ΤΡΕΙΣ ΔΟΚΙΜΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΟΥΔΑΣ
Με τη χαρά της ευχαρίστησης του εκπαιδευτικού που αποβλέπει στην προόδο των μαθητών του και γίνεται μέτοχος αυτής οφείλω να δώσω συγχαρητήρια τόσο στην προσπάθεια όσο και στο επιτυχές αποτέλεσμα τριών μαθητριών του σχολείου μας, του Γενικού Λυκείου Σούδας, που θέλησαν να μελετήσουν, να αναλύσουν και να πραγματευθούν ένα επίκαιρο και προκλητικό θέμα, όπως είναι η Συνθήκη της Λωζάννης, μια ζώσα Συνθήκη επί των ημερών μας που αποτελεί και σταθμό στη νεότερη ιστορία της πατρίδας μας.
Συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τότε γιορτάζομε την εκατονταετηρίδα και αντιλαμβανόμεθα τη σημασία της προφητικής ρήσης του Ελευθερίου Βενιζέλου,τότε, προς τον ομόλογό του,Ισμέτ Ινονού.
‘’Αυτή η πράξη που υπογράψαμε, σήμερα Ισμέτ, είναι μια πράξη τελειωτική’’
Ο πολιτικός ρεαλισμός του Ελευθερίου Βενιζέλου αλλά και η βαρύτητα της Συνθήκη της Λωζάννης για την πατρίδα μας, είναι το δίπτυχο που απασχολεί κάθε μελετητή.
Πράγμα που αποτελεί και κοινό τόπο στις τρεις διακριθείσες εκθέσεις των μαθητριών του σχολείου μας που συμμετείχαν στο διαγωνισμό
Η βραβευθείσα με έπαινο μαθήτρια Ευαγγελία Πικραμένου χαρακτηριστικά γράφει :
ΓΙΑ ΤΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως πολιτικός κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλο το όνομά του κατά το πέρασμα των χρόνων.
Κατά την πολιτική του σταδιοδρομία σε πολύ δύσκολους καιρούς, έζησε βαλκανικούς πολέμους, πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, μικρασιατική καταστροφή ,αλλά παρόλα αυτά, κατάφερε με τις συνθήκες που υπέγραψε να φέρει θετικά αποτελέσματα για τη χώρα μας , όπως η συνθήκη του Νεϊγύ, η Συνθήκη των Σεβρών και η Συνθήκη της Λωζάννης που θα δούμε αναλυτικότερα……
Από την ελληνική πλευρά, υπέγραψαν το κείμενο της Συνθήκης ο Ελευθέριος Βενίζελος (ο οποίος τότε δεν είχε θεσμικό αξίωμα γι αυτό και στο κείμενο αναφέρεται ως ‘’πρώην Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου’’) και ο Δημήτριος Κακλαμάνος , τότε πρεσβευτής (κατά το κείμενο πληρεξούσιος υπουργός) της Ελλάδος στο Λονδίνο.
Οι ικανότητες του εθνικού ηγέτη ήταν αυτές που οδήγησαν στη σωτηρία του έθνους.
Αρχικά ο Βενιζέλος προσπάθησε να υλοποιήσει τη Σύμβαση της Λωζάννης ,την ανταλλαγή των πληθυσμών για να κατορθώσει την ειρήνη ανάμεσα στις δύο χώρες.
Έτσι προσπάθησε στις συσκέψεις της Λωζάννης να δείξει το κύρος του, την πίστη και το γόητρο του και να μπορέσει να διασώσει ό,τι μπορούσε να περισωθεί.Αφού ένιωσε το μεγάλο πόνο των ξεριζωμένων Μικρασιατών Έλλήνων,αγωνίσθηκε με όλες του τις δυνάμεις να κερδίσει την εύνοια των Συμμάχων για την ελληνική υπόθεση.
Όμως το σημαντικότερο θέμα για την υπογραφή της Συνθήκης ήταν η ανταλλαγή των πληθυσμών, την οποία ο Βενιζέλος προσπαθούσε να την αποφύγη, αλλά τελικά δεν το κατάφερε, διότι ακόμα και οι σύμμαχοι τάχθηκαν υπέρ της απόφασης αυτής . Μην μπορώντας να προκαλέσει πρόβλημα και να οξύνει την ήδη τεταμένη κατάσταση, βρέθηκε στη δύσκολη θέση ο Έλληνας πολιτικός να τη δεχτεί.
ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ η μαθήτρια γράφει:
Η Συνθήκη της Λωζάννης συμπληρώνει φέτος αισίως 100 χρόνια ζωής
Το κείμενο της αντικατέστησε δύο άλλα κείμενα: Τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920 , η οποία είχε υπογραφεί από τους Οθωμανούς, αλλά δεν έγινε αποδεκτή από το καθεστώς του Κεμάλ αλλά και την ανακωχή των Μουδανιών ( Οκτώβριος του 1922),ένα προσωρινό κείμενο για την κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που υπέγραψαν κυρίως οι Άγγλοι με τους κεμαλικούς εθνικιστές.
Κυρίαρχοι όροι της Συνθήκης της Λωζάννης είναι:
• Όρισε τα χερσαία σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με βάση τον Έβρο ποταμό.
• Όρισε το καθεστώς των νησιών του Βορείου Αιγαίου.
• Επικύρωσε την προγενέστερη σύμβαση περί ανταλλαγής πληθυσμών και όρισε εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα .
• Καθόρισε τα δικαιώματα των θρησκευτικών και γλωσσικών μειονοτήτων στις δύο χώρες.
Η μαθήτρια μας Βενιανάκη Δέσποινα για το ίδιο θέμα χαρακτηριστικά γράφει:
ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Ο Βενιζέλος,σε συνέντευξή του στην εφημερίδα ‘’Πολίτικα’’ του Βελιγραδίου , αναφέρει ότι ‘’Μόλις εις την Λωζάννην υπεγράψαμεν την Συνθηκη δια της οποίας παραιτούμεθα της Μικρά Ασίας εις την οποίαν είχαμεν παραμείνει τόσους αιώνας, είπα στον Ισμέτ Ινονού : Αυτή η συνθήκη μεταξύ μας, είναι μία πράξις τελειωτική’’.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς ο Ελευθέριος Βενιζέλος θεωρείται ως ένας από τους πιό ικανούς πρωθυπουργούς της ελληνικής ιστορίας.
Βέβαια δεν ήταν μόνος του στις διαπραγματεύσεις. Στο πλευρό του βρισκόταν μιά ικανή ελληνική αντιπροσωπεία.
Με τις εξαιρετικές διαπραγματευτικές του ικανότητες ο Βενιζέλος , την απαράμιλλη ευγλωττία που τον χαρακτήριζε και με την απόλυτη πίστη στο σκοπό του – όπως έπραττε πάντα – άρχισε ένα μεγάλο αγώνα.
Ο Βενιζέλος απαντούσε άμεσα στα αιτήματα με αποφασιστικότητα ή με παραινέσεις, ανάλογα με την περίσταση, ή ακόμα και με οργή , όταν διέβλεπε απειλές . Προσπαθούσε να κρατά φιλικές σχέσεις με την τουρκική πλευρά αλλά και με τις Μεγάλες Δυνάμεις για τις οποίες υποστήριζε πως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να κάνει καμιά επιτυχή ενέργεια χωρίς τη συγκατάθεσή τους
Η στρατηγική που ακολούθησε βοήθησε στη διαπραγμάτευση για τη σύναψη της Συνθήκης, ώστε να ικανοποιηθούν όλες οι αντιμαχόμενες πλευρές.
ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ
Η υπογραφή της Συνθήκη της Λωζάννης στις 24 Ιουλίου 1923 αποτέλεσε κομβικό σημείο στη νεότερη ιστορία επισφραγίζοντας τη διάλυση της οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη γέννηση του εθνικού τουρκικού κράτους. Ήταν μια διεθνή οικονομική πράξη που επέφερε ριζικές αλλαγές στο γεωγραφικό πεδίο της Εγγύς Ανατολής. Είναι βέβαιο ότι ταυτίστηκε με τα γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων . Ακόμη η υπογραφή της υποβοηθούσε τις βλέψεις των ηγετών των δύο χωρών (Βενιζέλου – Κεμάλ) για τη διασφάλιση των συνόρων, την επίτευξη ομοιογένειας, την απρόσκοπτη ενασχόληση με την εσωτερική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη. Αποτέλεσε ορόσημο για τις σχέσεις των δυο κρατών, αλλά και την παγείωση της ειρήνης για ένα ευαίσθητο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.
Η μαθήτρια ΒΑΤΣΑΚΗ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ προσεγγίζει το θέμα με ένα διαφορετικό τρόπο.
Όπως και η ίδια αναφέρει:
‘’Στην εργασία μου αυτή , επιχείρησα να προσεγγίσω το σπουδαίο και βαρυσήμαντο,για τη χώρα μας, γεγονός της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης, από την οπτική γωνία ενός αξιόλογου επιστήμονα, αυτόπτη μάρτυρα και άμεσα εμπλεκόμενου στην ιστορική αυτή Συνδιάσκεψη , του Μιχαήλ Θεοτοκά, διπλωματικού μέλους της ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Λωζάννη, υπό τη μορφή μιας πλασματικής αναδιήγησης των όσων γνωρίζει για τη Συνθήκη καθώς επίσης των όσων εβίωσε εκεί, στο φιλομαθή εγγονό του’’.
Με ιδιαίτερη πρωτοτυπία και έντονο γοητευτικό λογοτεχνισμό ξεκινάει η προσέγγιση της μαθήτριας του δοκιμιακού θέματος:
‘’ ΑΘΗΝΑ 1946
Μια βροχερή ημέρα του Γενάρη , λίγο πριν ξεσπάσει ο τριετής αιματηρός εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα , σε ένα νεοκλασικό σπίτι της ‘’παλιάς’’ Αθήνας επικρατούσε ηρεμία και από το μισοχαλασμένο γραμμόφωνο, που ηταν τοποθετημένο στο βάθος του σαλονιού, ακουγόταν σκοποί εύθυμοι και συνάμα αισιόδοξοι.Αυτήν ωστόσο την ήρεμη ατμόσφαιρα,ήρθαν ξάφνου να ταράξουν φωνές Ήταν εκείνες του νεαρού Μιχάλη , ο οποίος ψαχουλεύοντας,ως συνήθως , τα παλιά κιτάπια τού παππού του, είχε βρει ένα μεγάλο φάκελο με τον τίτλο “ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΙΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ”. Το παιδί περίεργο για την ιστορία αλλά και το περιεχόμενο αυτού του μυστήριου φακέλου, αναζητούσε εναγωνίως τον παππού του , προκειμένου να μάθει για το ιστορικό γεγονός που αφορούσε το αρχείο το οποίο κατά τύχη βρισκόταν στα χέριά του.
Ο παππούς του, παρατηρώντας την επιθυμία και τη δίψα τού νεαρού εγγονού του για μάθηση, του αποκάλυψε φαινομενικά ψύχραιμα αλλά και με την υπερηφάνεια , πως εν έτει 1923 υπήρξε συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας, που είχαν σταλεί στην πόλη της Λωζάννης για να υπογράψουν μια σημαντικότατη συνθήκη για τη χώρα μας , έργο το οποίο εν τέλει επιτέλεσαν με απροσδόκητη επιτυχία.
Το αγόρι εντούτοις, παρακολουθώντας ευλαβικά τα λεγόμενα του παππού του απόρησε με το επίθετο “απροσδόκητη” που εκείνος επέλεξε να χρησιμοποιήσει και άρχισε να παραθέτει ορισμένα ερωτήματα σχετικά με το γεγονός. Και ο παππούς του βεβαίως , ακούραστα και με την περίσσια όρεξη και το μεράκι που χαρακτηρίζουν ένα ηλικιωμένο που αναπολεί τις σπουδαίες στιγμές της ζωής του, άρχισε να εξιστορεί και να λύνει όλες του τις απορίες.
Τα βασικά ερωτήματα του εγγονού που καλείται να απαντήσει ο παππούς
1) Τι οδήγησε στην ανάγκη υπογραφής μιας τέτοιας συνθήκης παππού;
2) Θα μου αφηγηθείς λοιπόν τα γεγονότα,όπως ακριβώς έγιναν εκεί;
3) Ποιά ήταν όμως η στάση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη συνδιάσκεψη αυτή ;
4) Τι ήταν τελικά παππού αυτό,το οποίο υπογράφτηκε με τη Συνθήκητης Λωζάννης;
5) Ποιά ήταν όμως η σημασία της συνθήκης αυτής για τη χώρα μας;
Θα εστιάσουμε στο ερώτημα 3 και 5 για να δούμε τι απαντήσεις δίνει ο παππούς στα ερωτήματα του εγγονού
Στο ποιά η στάση του Ελευθερίου Βενιζέλου ; ο παππούς διηγείται:
Ο Βενιζέλος εγγονέ μου ,ήταν ένας άνθρωπος πολύ οξυδερκής!
Δε θα σου κρύψω, όπως τον έζησα εγώ στη Λωζάννη έμεινα έκπληκτος!
Βρισκόμουν μπροστά σε ένα άνθρωπο χλωμό, συντετριμμένο,αγωνιώντα και αγωνιζόμενο να σώσει την Ελλάδα. Όπως καταλαβαίνεις η εικόνα αυτή ήταν εντελώς αντίθετη με την ιδέα του θρυλικού αρχηγού που ανόρθωσε και μεγάλωσε τη μικρή και ασήμαντη Ελλάδα του 1910, που έφερε το θωρηκτό Αβέρωφ μπροστά στα ανάκτορα του Σουλτάνου και τον ελληνικό στρατό στη Σμύρνη,στην Τσατάλτζα και στη Μαύρη θάλασσα και παρ ‘ολίγο να πάρει την Πόλη,την Κύπρο,τον Πόντο και τα Δωδεκάνησα.
Εντούτοις πρέπει να ξέρεις, πως μόλις ο ελληνικός στρατός μετά από δική του εντολή παρατάχθηκε και οργανώθηκε στον Έβρο, τότε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος άλλαξε το ύφος του στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης.
Δεν παρουσιαζόταν πλέον ως επαίτης,ως ηττημένος αλλά έγινε ξανά ο εμπνευσμένος αρχηγός ενός ζωντανού έθνους, που έσφυζε από αδάμαστη ενεργητικότητα και γενναία θέληση.Μάλιστα ως παρόντας στη Συνδιάσκεψη αυτή μπορώ να σου εκμυστηρευτώ πως το γεγονός ότι με λίγες μονάχα σημειώσεις κατάφερε με ευφράδεια και αστείρευτη δυναμικότητα ,να παρουσιάσει στα γαλλικά τα επιχειρήματά του,εντυπωσιάζοντας τους υπόλοιπους εκπροσώπους,οι περισσότεροι,αν όχι όλοι,από τους οποίους διάβαζαν ψυχρά τα στημένα κείμενα των συμβούλων τους.
Η Ελλάδα, λοιπόν παιδί μου, μπορούσε και πάλι να ελπίζει!’’
Και στο πέμπτο ερώτημα του εγγονού,ποιά ήταν η σημασία της Συνθήκης αυτής για τη χώρα μας, ο παππούς εξιστορεί:
‘’Η συνθήκη της Λωζάννης ήταν το οριστικό τέλος της Μεγάλης ιδέας και συγχρόνως,εγγονέ, πρέπει να ξέρεις πως σβήστηκε και η ελπίδα περίπου 1.500.000 μικρασιατών ότι θα γυρνούσαν στα σπίτιά τους.
Όμως δεν αντιμετωπίσθηκε από το λαό ως μία διπλωματική αποτυχία,αλλά περισσότερο ως ένα ΄΄αναγκαίο κακο’’.
Αν αναλογιστείς και μόνο σου τα γεγονότα,θα διαπιστώσεις.ότι μετά από μια τόσο μεγάλη καταστροφή,όπως εκείνη της Μικράς Ασίας,το γεγονός πως ως χώρα πετύχαμε να κρατήσουμε
όλα τα νησιά του Αιγαίου,να μην πληρώσουμε πολεμικές αποζημιώσεις,να παραμείνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην έδρα του και πολλά άλλα που σου ανέφερα παραπάνω,δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.
Πρόκειται για μια συμφωνία,η οποία αν και δεν ήταν η καλύτερη,αποτέλεσε την πιο συμφέρουσα, δεδομένων των τότε δυσκόλων συνθήκων,εντός των οποίων βρισκόταν η χώρα. Η Ελλάδα, παιδί μου,πήγε στη Λωζάννη ηττημένη κατά κράτος και γύρισε έχοντας εξασφαλίσει μια έντιμη λύση.
Έτσι, λοιπόν,πρέπει να ξέρεις, πως η Συνθήκη της Λωζάννης,αποτέλεσε μια τεράστια διπλωματική επιτυχία για τη χώρα μας’’.
Μπορέσαμε και παραθέσαμε ενδεικτικά μερικά αποσπάσματα από τις εξαιρετικές εργασίες των μαθητριών.Επαινούμε το αποτέλεσμα αλλά και την επίμοχθη προσπάθειά τους, τους ευχόμεθα καλή επιτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις τους και καλή ακαδημαϊκή πορεία στη συνέχεια, κρατώντας για πάντα σφικτά αυτό το ανώτερο ‘’έχει’’τους.
*O Εμμανουήλ Θεοδωράκης
είναι καθηγητής – συγγραφέας
