβολο του πνεύματος.
Με ο πνεύμα να είναι άπειρο βάθος και ουράνιο ύψος…
Για να μη μπορούμε, όπως το κάνει ο ΜΑΣ ΣΕΛΛΕΡ να αφαιρέσουμε τη δραστηριότητα από το πνεύμα για να την αποδώσουμε μοναδικά στη ζωή.
Για να αναφέρει στη σελ. 46 ότι «το πνεύμα ανήκει στο πνεύμα και δίνει μια έννοια σε κάθε πράγμα… αλλά παραμένει το γεγονός ότι το πνεύμα είναι ταυτόχρονα μη ορθολογιστικό, εξω-ορθολογιστικό, υπερ-ορθολογιστικό, με την ορθολογιστική του πνεύματος να το παραμορφώνει.
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΠΟΥ ΕΞΑΝΘΡΩΠΙΖΕΙ
Για να προσθέσει: «Το πνεύμα στον άνθρωπο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια μη ορθολογιστική και ασύνειδη φύση, που θαρραλέα την κυριεύει… Μέσα σ’ αυτή την πνευματοποίηση, που δεν είναι ορθολογικοποίηση, αλλά το φυσικό θεμέλιο του είναι του, αυτό που φαίνεται σαν ξένο, απ’ έξω προσδιορισμένο. Με τη φύση να έρχεται απ’ έξω και το πνεύμα από μέσα.
Για να καταλαβαίνουμε με το πνεύμα ΤΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, το οποίο εξανθρωπίζει την έννοια που έχει κάμει ο άνθρωπος για το θεό, ενώ ταυτόχρονα τον ελευθερώνει από ένα χονδροειδή ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟ. Με το πνεύμα να είναι πάντα βοήθεια προσανατολισμένη προς το αιώνιο, που ξεφεύγει από το χρόνο και το χώρο, όπου το πνεύμα με τον ολοκληρωτικό το χαρακτήρα, το σταθερό γίνεται και ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟ.
Για να παρουσιάζει το πνεύμα μια προμηθεϊκή όψη, επαναστατώντας στους θεούς της φύσης ενάντια στην αιτιακή αναζήτηση της ανθρώπινης μοίρας.
Με το ΠΝΕΥΜΑ να είναι μια φυγή προς ένα ελεύθερο και ανώτερο κόσμο….
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
Για να πει προφητικά ο διάσημος ρώσος φιλόσοφος, πολυεπιστήμονας και αγωνιστής ότι το πνεύμα δεν ταυτίζεται με τη συνείδηση αλλά η συνείδηση οικοδομείται από το πνεύμα, κι έτσι το πνεύμα υπερβαίνει τα όρια της συνείδησης και φτάνει στο υπερ-συνειδητό….
Με το πνεύμα, το οποίο να ήταν πάντα η έλαμψη της ηλιακής αρχής…Με αυτή την ανατέλουσα και δύουσα ηλιακή πραγματικότητα να δείχνει ότι, το πνεύμα, δεν είναι σκλάβος αλλά ο κύριος των κοσμικών δυνάμεων.
Με αυτή την καθοριστική λειτουργία και ακτινοβολία θρησκευτική- περιβαλλοντική, Φιλοσοφική, βαθιά πνευματική, αλλά και τεχνολογική και ιδιαίτερα ψυχολογική, κοινωνική, πολιτιστική- ασχολήθηκε γενικότερα ο διάσημος Ρώσος υψηλότατου επιπέδου διανοούμενος αλλά σοφός για όλες τις αξιακές λειτουργίες του πνεύματος σε όλα τα επίπεδα των χρόνων της ζωής του Ν. Μπερντιάεβ. Για να θεωρείται εδώ και χρόνια, μέσα από τα έργα του, αλλά κυρίως από το έργο «ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» ο κορυφαίος της πνευματικότητας ορθόδοξος διανοητής.
Γιατί το καταλυτικής σημασίας έργο του ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι έργο στο βάθος του ΚΡΙΤΙΚΟ για την πνευματική ουσία και αξία του ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Με θέαση, κρίσεις και απόψεις. Για όλο τον ανατολικό και ευρύτατα για τον Δυτικό, καθώς και τον οικουμενικό κόσμο.
Προσωπικά έχοντας από χρόνια μελετήσει και παρουσιάσει το μεγάλο έργο ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ παρουσιάζω στα Χανιώτικα Νέα τη Μέγιστη αξία του συνολικού του έργου, και ειδικού έργου του ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ για να πληροφορηθεί το κοινό των Χ.Ν., ότι ο αείμνηστος Μπερντιάεβ μετά την κυκλοφορία του έργου του ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ τιμήθηκε, από την ορθόδοξη ακαδημία των Παρισίων αυτός και όλοι μαζί οι φυγάδες ως Ο «ΑΠΟΛΟΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ»
Γεννημένος 18 Μαρτίου 1874 και θάνατος 23 Μαρτίου 1948
Σημ. Για το μεγάλο του αυτό έργο στη διάρκεια της μεγάλης τεσσαρακοστής θα αναφερθούμε σε ενδιαφέροντα επίκαιρα αποσπάσματα
* * *
Κυριακή 2019 της Ορθοδοξίας, παρουσιάζουμε τον πνευματικό απολογητή της σε καιρούς τόσο κρίσιμους, για την ίδια την Ορθοδοξία σε παγκόσμια κλίμακα αλλά και για τον γενικότερο παγκόσμιο πολιτισμό.
