«Η συνείδηση της μη συνείδησης της ζωής, είναι ο αρχαιότερος φόρος της διάνοιας»
Φερνάντο Πεσσόα – Πορτογάλος Συγγραφέας
13 Ιουνίου 1888 – 30 Νοεμβρίου 1935
Θάλαμος Νοσοκομείου. Πεσσόα ασθενής. Επισκέπτης εγώ. Μπορεί και το αντίθετο. Δανείζομαι σημειωματάριο που ξεκουράζεται στο κομοδίνο. Εκεί, όπου καπέλο και γυαλιά. Αντιγράφω σημειώσεις απ’ το βιβλίο της ανησυχίας.
«Γράφω, γιατί είναι ο μόνος τρόπος να επισκέπτομαι επίσημα τον εαυτό μου. Είναι η εξομολόγησή μου. Κι αν δε λέω τίποτα, είναι που δεν έχω τίποτα να πω. Τι μπορεί δηλαδή να εξομολογηθεί κανείς που να αξίζει τον κόπο ή που να είναι χρήσιμο; Αυτό που μας έχει συμβεί, είτε συνέβη σ’ όλον τον κόσμο είτε μόνο σ’ εμάς. Στην πρώτη περίπτωση δεν έχουμε τίποτα το καινούργιο να πούμε. Στη δεύτερη κανείς δεν μπορεί να το καταλάβει».
Πίσω του, παράθυρο. Υποψία από θέα σε κεραμίδια πόλης. Λισαβόνα. Γεννέθλια πόλη. Πόλη τέλους.
«Η ζωή είναι ο δισταγμός μεταξύ ενός θαυμαστικού και ενός ερωτηματικού. Στην αμφιβολία, υπάρχει και η τελεία». Τον κοιτάζω προσεκτικά, όπως κοιτάζουμε ένα πρόσωπο που ξέρουμε ότι θα χάσουμε για πολύ καιρό. Δεν τον θαυμάζω. Τον χρησιμοποιώ. Αυτό, ναι. Τον χρησιμοποιώ για να θρυμματίσω το καλούπι της επαναλαμβανόμενης απορίας. Με μαθαίνει, πως το να μην έχω απαντήσεις σημαίνει πρωτίστως ότι απέτυχα στη δημιουργία ερωτήσεων. Με διδάσκει πως να βάζω τελεία. Πώς να μην αποτελώ τροφή στο στομάχι του αέναου, του άπειρου, του μέλλοντος που σίγουρα θα φέρει την απουσία μου. Μου υπενθυμίζει το να μην εισπνέω την μυρωδιά του σάπιου, αλλά να αναπνέω με την αναμονή της ανασύνθεσης.
«Η μοναδική τραγωδία είναι η αδυναμία να συλλάβουμε τον εαυτό μας στην τραγικότητά του. Δεν παραπονιέμαι για την φρίκη της ζωής. Παραπονιέμαι για την φρίκη της δικής μου ζωής. Οι περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από την ασθένεια του να μην ξέρουν να πουν αυτό που βλέπουν ή αυτό που σκέφτονται». Καταλαβαίνω ότι άφησα την όρασή μου ενέχυρο για να αγοράσω μιαν υπόσχεση βιώματος. Συνειδητοποιώ ότι δανείστηκα την σκέψη άλλων, για να φέρω με ευκολία την απενεχοποίηση της απραγίας μου.
Ακίνητος ο Πεσσόα, με κινητοποιεί. Επαναφέρει το μοναδικό της προσωπικότητας. Το ατομικό που ξοδεύεται στην ανοησία της αγέλης. Η πείνα της αγέλης που γίνεται πείνα μου. Η γνώση του παγκόσμιου που απονευρώνει την ρίζα της προσωπικότητας. Οταν όλοι μοιάζουμε, η απόγνωση μαλακώνει, μοιράζεται. Κι έτσι τα μάτια παραδίδονται στον ύπνο του καθημερινού, στην παραίτηση της έκφρασης που οδηγεί στην πλήξη. «Πλήξη είναι, να σε βαραίνει η ανία του κόσμου, η στεναχώρια του να ζεις, η κούραση του να έχεις ζήσει. Η πλήξη είναι, στην ουσία, η σαρκική συνείδηση της εκτεταμένης κενότητας των πραγμάτων. Αυτός όμως που βρίσκεται στο έλεος της πλήξης είναι καταδικασμένος σ’ ένα κελί δίχως όρια».
Μου χαμογελάει ο Πεσσόα. Οχι γιατί εντοπίζει στο πρόσωπό μου την ασφάλεια του οικείου. Χαμογελά, ίσως γιατί το τέλος δεν πρέπει να είναι τίποτα άλλο παρά ένα χαμόγελο ολοκλήρωσης της ατομικής διαδρομής. Αφήνω το σημειωματάριο δίπλα του και του υπενθυμίζω πως όταν πεθάνει, τίποτα πιο απλό από την βιογραφία του. Δυο ημερομηνίες μόνο, της γέννησης και του θανάτου. Ανάμεσα στη μία και την άλλη, όλες οι μέρες είναι δικές του.
«Αν σαν έρθει η άνοιξη έχω ήδη πεθάνει, τα λουλούδια το ίδιο θα ανθίσουν και τα δέντρα το ίδιο πράσινα θα ’ναι με την περασμένη άνοιξη. Η πραγματικότητα δεν με χρειάζεται». Κι εκείνος ανασηκώνεται, ανοίγει αθόρυβα την πόρτα του θαλάμου κι αποχωρεί. Απ’ το παράθυρο, η πόλη χάνει το όνομά της. Σπίτια με φώτα, που θα μπορούσαν να ήταν μια οποιαδήποτε πόλη.
Θάλαμος Νοσοκομείου. Ετσι κάνουν πάντα οι επισκέπτες, σκέφτομαι. Αποχωρούν λίγο πριν πέσει το σκοτάδι. Ακινητοποιημένος εγώ. Το καπέλο και τα γυαλιά του ξεχασμένα στο κομοδίνο. Εκεί κι η τελευταία του σημείωση: «Δεν ξέρω τι θα φέρει το αύριο».
Ετσι είναι οι επισκέπτες της ζωής, σκέφτομαι. Σε βρίσκουν με τις μεγάλες τους αλήθειες. Και σ’ αφήνουν απρόσμενα για να βρεις τις δικές σου.
