Ο Λυκούργος Κυδωνάκης ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές της πνευματικής κίνησης της πόλης των Χανίων τις δυο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα μαζί με τον φιλόλογο Γιώργο Λελεδάκη (πρόεδρο του «Συνδέσμου των Φιλομούσων», εκδότη περιοδικού «Κρητικός Αστήρ»), τον Ιωάννη Καλεμικέρη (ιδρυτή του συλλόγου «Ο Χρυσόστομος»), κ.ά. Συνεργάτης του αξιόλογου αθηναϊκού λογοτεχνικού περιοδικού «Νουμάς» (1903-1931), το οποίο υποστήριζε το κίνημα του δημοτικισμού, διακρίθηκε ως σατιρικός ποιητής. Ο Κυδωνάκης, μαζί με τους συνεργάτες του (Αντωνακάκη, Ντελφίνο, Λαζαρίδη, κ.ά.) συνέθετε έμμετρες ρίμες με στόχο συγκεκριμένα πρόσωπα της δημόσιας ζωής της πόλης, τα οποία έκαναν διάφορες ατασθαλίες. Εκτός από τα ποιήματα είχε δημιουργήσει και μια χορωδία με τον γνωστό θεατρικό ηθοποιό Αλέξη Μινωτή, τον Αλκιβιάδη Λαζαρίδη, τον ίδιο, κ.ά., η οποία τραγουδούσε δημόσια τις ποιητικές του συνθέσεις με ανάλογη μουσική υπόκρουση. Διάσημα σατιρικά τραγούδια της εποχής ήταν ο «Ύμνος των Εβραίων», με μουσική υπόκρουση τον ύμνο της Καϊζερικής Γερμανίας (προφητικός για τα δεινά των Εβραίων που επακολούθησαν), «Η πριγκίπισσα των Πετρελαίων», ποίημα για την χρεοκοπία Χανιώτη λαδέμπορου, κ.ά. Ο «Ύμνος των Εβραίων» είχε μεγάλη επιτυχία, καθώς η εβραϊκή μπάντα των Καμόντι συνόδευε με τη μουσική τους χορωδούς του Κυδωνάκη κάνοντας καντάδα στο δρόμο. «Η πριγκίπισσα των Πετρελαίων» με μουσικό σκοπό το τραγούδι η «Πριγκίπισα των δολαρίων» καυτηρίαζε τον ερωτικό καημό του ηλικιωμένου Εφέτη για ένα εικοσάχρονο κοριτσάκι. Όσον αφορά στην χρεοκοπία του Χανιώτη λαδέμπορου, ο Κυδωνάκης σατίρισε τον καημό των Εβραίων «Αδελφών Κωνσταντίνη», οι οποίοι είχαν επενδύσει μεγάλα κεφάλαια στην επιχείρησή του, με το εξής ποίημα: «Απόψε είδα στο όνειρό μου κάζο (γεγονός) πενσάτο (προμελετημένο) θα βρει την Οβραϊκή. Και κατεβαίνω στο “τοιματζίδικό” μου (μαγαζί έτοιμων ευρωπαϊκών ρούχων) το Χιρκαδάτσι (λαδομεσίτης) μ’ ανέμενε ετσεί. ΛΑΔΟΜΕΣΙΤΗΣ: Σιoρ Σόλομων να σε το πω; ΣΙΟΡ ΣΟΛΟΜΩΝ: Μετά χαράς να με το πείς. ΛΑΔΟΜΕΣΙΤΗΣ: Σφίξου καλά να μη χ…εις […] κ.λπ.». Βέβαια, κάποια στιγμή ξεπέρασε τα επιτρεπτά όρια κι όταν σατίρισε τις ατασθαλίες του τελώνη με γνωστό Χανιώτη επιχειρηματία οι σατιριζόμενοι υπέβαλαν μήνυση στον Εισαγγελέα. Η σάτιρα αφορούσε τον κατάπλου στη Σούδα ενός εμπορικού καραβιού κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918) με πιπέρι κι άλλα εμπορεύματα, τα οποία λόγω του αποκλεισμού των λιμανιών της Μεσογείου από Γερμανικά υποβρύχια είχαν μεγάλη αξία. Ευτυχώς ο Εισαγγελέας δέχτηκε ότι δεν υπήρχε δόλος και δεν τιμωρήθηκαν. Το ίδιο ακριβώς βράδυ οι αδιόρθωτοι, πλην όμως και γενναίοι, στιχουργοί απάντησαν σατιρικά: «[…]Όρκο κάναμε φριχτό, να μη ξαναπούμε πως το ρύζι ‘χει φτερά και τα κουκιά πετούνε». Βιβλιογραφία Δημοτάκη Γ., Τα Χανιά στο γύρισμα του χρόνου, Αθήνα 1969. * ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
Ο Χανιώτης Σουρής Λυκούργος Κυδωνάκης
