GIORGIO AGAMBEN
Φιλόσοφος-συγγραφέας
δίδαξε στο Πανεπιστημιακό
Ινστιτούτο της Βενετίας
και σε άλλα Πανεπιστήμια
Εκδόσεις ΚΟΥΚΚΙΔΑ 2016
Μετάφραση: Παναγιώτης Καλαμαράς
Επιμέλεια: Δήμητρα Τουλάτου
Μακέτα εξωφύλλου: Εύης Κώτου
Ένας πόλεμος που συνέχει τη Δύση από την εποχή της κλασσικής Ελλάδας ως σήμερα που ο εμφύλιος δεν μπορεί να εξαφανιστεί από την πολιτική σκηνή της Δύσης.
Για να είναι σήμερα η παγκόσμια τρομοκρατία η μορφή την οποία έχει προσλάβει ο εμφύλιος πόλεμος στην παγκόσμια ιστορία όπου, η ζωή ως τέτοια γίνεται το παγκόσμιο διακύβευμα της πολιτικής. Με την πόλη να παρουσιάζεται με την καθησυχαστική μορφή του οίκου «το ευρωπαϊκό σπίτι» ή ο κόσμος ως απόλυτος χώρος της παγκόσμιας οικονομικής διαχείρισης.
Με τη ΣΤΑΣΗ να μην μπορεί πλέον να τοποθετείται στο κατώφλι μεταξύ οίκου και πόλεως, για να αποκτά το παράδειγμα κάθε σύγκρουσης, τη ΜΟΡΦΗ του τρόμου. Αυτή μπορεί να πολιτικοποιηθεί, και είναι η άνευ όρων έκθεση στο θάνατο, δηλαδή Η ΓΥΜΝΗ ΖΩΗ.
«ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΕΙΝΑΙ «ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΠΙΤΙ» ΚΑΙ «Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ»
Η μορφή την οποία έχει προσλάβει σήμερα ο εμφύλιος πόλεμος στην παγκόσμια ιστορία είναι η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ. Αν η διάγνωση του, κατά τον διάσημο Γάλλο φιλόσοφο ΦΟΥΚΩ, της νεωτερικής πολιτικής ως βιο-πολιτικής, είναι ορθή και αν είναι επίσης ορθή η γενεαλογία που την ανάγει σε ένα θεολογικό-οικονομικό παράδειγμα, τότε η παγκόσμια τρομοκρατία είναι η μορφή που προσλαμβάνει ο εμφύλιος πόλεμος όταν η ζωή ως τέτοια γίνεται το διακύβευμα της πολιτικής. Ακριβώς όταν η πόλις παρουσιάζεται με την καθησυχαστική μορφή του οίκου- το «Ευρωπαϊκό σπίτι», ή ο κόσμος ως απόλυτος χώρος της παγκόσμιας οικονομικής διαχείρισης – τότε η στάσις, που δεν μπορεί πλέον να τοποθετείται στο κατώφλι, μεταξύ οίκου και πόλεως.
Η ΑΝΕΥ ΟΡΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ
Όπου, η τρομοκρατία είναι ο «παγκόσμιος πόλεμος» που από καιρό σε καιρό εκδηλώνεται σε αυτή ή εκείνη τη ζώνη του πλανητικού χώρου. Και δεν είναι τυχαίο ότι ο «τρόμος» συνέπεσε με τη στιγμή κατά την οποία η ζωή ως τέτοια – το έθνος, δηλαδή η γέννηση – γινόταν η αρχή της κυριαρχίας.
Η μόνη μορφή υπό την οποία η ζωή ως τέτοια μπορεί να πολιτικοποιηθεί είναι η άνευ όρων έκθεση στο θάνατο, δηλαδή η ΓΥΜΝΗ ΖΩΗ.
Όλες τις εκφάνσεις αυτής της «Γυμνής Ζωής» τις κατέθεσα στο ποιητικό έργο μου με τίτλο «ΓΥΜΝΟ ΣΩΜΑ» που εκδόθηκε το Σεπτέμβρη του 1912, από τις εκδόσεις Μανδραγόρας. Μια κατάθεση βαθιάς ποιητικής αγωνίας για τα διερχόμενα και τα επερχόμενα και της καταστροφικής γυμνότητας του σύγχρονου πολυσυγκαι-ρουσιακού και ισοπεδοτικού των πάντων, πολιτισμού της μακαβριότητας που ζούμε και ζούσαμε από παλιά ως την σύγχρονη εποχή ευδαιμονίας στην οποία είχαμε βυθιστεί και τώρα βουλιάζουμε μακροχρόνια σ’ αυτή.
ΒΗΜΑΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΣΗΜΑΤΑ ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΑΙΜΑ
Παραθέτω ένα μικρό ποίημα από αυτή την ποιητική συλλογή στη σελίδα 9 του βιβλίου με τίτλο: «ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΝΙΓΜΟΣ» και τους κάτωθι στίχους:
Γυμνό Σώμα
Ανάμεσα σε πλήθη δίψας
Απλώνεται σε γαλάζιο
Αυτό όταν τα πλήθη έρχονται
Κι όταν τα πλήθη παρέρχονται
Κατευθύνει
Κόσμους του αξεδίψαστου
Εκεί που κοσμική χορδή συγκροτεί
Κλειστή χρονική ορδή
Να πορεύονται τα πλήθη με βήματα
Μπροστά στο νερό
Και με βήματα πίσω
Στο αίμα.
Ναι, σ’ αυτό το πραγματικό και νοητό αίμα βυθιζόμαστε και την αρχαία και την τωρινή εποχή η οποία με τις τεχνολογίες της ψηφιακές και τις υπερπληροφοριακές απογυμνωνόμαστε ως άτομα και λαός. Ενώ, με τις προηγμένες πυρηνικές εξοπλιστικές μορφές από μικρά και μεγάλα έθνη από λάθος ή παραφροσύνη κινδυνεύουμε συνεχώς πια σε θάνατο. Δηλαδή, πυρηνικό αφανισμό από την άνευ όρων ΓΥΜΝΗ ΖΩΗ.
Η ΓΥΜΝΗ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΘΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΕΜΙΚΟΤΗΤΑ
Με αυτή τη γυμνή τοπική, εθνική, ηπειρωτική και παγκόσμια εμφύλια πολεμικότητα ασχολείται σε βάθος και έκταση ο σημαντικός σύγχρονος Ιταλός Φιλόσοφος Giorgio Agamben με τον τίτλο «ΣΤΑΣΙΣ» και υπότιτλο «ο εμφύλιος πόλεμος ως πολιτικό παράδειγμα»
Η μετάφραση είναι του ακάματου Παναγιώτη Καλαμαρά, με επιμέλεια-Διόρθωση: Δήμητρα Τουλάτου και Μακέτα εξωφύλλου: Εύη Κώτσου.
Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε το 2016 από τον σύγχρονο ποιοτικό εκδοτικό οίκο ΚΟΥΚΚΙΔΑ στη σειρά Δοκίμια.
Το βιβλίο περιλαμβάνει δύο κείμενα που δημοσιεύονται (και μεταφέρουν με παραλλαγές και προσθήκες δύο σεμινάρια για τον ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ που έγιναν στον Πανεπιστήμιο του Πρίνστον τον Οκτώβριο του 2001.
ΖΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΔΗΜΙΑ ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
Στη ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ, μετά τα περιεχόμενα, αναφέρονται και τα εξής σημαντικά:
«Οι αναγνώστες θα κρίνουν σε ποιο βαθμό οι θέσεις που δημοσιεύονται εδώ, και οι οποίες αντιμετωπίζουν τον εμφύλιο πόλεμο ως το κατώφλι της θεμελιώδους πολιτικοποίησης της Δύσης και την «αδημία», δηλαδή, την απουσία του λαού, ως το συστατικό στοιχείο του νεωτερικού κράτους, διατηρούν την επικαιρότητα τους ή αν η είσοδος στη διάσταση του παγκόσμιου εμφυλίου πολέμου έχει αλλάξει ουσιωδώς η σημασία της. Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι:
Ι) Διευκρίνηση σελ. 9
ΙΙ) Στάσις σελ. 11
ΙΙΙ) Λεβιαθαν και Βεεμύθ σελ. 35 – και βιβλιογραφία σελ. 79
Το δεύτερο μέρος έχει τίτλο
«Η σκέψη είναι σθένος»
Μια συνέντευξη με τον Τζόρτζιο Αγκαμπεν σελ. 85-95
Από αυτή τη συνέντευξη σημαντικού ενδιαφέροντος έχω παρουσιάσει αποσπάσματά της, παλιότερα στα «Χανιώτικα Νέα».
ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ ΠΑΝΤΕΛΩΣ ΜΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Η αρχή του σημερινού μας κειμένου μέσα στα εισαγωγικά, είναι από το τέλος του δοκιμίου (επίλογος σελ. 33-34) «ΣΤΑΣΙΣ». Προτίμησα ν’ αρχίσω με το τέλος του πρώτου δοκιμίου «ΣΤΑΣΙΣ» για να γυρίσω στην αρχή, για να αναφερθώ σε σημαντικές απόψεις του συγγραφέα, απόψεις-θέσεις που συνδέονται με την αρχαία πολιτική ενός διαρκούς εμφύλιου σπαραγμού και πολέμων που με άλλες διαδικασίες σήμερα συνεχίζονται. Για να πει από την αρχή του κειμένου του ο Αγκαμπέν ότι: είναι γενικά παραδεκτό ότι σήμερα απουσιάζει παντελώς μια θεωρία για τον εμφύλιο πόλεμο… Ένα γεγονός που φανερώνει ότι αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος για τον εμφύλιο πόλεμο συμβαδίζει με τις εξελίξεις στο πεδίο του παγκόσμιου εμφυλίου πολέμου.
Με αυτή την παρατήρηση να μην έχει χάσει τίποτα από την επικαιρότητά της.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΔΕΝ ΚΟΜΙΖΟΥΝ, ΚΑΤΙ ΤΟ ΕΝΤΕΛΩΣ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ
Ωστόσο, συμπληρώνεται στο πρώτο μέρος του κειμένου ότι: «είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια, μπροστά στην επανεμφάνιση των πολέμων, που δεν μπορούν να οριστούν ως διεθνείς, έχουν πολλαπλασιαστεί, κυρίως, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εκδόσεις για τις λεγόμενες internal wars (εσωτερικούς πολέμους). Όμως, ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η ανάλυση δεν στρέφεται στην ερμηνεία του φαινομένου, αλλά, σύμφωνα με την πρακτική ολοένα και πιο διαδεδομένα, στις συνθήκες που θα καταστήσουν δυνατή μια διεθνή παρέμβαση.
Το παράδειγμα της συναίνεσης που κυριαρχεί σήμερα τόσο στην πολιτική πρακτική, όσο και στη θεωρία, δεν φαίνεται συμβατή με τη σοβαρή έρευνα ενός φαινομένου, που είναι τουλάχιστον τόσο αρχαίο, όσο και η Δυτική Δημοκρατία.
Για να σημειωθεί (σελίδα 5) ότι «Η αρχαιότητα ήταν, πολύ εξοικειωμένη με την πολιτική αλλαγή, και με τη βία που συνοδεύει την αλλαγή, ο Πολύβιος δεν έβλεπε καμία από τις δύο να κομίζει κάτι εντελώς καινούργιο.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΠΕΔΙΟ ΠΟΥ ΔΙΑΠΕΡΝΑΤΑΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΑΠΟ ΡΕΥΜΑΤΑ ΕΝΤΑΣΗΣ
Αλλά, όπως σημειώνεται στο εκδοτικό κείμενο…. «Η πολιτική είναι ένα πεδίο που διαπερνάται συνεχώς από ρεύματα έντασης πολιτικοποίησης και της από-πολιτικοποίησης, της οικογένειας και της πόλης.
Ανάμεσα σε αυτές τις αντιτιθέμενες πολικότητες και αντιπολικότητες, χωρισμένες αλλά και στενά συνδεδεμένες, η έντασις» δεν είναι επιλύσιμη, αλλά, η κλασική Ελλάδα είναι ίσως ο τόπος όπου αυτή η ένταση βρήκε προς στιγμήν μια αβέβαιη, πρόσκαιρη ισορροπία.
Στην πορεία της μετέπειτα πολιτικής ιστορίας της λύσης, η τάσις να αποπολιτικοποιείται η πόλη και να μετατρέπεται σε ένα σπίτι ή σε μια οικογένεια που διέπεται από σχέσεις αίματος και από καθαρά οικονομικές λειτουργίες θα εναλλάσσεται με διαμετρικά αντίθετες φάσεις, όπου καθετί το απολιτικό πρέπει να κινητοποιείται και να πολιτικοποιείται.
Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ, ΠΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΕΧΕΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΕΙ
Τελειώνοντας το σημερινό μου κείμενο αναφέρομαι ξανά, στον ακραίο βαθμό διαχωρισμού, τον εμφύλιο πόλεμο που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Δύσης. Αλλά «περί της αμνηστίας και του αντιθέτου της στο βιβλίο της N. Loraux «Η Διχασμένη πόλη” εκδόσεις Παττάκη μετάφραση Μπ. Λυκούδης, η Loraux αναφέρει ότι: Το 403 π.Χ., μετά τον εμφύλιο πόλεμο που έληξε με την ήττα της ολιγαρχίας των τριάκοντα οι Δημοκρατικοί, νικητές υπό την ηγεσία του αρχηγού, δεσμεύτηκαν επισήμως. «Να μην διατηρήσουν σε καμία περίπτωση τη μνήμη των περασμένων γεγονότων». Δηλαδή να μη διώξουν δικαστικά τα εγκλήματα που έγιναν κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Για να γράψει ο Αριστοτέλης ότι με τον τρόπο αυτό οι Δημοκρατικοί «ενήργησαν με τον πιο πολιτικό τρόπο σχετικά με τις παρελθούσες συμφορές…. Όμως, από αιώνες τώρα, και ιδιαίτερα σήμερα οι λαοί (και τα άτομα) είναι διχασμένοι παγκόσμια, από τους υπερ-εξουσιασμούς με εμφυλιακό κατατρεγμό σε όλα τα επίπεδα.
Όπως κι εμείς, στη δική μας κρίση, είμαστε σε συνεχή εμφυλιακό διχασμό, τόσο από τους ξένους επικυρίαρχους, όσο και από εμάς τους ίδιους. Με αποτέλεσμα, στη δική μας κρίση, να είμαστε σε συνεχή εμφυλιακό διχασμό, σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, της κοινωνικής και της οικονομικής μας ζωής. Η οποία, ήδη έχει γίνει μαρτυρική με το «ΓΥΜΝΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ» που ζει στον τρόμο των ερειπίων του.
