Τα διαγονιδιακά τρόφιμα και οι ζωοτροφές δεν είναι παρά το αποτέλεσμα του ανασυνδυασμού του DNA, που εφαρμόζεται στα ζωντανά είδη των φυτών και των ζώων. Δεν έχει ακόμα κατανοηθεί ο μηχανισμός προσκόλλησης του κώδικα του ξένου γονιδίου στο DNA του οργανισμού- δέκτη. Το σίγουρο είναι πως συντίθενται νέα πρωτεΐνη στο κύτταρο-δέκτη που εξωτερικεύει νέες απρόβλεπτες ιδιότητες. Οι «αγωγιάτες» του γονιδίου δεν είναι άλλοι από βακτήρια και ιοί ή μεταλλικά σωματίδια βολφραμίου ή χρυσού. Το γονιδίωμα των μικροοργανισμών αυτών όπως και τα γονίδια παρεμβολής και δεικτών με τη γενετική μηχανική εισέρχονται κι αυτά στον οργανισμό- δέκτη. Ένας Θεός ξέρει τι θα προκύψει από ένα τέτοιο ανασυνδυασμό. Η διασπορά των νέων γονιδίων στο περιβάλλον και στους «κρίκους» της τροφικής αλυσίδας και η πρόκληση διαγονιδιακής ρύπανσης , η ενδεχόμενη μετεξέλιξη με μετάλλαξη της συμπεριφοράς προς μη επιθυμητές κατευθύνσεις, καθώς και οι τοξικές, οι αλλεργιογόνες και οι ενδεχόμενες καρκινογόνες επιδράσεις ανησυχούν την οικολογικά σκεπτόμενη επιστημονική κοινότητα. Κανείς δεν αντιλέγει πως οι διαγονιδιακές ζωοτροφές συμμετέχουν στην παραγωγή τροφίμων. Οι μεταλλαγμένες ζωοτροφές και τα τρόφιμα είναι κατά συνέπεια οι «πύλες» εισόδου στα οικοσυστήματα των γονιδίων που χρησιμοποιεί η γενετική μηχανική.
Οι ζωοτροφές όπως και τα τρόφιμα δεν είναι απλές χημικές ουσίες, αλλά ολοκληρωμένες συνθέσεις. Κατά συνέπεια οι παραδοσιακές τεχνικές αξιολόγησης της ασφάλειας που χρησιμοποιούνται στην τοξικολογία δεν είναι σε θέση να δώσουν αξιόπιστα αποτελέσματα και δεν ισχύουν. Υπάρχει στην ουσία ένα «αγεφύρωτο» χάσμα μεταξύ της τοξικολογίας και της βιοτεχνολογίας ,το οποίο τελεί κάτω από την επήρεια των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Έπειτα η διαδικασία ανάπτυξης των διαγονιδιακών ζωοτροφών και τροφίμων στην πραγματικότητα γίνεται «εν κρυπτώ και απαραβύστω» στο όνομα της «πατέντας» και της «εμπιστευτικότητας». Πράγματι κατά συντριπτική πλειοψηφία η βασική έρευνα για τις διαγονιδιακές ζωοτροφές και τα τρόφιμα που έγινε από τη βιομηχανία δεν είδε το φως της δημοσιότητας με συνέπεια να μη μελετηθούν και να μην αξιολογηθούν τα αποτελέσματα από ανεξάρτητους επιστήμονες. Και δεν μπορεί να ξεχάσει κανείς το πολύ συχνό φαινόμενο της εξάρτησης πολλών επιστημόνων από την ίδια τη βιομηχανία. Έτσι, ταχύτατα σχολιάζονται αρνητικά τα ενδεχόμενα αποτελέσματα επικινδυνότητας των γενετικά τροποποιημένων ζωοτροφών και τροφίμων που έρχονται στη δημοσιότητα από ανεξάρτητους αξιόλογους επιστήμονες. Είναι γνωστή η υπόθεση Pusztai που με το συνεργάτη του Ewen στο ινστιτούτο ερευνών Rowett στη Σκωτία βρήκε πως η διατροφή ποντικιών με διαγονιδιακές Πατάτες, στις οποίες είχε εισαχθεί το γονίδιο της λεκτίνης για την αντοχή τους στους εχθρούς, προκάλεσε πάχυνση του τοιχώματος του παχέος εντέρου και ισχυρότερη εισαγωγή λεμφοκυττάρων. Το αποτέλεσμα. Άμεση αμφισβήτηση της έρευνας και απόλυσή του, ώστε να σταματήσει κάθε παραπέρα προσπάθεια. Κάτι ανάλογο ισχύει και με το χορτοκτόνο με δραστική ουσία το γλυφοσατικό οξύ. Στην Κύπρο από το τμήμα του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και περιβάλλοντος εκδόθηκε το 2016 ένα ενημερωτικό έντυπο για τις « Γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές». Είναι πολύ αποκαρδιωτικό να διαβάζει κανείς πως οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί θα λύσουν το πρόβλημα της επάρκειας γεωργικών αγαθών του πλανήτη και θα συμβάλουν στην αειφορία του φυσικού περιβάλλοντος. Κι ακόμα πως η τήρηση των διατάξεων του ισχύοντος κανονισμού για τις γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές εγγυάται πως «η χρήση γενετικά τροποποιημένων αντί συμβατικών ζωοτροφών για τη διατροφή των ζώων θεωρείται ασφαλής για τα ζώα. Αντίστοιχα, ζωικά προϊόντα όπως το κρέας και το γάλα, που προέρχονται από ζώα τα οποία τρέφονται με γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές θεωρούνται τόσο ασφαλή όσο και τα προϊόντα που προέρχονται από ζώα που τρέφονται με συμβατικές ζωοτροφές». Τόσο απλά!!! Δυστυχώς αυτό που μπορεί να συμβεί είναι η πλήρης εξάρτηση του αγρότη από λίγες πολυεθνικές εταιρίες που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Κι αυτό φαίνεται από το γεγονός πως οι εταιρίες των διαγονιδιακών φυτών φροντίζουν με την εισαγωγή γονιδίων αναστολής της βλαστικότητας ή στείρωσης των σπόρων να έχουν το «πρώτο χέρι» ή καλλίτερα το μονοπώλιο στη διάθεση του πολλαπλασιαστικού υλικού. Αλήθεια ο κτηνοτροφικός λειτουργός συντάκτης του εντύπου αυτού δεν γνωρίζει πως ζωοτροφές που προέρχονται από τα διαγονιδιακά ή τα φυτά που εμπεριέχουν εξαιτίας της ρύπανσης τις πρωτεΐνες των γονιδίων δημιουργούν κινδύνους για την υγεία των ζώων; Δεν μπόρεσε να βρει στη διεθνή βιβλιογραφία σοβαρές εργασίες ανεξάρτητων επιστημόνων που αποδεικνύουν περίτρανα τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τη χρήση μεταλλαγμένων ζωοτροφών για το περιβάλλον ,τα ζώα και τον άνθρωπο; Κρίμα!!!
Ο κίνδυνος διαγονιδιακής ρύπανσης
Για τη σύνθεση των ζωοτροφών χρησιμοποιούνται κατά κανόνα προϊόντα από διαγονιδιακά φυτά και ένζυμα από γενετικά τροποποιημένους μικροοργανισμούς. Η παγκόσμια αγορά ζωοτροφών υπολογίζεται σε περίπου 600 εκατομμύρια τόνους. Οι σύνθετες ζωοτροφές , τα γνωστά φυράματα, χρησιμοποιούνται κυρίως για τα πουλερικά, τους χοίρους και τις γαλακτοπαραγωγές αγελάδες και παρασκευάζονται από μια ποικιλία πρώτων υλών όπως είναι ο Καλαμπόκι και άλλα δημητριακά και οι ελαιούχοι σπόροι όπως η Σόγια και η Ελαιοκράμβη. Εκτιμάται ότι οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες της Σόγιας, της Ελαιοκράμβης και του Αραβοσίτου ολόκληρου ή ως γλουτένη καλύπτουν το 51%, το 12% και το 9% συνολικής έκτασης αντίστοιχα. Υπάρχουν πάντοτε οι ανησυχίες, όσα μέτρα ασφάλειας και αν λαμβάνονται, κατά πόσο το τροποποιημένο DNA μπορεί να μπει στην τροφική αλυσίδα με βλαβερές συνέπειες και αν τα γονίδια που κωδικοποιούν την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά μπορούν να περάσουν στα παθογόνα για τα ζώα και τον άνθρωπο. Κι αν το τροποποιημένο DNA με τις αρνητικές επιπτώσεις περάσει από τα διαγονιδιακά φυτά σε άλλα είδη της χλωρίδας και διάφορα ήμερα και άγρια είδη της πανίδας πιθανότητα που δεν αποκλείουν το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών (Conseil national de la recherche) των ΗΠΑ , η Επιτροπή Βιοτεχνολογίας Γεωργίας και Περιβάλλοντος της Μεγάλης Βρετανίας και η Πρωτοβουλία Pew για τη Διατροφή και τη Βιοτεχνολογία (Pew Initiative sur les aliments et les biotechnologies) , αυτό το μέγεθος της αποϊσορρόπησης του οικοσυστήματος πως θα ελεγχθεί; Τα ψάρια υδατοκαλλιέργειας αν κινούνται ελεύθερα είναι δυνατή η αναπαραγωγική επαφή με άγρια είδη. Γι’ αυτό τα διαγονιδιακά ψάρια επιβάλλεται να είναι έγκλειστα σε ειδικούς θαλάμους , ώστε να μην έλθουν σε επαφή με άλλα είδη.
Συμπερασματικά Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι είναι ανυπολόγιστοι και μη αναστρέψιμοι. Ανάμεσα στους κινδύνους που εντοπίζουν σήμερα οι επιστήμονες σημειώνουμε την αλλοίωση της βιοποικιλότητας, την αύξηση της χρήσης των συμβατικών χορτοκτόνων, την αύξηση αντοχής των αγριόχορτων και εντόμων σε χορτοκτόνα και εντομοκτόνα αντίστοιχα, τη μεταφορά γονιδίων σε άλλα βιολογικά είδη και την απελευθέρωση στο περιβάλλον οργανισμών που είναι δυνατό να παραγκωνίσουν φυσικά συγγενικά είδη. Η απειλή της ισορροπίας της βιοποικιλότητας θα επηρεάσει τα μέγιστα και τη διατροφική ασφάλεια των ζώων και των επόμενων γενεών του ανθρώπινου γένους. Ο φυσιολόγος και φυτοπαθολόγος Don Huber θα διαπιστώσει μείωση της διαθεσιμότητας στο διαγονιδιακό Καλαμπόκι και στη Σόγια ,καθώς και στο Σιτάρι και σε άλλα φυτά και σε θρεπτικά συστατικά και έξαρση του συνδρόμου του αιφνίδιου θανάτου. Σύμφωνα με αναφορές, η ανθεκτικότητα στα χορτοκτόνα έχει ήδη επιβεβαιωθεί σε περισσότερα από 20 είδη και πάνω από 100 σειρές αγριόχορτων στην Αργεντινή, στη Βραζιλία και στις ΗΠΑ. Η επισκεψιμότητα των μελισσών σε άνθη γονιδιακών φυτών χαρακτηρίζεται ως μία από τις αιτίες της εκδήλωσης του συνδρόμου κατάρρευσης των μελισσοσμηνών (Colony Collapse Disorder). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τους διαγονιδιακούς οργανισμούς στον τομέα των ζωοτροφών. Την περίοδο 2013-2015 εισήχθηκαν πάνω από 30 εκατ. τόνοι ετησίως διαγονιδιακής Σόγιας που αντιπροσωπεύει το 85% των συνολικών εισαγωγών, 0.5-3% Καλαμποκιού και 0.5 εκατομ. Ελαιοκράμβης που ισοδυναμεί με το 5-10% των συνολικών εισαγωγών.
Ο κίνδυνος της τοξικότητας
Η εισαγωγή ενός ξένου γονιδίου στο κύτταρο ενός οργανισμού μπορεί να «διεγείρει» την έκφραση ενός ή περισσοτέρων λανθανόντων ή αδρανών γονιδίων. Πρόκειται για το φαινόμενο του πλειοτροπισμού (Effet pleiotropique). Ένα τέτοιο ενδεχόμενο μπορεί να προκαλέσει την παραγωγή τοξινών ή την αύξηση των τοξινών που παράγονται φυσιολογικά και υπάρχουν στον οργανισμό – δέκτη σε μη τοξική ποσότητα. Και αν οι τοξίνες αυτές περάσουν με τις ζωοτροφές ή τα τρόφιμα στα ζώα και στον άνθρωπο θα προκαλέσουν έντονη τοξικότητα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η σολανίνη (solanine) της Πατάτας, η τοματίνη (tomatine) της Τομάτας και το ερουκικό οξύ (acide érucique) της Ελαιοκράμβης. Είναι αλήθεια πως δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα να συμβεί ένας τέτοιος κίνδυνος, όσο μικρός και αν είναι. Ο πλακούντας της Ελαιοκράμβης αποτελεί βασική ζωοτροφή. Το ερουκικό οξύ από Ελαιοκράμβη σε συνδυασμό με το ολεϊκό οξύ από το ελαιόλαδο αποτελεί φάρμακο για την αντιμετώπιση της σπάνιας κληρονομικής νευροεκφυλιστικής ασθένειας της αδρενολευκοδυστροφίας (ALD, ασθένεια του Schilder). Αλλοίμονο στα ζώα που θα καταναλώσουν ένα ενδεχόμενο τοξικό πλακούντα Ελαιοκράμβης ή στους ασθενείς που θα εφαρμόσουν την αναφερόμενη αγωγή. Το βακτήριο Bacillus thuringiensis που χρησιμοποιείται από τη γενετική μηχανική για την έκφραση ανθεκτικότητας στα έντομα παράγει την τοξίνη Cry1Ab . Αυτή η τοξική πρωτεΐνη μπορεί να παράγεται από κάποιες καλλιέργειες Καλαμποκιού οι οποίες έχουν τροποποιηθεί γενετικά. Η τοξίνη αυτή είναι ικανή να προκαλέσει θανάτωση εμβρυικών νεφρικών κύτταρων στα ζώα και στον άνθρωπο. Μάλιστα με τη χρήση φυτοφαρμάκων ο συνδυασμός των Cry1Ab και Cry1Ac τοξινών είναι δυνατόν να καθυστερήσει τη διαδικασία της απόπτωσης και να προκαλέσει ανάπτυξη καρκίνου. Κάποιες Bt τοξίνες εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος των θηλαστικών και μεταφέρονται σε διάφορα όργανα προκαλώντας βλάβη. Θραύσματα της Bt τοξίνης μπορούν να δεσμευτούν από κύτταρα του εντέρου και να επηρεάσουν τις διάφορες φυσικές λειτουργίες. Έχει διαπιστωθεί επίσης πως οι τοξίνες Bt σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλούν βλάβη στα έντερα που θα μπορούσε να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Στη μεταλλαγμένη Πατάτα διαπιστώνεται αυξημένη συγκέντρωση των τοξικών γλυκοαλκαλοειδών.
Ο κίνδυνος των αλλεργιών.
Με την εισαγωγή ενός ξένου με την πρωτεΐνη του γονιδίου σε έναν οργανισμό ο κίνδυνος αλλεργίας είναι πιθανός. Όπως και στην περίπτωση των τοξινών τα εισαγόμενα γονίδια μπορεί να ενεργοποιήσουν υπάρχοντα ήπια αλλεργιογόνα ή να συντελέσουν στη δημιουργία νέων εντελώς άγνωστων εξαιτίας του φαινόμενου του πλειοτροπισμού. Δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί η αλλεργιογόνος ικανότητα μιας ουσίας. Γι΄ αυτό και η Καναδική κυβέρνηση μέσα σε ένα χρόνο εγκατέλειψε την προσπάθεια αυτή. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει την αντίδραση της νέας πρωτεΐνης που σχηματίζεται στα διαγονιδιακά φυτά. Αν πράγματι το γονίδιο κωδικοποιεί κάποιο αλλεργιογόνο, τότε το φυτό στο οποίο θα εισαχθεί θα εξωτερικεύσει εξολοκλήρου το δυναμικό του. Στην περίπτωση που η πρωτεΐνη είναι αλλεργιογόνος η κατάσταση μπορεί να χειροτερέψει εξαιτίας της οριζόντιας γονιδιακής μεταφοράς (Horizontal Gene Transfer ,HGT) από ένα είδος σε άλλο. Έχει βρεθεί πρόσφατα πως τα γονίδια των διαγονιδιακών φυτών μπορεί να μεταφερθούν με διασταυρωμένη γονιμοποίηση σε παραδοσιακές καλλιέργειες. Αυτό είναι και η αιτία που επιβάλλει την απομόνωση των μεταλλαγμένων καλλιεργειών, ενέργεια που δεν γίνεται από τους αγρότες. Η αλλεργιογόνος δράση των ζωοτροφών που προέρχονται από διαγονιδιακά φυτά στα ζώα δεν έχει μελετηθεί σε βάθος. Στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ η Grace Booth έπαθε αναφυλακτικό σοκ με την κατανάλωση Καλαμποκιού. Η έρευνα έδειξε πως οφείλεται στην πρωτεΐνη του γονιδίου Cry9C του διαγονιδιακού Καλαμποκιού StarLink που προορίζεται μόνο για την παραγωγή ζωοτροφής. Το Καλαμπόκι αυτό καλλιεργούνταν κοντά σε παραδοσιακό Καλαμπόκι το οποίο ρυπάνθηκε. Τα ποντίκια που τρέφονται με γενετικά τροποποιημένα Μπιζέλια έδειξαν ισχυρή, παρατεταμένη ανοσοαντίδραση και καθυστερημένη αντίδραση υπερευαισθησίας. Αξίζει να αναφερθούν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα για τη διαγονιδιακή Σόγια, που κατακλύζει την ευρωπαϊκή αγορά: Το 1996 διαπιστώθηκε στη Βραζιλία πως μια αλλεργιογόνος ουσία από την Καρυδιά διατήρησε τη δράση της, όταν μεταφέρθηκε σε διαγονιδιακή Σόγια. Τα βακτήρια και οι ιοί που εισάγονται στα διαγονιδιακά φυτά της Σόγιας και του Καλαμποκιού υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα που παράγονται από αυτά αλλεργία. Στη Βρετανία η εισαγόμενη Σόγια προκάλεσε αύξηση των αλλεργιών κατά 50%. Τα επίπεδα ενός γνωστού αλλεργιογόνου της Σόγιας με την εισαγωγή του γονιδίου αναστολέα της τρυψίνης αυξήθηκαν μέχρι 27%. Βρέθηκε ακόμα πως το γονίδιο αυτό είναι ανθεκτικό στο μαγείρεμα. Σε έρευνα για την αλλεργιογόνο πρωτεΐνη της Σόγιας διαπιστώθηκε πως αντιδρά με το αντίσωμα IgE, το οποίο παίζει βασικό ρόλο στην αλλεργική αντίδραση που μπορεί να οδηγήσει σε αναφυλακτικό σοκ. Η αλλεργία από τη Σόγια μπορεί σε ορισμένα άτομα να μην εκδηλωθεί. Η διαγονιδιακή Σόγια μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, προβλήματα πέψης, χρόνια κόπωση, πονοκεφάλους, λήθαργο και περιστατικά του δέρματος συμπεριλαμβανομένης της ακμής και του εκζέματος. Είναι επίσης πιθανό το προϊόν διάσπασης του glyphosate AMPA, που συσσωρεύεται σε διαγονιδιακή Σόγια μετά από κάθε ψεκασμό, να συμβάλει στην εκδήλωση αλλεργίας. Εάν οι πρωτεΐνες επιβιώνουν περισσότερο στο πεπτικό σύστημα, έχουν περισσότερο χρόνο για να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση. Τα ποντίκια που τράφηκαν με μεταλλαγμένη Σόγια έδειξαν δραματικά μειωμένα επίπεδα παγκρεατικών ενζύμων. Εάν τα ένζυμα πέψης της πρωτεΐνης είναι λιγότερο διαθέσιμα, τότε οι πρωτεΐνες τροφίμων μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο στο έντερο, επιτρέποντας έτσι να λάβει χώρα μια αλλεργική αντίδραση. Μία τέτοια μείωση στην πέψη πρωτεϊνών λόγω της κατανάλωσης διαγονιδιακής Σόγιας θα μπορούσε επομένως να προάγει τις αλλεργικές αντιδράσεις σε ένα ευρύ φάσμα πρωτεϊνών άλλων μεταλλαγμένων φυτών. Στην παραδοσιακή Σόγια υπάρχει μία πρωτεΐνη που έχει διασταυρούμενη αντιδραστικότητα με αλλεργίες στα Φιστίκια. Αυτό σημαίνει ότι για ορισμένα ζώα και μερικούς ανθρώπους που είναι αλλεργικοί στα φιστίκια, η κατανάλωση Σόγιας μπορεί να προκαλέσει έντονη αλλεργική αντίδραση. Είναι βέβαιο ότι οι απρόβλεπτες παρενέργειες από τη μεταλλαγμένη Σόγια ενδέχεται να αυξήσουν τη συχνότητα αυτής της διασταυρούμενης αντιδραστικότητας. Ο αλλεργιολόγος John Boyles θα πει «Έκανα πάντα τεστ αλλεργίας στη Σόγια ,τώρα στη διαγονιδιακή Σόγια είναι πολύ επικίνδυνο».
Ο κίνδυνος ανθεκτικότητας των βακτηρίων στα αντιβιοτικά
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη ανησυχία στην ιατρική κοινότητα για τον αυξανόμενο αριθμό βακτηριακών στελεχών που εμφανίζουν αντοχή στα αντιβιοτικά. Είναι γνωστή η ευκολία της ανταλλαγής των πλασμιδίων των βακτηρίων που εκφράζουν το παθογόνο δυναμικό από το ένα είδος στο άλλο. Στη γενετική μηχανική χρησιμοποιούνται τα βακτήρια ως δείκτες επιλογής κατά τη μεταφορά ενός γονιδίου στο φυτό. Αν το φυτό αυτό ενσωματώσει το γονίδιο αντοχής στα αντιβιοτικά τότε οι ζωοτροφές και τα τρόφιμα εισαγόμενες στο πεπτικό σύστημα κινδυνεύει να μετατρέψουν ενδεχόμενα ζωοπαθογόνα βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά ή τα ίδια βακτήρια-δείκτες με την ανταλλαγή των πλασμιδίων να καταστούν λοιμογόνα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι συστήνεται για την αποφυγή ενός τέτοιου ενδεχόμενου η μη χρησιμοποίηση ως βακτήρια-δείκτες για την έκφραση ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά που προορίζονται για την αντιμετώπιση σοβαρών λοιμώξεων στα ζώα και στον άνθρωπο.
Ο κίνδυνος μείωσης της θρεπτικής αξίας των διαγονιδιακών ζωοτροφών
Έχει διαπιστωθεί πως οι ζωοτροφές καθώς και τα τρόφιμα από τα διαγονιδιακά φυτά έχουν χαμηλότερη θρεπτική αξία από τα παραδοσιακά. Αυτό αποδίδεται στη μείωση της διαθεσιμότητας των φυτών αυτών σε θρεπτικά συστατικά. Μια τέτοια βέβαια μείωση καθιστά επιπλέον τα φυτά αυτά ευάλωτα και στις διάφορες ασθένειες. Οι ίδιοι οι παραγωγοί γίνονται αυτόκλητοι μάρτυρες, αφού έχουν διαπιστώσει την μειωμένη υγεία στο Καλαμπόκι, στη Σόγια, στο Σιτάρι και σε άλλες καλλιέργειες μικρών σπόρων με την αύξηση της χρήσης του χορτοκτόνου με βάση το γλυφοσατικό οξύ. Στα διαγονιδιακά φυτά βρέθηκε πως η φυτάτη που δεσμεύεται με μέταλλα και τα καθιστά μη διαθέσιμα παράγεται σε υψηλά επίπεδα. Κάτι ανάλογο γίνεται στο έδαφος παρουσία του χορτοκτόνου με βάση το γλυφοσατικό οξύ που ακινητοποιεί και δεν επιτρέπει την πρόσληψη από τα φυτά διαφόρων μικροστοιχείων που είναι ενεργοποιητές ή εμποδιστές πολλών φυσιολογικών λειτουργιών των φυτών. Το Μαγγάνιο για παράδειγμα στα μεταλλαγμένα φυτά είναι μειωμένο κατά 45% και ο Σίδηρος κατά 49%. Στους τόπους καλλιέργειες των διαγονιδιακών φυτών βρέθηκαν και παραδοσιακά με μειωμένη περιεκτικότητα σε μικροστοιχεία. Η αλλοιωμένη θρεπτική αξία των ζωοτροφών είναι ανησυχητική γιατί επηρεάζει άμεσα την υγεία του ζώου ή του ανθρώπου και είναι δείκτης μεταβολής των βιοχημικών διεργασιών του φυτού.
Ο κίνδυνος για τα ζώα και τα ζωικά προϊόντα
Οι τροφές που προέρχονται από τα διαγονιδιακά, αλλά και τα ρυπασμένα παραδοσιακά φυτά δημιουργούν κινδύνους για την υγεία των ζώων. Το DNA των διαγονιδιακών φυτών που υπάρχει στις ζωοτροφές βρέθηκε στην Ιταλία στο γάλα. Άλλη μελέτη δείχνει πως το DNA αυτό απορροφήθηκε από τα ζώα και βρέθηκε στο κρέας και στα ψάρια. Ακόμα διαπιστώθηκε η παρουσία του DNA από μεταλλαγμένη Σόγια στο αίμα, στα όργανα και στο γάλα των αιγών. Το ένζυμο αφυδρογονάση ανιχνεύτηκε σε υψηλές συγκεντρώσεις στην καρδιά, στους ιστούς και στα νεφρά των νεαρών κατσικιών που διατράφηκαν με διαγονιδιακή Σόγια. Οι Bt τοξίνες ανιχνεύτηκαν στο αίμα των εγκύων και μη εγκύων ζώων και γυναικών και στα έμβρυα. Η βιομηχανία και οι ρυθμιστικές αρχές απορρίπτουν με ευκολία τις επιπτώσεις των διαγονιδιακών ζωοτροφών στα ζώα με την απλή δικαιολογία ότι δεν είναι «βιολογικά σημαντικές» ή «μη βιολογικά σημαντικές». Ξεχνούν όμως πως πρέπει να διεξαχθούν πολλαπλές και μακροχρόνιες μελέτες προκειμένου να διαπιστωθούν οι δυσμενείς δευτερογενείς επιδράσεις. Η διατροφή με διαγονιδιακές ζωοτροφές βρέθηκε ύστερα από αξιόλογες μελέτες, ότι προκαλεί σοβαρή βλάβη οργάνων και αυξημένα ποσοστά μεγάλων όγκων και θνησιμότητας. Πράγματι σχετική μελέτη έδειξε πως ποντίκια που διατράφηκαν με γενετικώς τροποποιημένο Αραβόσιτο εμφάνισαν σοβαρή ηπατική και νεφρική βλάβη, διαταραχή της λειτουργίας της υπόφυσης και ορμονική διαταραχή. Πρόσθετα απροσδόκητα ευρήματα περιελάμβαναν αυξημένα ποσοστά μεγάλων ψηλαφητών όγκων και πρόωρου θανάτου σε ορισμένες ομάδες θεραπείας. Σε άλλη μελέτη τα ποντίκια που τρέφονταν με διαγονιδιακό Καλαμπόκι εμφάνισαν διαφορές στο βάρος των οργάνων και του σώματος και στη βιοχημεία του αίματος σε σύγκριση με τα ποντίκια μάρτυρες. Βρέθηκε επίσης πως η κατανάλωση για 81 μέρες γενετικά τροποποιημένου Καλαμποκιού προκάλεσε στα ποντίκια ανωμαλίες και λιπώδη εκφυλισμό των ηπατικών κυττάρων, συμφόρηση αιμοφόρων αγγείων στα νεφρά και υπερβολική ανάπτυξη και νέκρωση των εντερικών λαχνών (villi). Η εξέταση των όρχεων αποκάλυψε τη νέκρωση και την απολέπιση των σπερμογονικών κυττάρων που αποτελούν τα θεμέλια των σπερματοζωαρίων και συνεπώς της αρσενικής γονιμότητας. Η κατανάλωση για 28 ημέρες διαγονιδιακής Τομάτας από ποντίκια προκάλεσε έλκη στο στομάχι και ανεξήγητη αιφνίδια θνησιμότητα. Νεαρά και ενήλικα ποντίκια που τρέφονταν με Καλαμπόκι Bt για 30 και 90 ημέρες αντίστοιχα εμφάνισαν έντονη διαταραχή στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και στη βιοχημική δραστηριότητα. Παρατηρήθηκε επίσης αύξηση των ορολογικών κυτοκινών. Τα ποντίκια που τράφηκαν για πέντε διαδοχικές γενεές με γενετικά τροποποιημένο Τριτικάλ ένα υβρίδιο σιταριού και σίκαλης με αντοχή σε χορτοκτόνο έδειξαν διευρυμένους λεμφαδένες και αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια, καθώς και σημαντική μείωση του ποσοστού των Τ στον σπλήνα και τους λεμφαδένες και των Β λεμφοκυττάρων στους λεμφαδένες και στο αίμα, σε σύγκριση με τα ποντίκια μάρτυρες που διατρέφονταν με μη γενετικά τροποποιημένο Τριτικάλ. Τα λεμφοκύτταρα Τ και Β είναι λευκά αιμοσφαίρια που εμπλέκονται στην ανοσία. Τα ποντίκια που τράφηκαν με διαγονιδιακή Σόγια έδειξαν διαταραγμένη λειτουργία του ήπατος, του παγκρέατος και των όρχεων. Οι ερευνητές βρήκαν μη φυσιολογικά σχηματισμένους πυρήνες και δομές εντός των πυρήνων στα ηπατικά κύτταρα, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένο μεταβολισμό και δυνητικά αλλοιωμένα πρότυπα γονιδιακής έκφρασης. Τα ποντίκια που τράφηκαν με μεταλλαγμένη Σόγια κατά τη διάρκεια μίας μακροχρόνιας περιόδου 24 μηνών έδειξαν μεταβολές στην έκφραση πρωτεϊνών που σχετίζονται με μεταβολισμό ηπατικών κυττάρων, απόκριση σε στρες και σηματοδότηση Ασβεστίου, υποδηλώνοντας πιο οξέα σημάδια γήρανσης στο ήπαρ, σε σύγκριση με τη ομάδα ελέγχου. Τα κουνέλια στα οποία έδιναν μεταλλαγμένη Σόγια έδειξαν διαταραχές της λειτουργίας των ενζύμων στα νεφρά και στην καρδιά. Τα θηλυκά ποντίκια που τρέφονταν με μεταλλαγμένη Σόγια για 15 μήνες εμφάνισαν σημαντικές αλλαγές στη μήτρα και στις ωοθήκες σε σύγκριση με εκείνα που έτρωγαν οικολογική μη γενετικά τροποποιημένη Σόγια ή ζωοτροφή χωρίς Σόγια. Ο αριθμός των ωχρών σωματίων (corpus lutea), δηλαδή των δομών που εκκρίνουν ορμόνες φύλου και εμπλέκονται στην καθιέρωση και διατήρηση της εγκυμοσύνης, αυξήθηκε μόνο στα ποντίκια που τρέφονταν με διαγονιδιακή Σόγια. Επίσης η πυκνότητα του επιθηλίου της μήτρας, ήταν υψηλότερη πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχαν περισσότερα κύτταρα από το κανονικό. Μια μελέτη διατροφής σε χοίρους με μεικτή ζωοτροφή που περιείχε μεταλλαγμένη Σόγια και Αραβόσιτο για 22,7 εβδομάδες έδειξε ότι οι τα ζώα αυτά είχαν πιο σοβαρή φλεγμονή στομάχου και 25% βαρύτερες μήτρες σε σχέση με τους μάρτυρες. Ακόμα οι χοίροι που έτρωγαν διαγονιδιακή ζωοτροφή είχαν υψηλότερο ποσοστό της τάξης του 32% σοβαρής φλεγμονής στο στομάχι. Το ποσοστό αυτό στους μάρτυρες ήταν 12%. Η σοβαρή αυτή φλεγμονή του στομάχου ήταν χειρότερη στα αρσενικά σε σχέση με τα θηλυκά. Σε μια άλλη μελέτη αποδείχτηκε ότι ένα στέλεχος γενετικά τροποποιημένης Σόγιας παράγει χαμηλότερα επίπεδα φυτοοιστρογόνων από την παραδοσιακή Σόγια ενώσεων, που πιστεύεται ότι προστατεύουν από καρδιακές παθήσεις και καρκίνο.
Επίλογος
Δεν χρειάζονται περισσότερες αναφορές για να πειστούν οι «φιλικά» διακείμενοι προς τους διαγονιδιακούς οργανισμούς «θωμάδες». Αρκεί να κόψουν τον «ομφάλιο λώρο» της εξάρτησης από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και να σκύψουν με περισσότερο πραγματικό ενδιαφέρον στο σοβαρό για το περιβάλλον και τον ίδιο τον άνθρωπο πρόβλημα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι είναι ανυπολόγιστοι και μη αναστρέψιμοι. Η γενετική ρύπανση βρίσκεται ante portas. Κι αλλοίμονο αν τις ανοίξουμε. Ακόμα και αν «καθαρίσουμε» το σύνολο των ζωοτροφών και τροφίμων από τα μεταλλαγμένα συστατικά, οι μεταλλαγμένοι οργανισμοί θα εξακολουθούν να απειλούν. Γιατί θα κατακυριεύσουν την τροφική αλυσίδα και θα γίνουν ένα με αυτή. Και τότε θα είναι ακατόρθωτος άθλος να καταφέρει κανείς να την «καθαρίσει» στο σύνολό της. Το παρήγορο είναι πως στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρομέτρου το 2001 το 93,3% των Ελλήνων καταναλωτών δεν θέλει να τρώει μεταλλαγμένα τρόφιμα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το σύνολο των Ευρωπαίων καταναλωτών ανέρχεται στο 71%.
Η χώρα μας θα πρέπει να συνεχίσει να αντιστέκεται στην πρόκληση αυτή. Ιδιαίτερα θα πρέπει να κάνει σωστούς ελέγχους στην εισαγωγή διαγονιδιακών ζωοτροφών και πλήρη και ειλικρινή ενημέρωση των πολιτών της. Η λήψη μέτρων για την προώθηση της καλλιέργειας ντόπιων κτηνοτροφικών φυτών πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα. Τα πρωτεϊνούχα για παράδειγμα κτηνοτροφικά Κουκιά, τα Ρεβίθια, τα Μπιζέλια και τα Λούπινα μπορούν να αντικαταστήσουν την εισαγόμενη από την Αργεντινή ,τη Βραζιλία και τις ΗΠΑ διαγονιδιακή Σόγια για την οποία ξοδεύονται κάθε χρόνο γύρω στα 500 εκατ. Ευρώ. Βασική προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει και η παραπέρα προώθηση του μοναδικού «αντι διαγονιδιακού» αειφόρου αγροδιατροφικού συστήματος της οικολογικής γεωργίας, για το οποίο υπάρχουν σοβαρά συγκριτικά πλεονεκτήματα στη χώρα μας. Η δημιουργία προτύπου για τη θέσπιση κρατικού σήματος για τα προϊόντα ζωικής προέλευσης ότι για την παραγωγή τους δεν έχει γίνει χρήση μεταλλαγμένων ζωοτροφών είναι ένα βασικό μέτρο ελέγχου της εισαγωγής τους. Κάτι που οι σχετιζόμενες με τα προϊόντα αυτά ελληνικές εταιρίες το επιζητούν και προς τιμή τους προχωρούν σε ειδική σήμανση με δική τους πρωτοβουλία. Η Γαλλία , η Γερμανία και η Αυστρία έχουν ήδη προχωρήσει στην καθιέρωση του κρατικού αυτού σήματος. Και το πιο σπουδαίο: Να τολμήσει η χώρα μας να διατρανώσει το ΟΧΙ στους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και στα προϊόντα τους.
* Ο Βαγγέλη Α. Μπούρμπος είναι Γεωπόνος ερευνητής – οικοτοξικολόγος
