Μέρος 1ο
«Τα άτομα που είναι ικανά να συνθέτουν θα είναι περιζήτητα τον 21ο αιώνα».
Murrey Gell-Mann, Νόμπελ Φυσικής, 1969
«Η σύνθεση ιδεών, πληροφοριών, προτάσεων από εντελώς ξεχωριστές πηγές είναι μια απόλυτα απαραίτητη δεξιότητα» μας λέει ο διάσημος ψυχολόγος Howard Gardner. Ο λόγος;
Η συγκεντρωμένη παγκόσμια γνώση διπλασιάζεται κάθε 2-3 χρόνια έτσι δεν έχουμε άλλη επιλογή. Κι είναι παράλογο να ζητάμε από τους μαθητές μας να αποστηθίζουν όλο και περισσότερες πληροφορίες.
Αφορμή για το σημερινό σημείωμα και σε άλλα που θα ακολουθήσουν είναι ο διαγωνισμός μαθητικού ρεπορτάζ των “Χανιώτικων Νέων” και λογομαχίες εφήβων που οργάνωσα πρόσφατα.
Τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στη σύνθεση πληροφοριών και τα πλεονεκτήματα ενός συνθετικού μυαλού θα δούμε στο σημερινό σημείωμα.
Οι δυσκολίες σύνθεσης
Συνθετικό μυαλό οφείλει να έχει ο κυβερνήτης ενός πολεμικού πλοίου. Σε κατάσταση συναγερμού δέχεται μύριες πληροφορίες κι οφείλει να σχεδιάσει τη μεγάλη εικόνα της στρατηγικής του με ταχύτητα. Δύσκολο το έργο του.
Ξεπερνά τις δυσκολίες με διαρκή εξάσκηση όταν γίνονται ασκήσεις και επιμονή. Οι υπόλοιποι όμως; Είναι γνωστή η έμφυτη η δυσκολία πολλών να ασχοληθούν συστηματικά με μια εργασία. Σκεφθείτε τώρα να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε πληροφορίες από πολλές πηγές. Το ίδιο συμβαίνει με τους μαθητές μας. Αν ένας είναι ικανός στη Φυσική ή στη Γεωμετρία δεν είναι πάντα πρόθυμος να συνθέσει στην εργασία του πληροφορίες που έρχονται από διαφορετικές επιστήμες.
Τα πράγματα δυσκολεύουν επειδή δεν υπάρχουν τα κριτήρια και τα standards που θα μας βοηθήσουν να κρίνουμε κάθε φορά αν μια “σύνθεση” είναι ικανοποιητική.
Τα πλεονεκτήματα ενός συνθετικού μυαλού
Γνωρίζουμε ότι σε αντίθεση με τις πληροφορίες που πολλαπλασιάζονται σαν τα κουνέλια, η ανάπτυξη της ατομικής και της συλλογικής μας σοφίας υστερεί.
Παρ’ όλα αυτά τα άτομα με συνθετικά μυαλά προκόβουν και μας παρουσιάζουν επιτεύγματα όπως:
1. Κείμενα που μας εκπλήσσουν, συγγράμματα κοινωνικών επιστημών, μυθιστορήματα. Θυμάμαι, όταν για μια 10ετία αξιολογούσαμε τα γραπτά μικρών ταλαντούχων παραμυθάδων στον ετήσιο διαγωνισμό της Βιβλιοθήκης της Σούδας απαντούσαμε παιδιά με τέτοια μυαλά…
2. Ταξινομήσεις πληροφοριών, παρατηρήσεων ή ιδεών που ακούστηκαν. Η εντύπωση μου είναι ότι τα σημερινά παιδιά δεν έχουν εμπειρία με το θέμα. Σ’ ένα σεμινάριο μνήμης που έκανα τον περασμένο μήνα μόνο 1 στα 40 παιδιά Στ’ Δημοτικού ανακάλυψε χωρίς βοήθεια τη στρατηγική της ταξινόμησης.
3. Σύνθετες έννοιες είναι η κορύφωση της συνέργειας πολλών παραγόντων. Τέτοια χρήσιμα εργαλεία στρατηγικής εφευρίσκουν ερευνητές Πανεπιστημίων και του Πολυτεχνείου Κρήτης.
4. Σοφά λόγια, αποφθέγματα, έξυπνες ατάκες που ενσωματώνουν σε ελάχιστες λέξεις ένα ισχυρό παραδειγματικό μήνυμα. Συχνά ακούμε τέτοιες έξυπνες κουβέντες όπως η παρακάτω:
«Τώρα που θα φύγω θα αδειάσει το σπίτι σας», είπε ένας 7χρονος εγγονός στον παππού και στη γιαγιά του.
5. Μεταφορές και παρομοιώσεις είναι τα όπλα που χρησιμοποιούν οι απανταχού διαφημιστές και μεγάλες εταιρείες. Χρησιμοποιούν συνθέσεις σκίτσων, λέξεων ή μηνυμάτων για να μας ευαισθητοποιήσουν σε θέματα που κατοικούν βαθύτερα στη συνείδηση μας π.χ. το λογότυπο του ΣΥΝΚΑ του Χανιώτικου σουπερμάρκετ.
Τα συστατικά μιας σύνθεσης
Αν ασχοληθούμε με τη διαδικασία της σύνθεσης χρήσιμο είναι να γνωρίζουμε τα στάδια που θα ακολουθήσουμε. Θυμόμαστε ότι επειδή αυτή καθεαυτή η διαδικασία είναι απαιτητική και χρονοβόρα είναι μια καλή ασπίδα για το Alzheimer.
Α Στόχος ξεκάθαρος
Κατ’ αρχήν οριοθετούμε τους στόχους μας ‘Τι θέλουμε να πετύχουμε;», «Πού θέλουμε να καταλήξουμε;», «Το αποτέλεσμα των προσπαθειών μας θα είναι ένα κείμενο αναφορά ή ένα ρεπορτάζ;», «Ενα εργαλείο μάθησης ή έρευνας;» ή «Μια εικαστική απεικόνιση;».
Β Σημείο εκκίνησης
Ξεκινάμε από μια έμπνευση μας, από κάτι που υπάρχει στη βιβλιογραφία ή από μια εμπειρία μας. Οι μικροί παραμυθάδες που ανέφερα πιο πάνω χρησιμοποιούσαν τα βιώματα τους ή τα παραμύθια που είχαν διαβάσει. Κάτι αντίστοιχο προτείνω στο βιβλίο μου “Μια ιστορία την ημέρα” να κάνουν παππούδες και γιαγιάδες όταν συνθέτουν μια ιστορία ζωής για τα εγγόνια τους.
Γ Στρατηγική, μέθοδος, προσέγγιση
Η βασική εκπαίδευση ανάλογα με το επάγγελμα ή την επιστήμη μας βοηθάει στην επιλογή. Στην περίπτωση των εφήβων ρεπόρτερ η κατάσταση δεν είναι απλή, επειδή απουσιάζει αυτή η εκπαίδευση.
Η χρήση της φαντασίας, του παρορμητισμού ή του ενστίκτου τους μπορεί να οδηγήσουν σ’ ένα τέλειο αποτέλεσμα ή σε μια χαοτική κατάσταση.
Βασική εκπαίδευση στη σκέψη, προσεκτική καθοδήγηση και ισόρροπη συμμετοχή των ταλέντων στην ομάδα εργασίας θα βοηθήσουν.
Δ Τώρα συνθέτουμε
Ο φόβος του τερματοφύλακα πριν από το πέναλτι κυριεύει πολλούς σπουδαστές όταν προετοιμάζουν μια εργασία, την περίληψη μιας διπλωματικής ή μιας παρουσίασης. Οι ειδικοί συμβουλεύουν «Γράψτε το πρόχειρα. Μετά κάντε διορθώσεις, περικοπές, προσθήκες, αλλαγές. Μετά από μια ντουζίνα προσπάθειες θα βγει κάτι καλό. Αυτό κάνουν οι συγγραφείς και δεν το αποκαλύπτουν. Γράφουν-σβήνουν ατέλειωτες φορές, δίνουν το γραπτό για ανάγνωση σε έμπιστους φίλους για κριτική και το βελτιώνουν πριν το στείλουν στον εκδότη τους.
Στο επόμενο σημείωμα…
“Επιτυχημένος μαθητής του μέλλοντος είναι ο δημιουργικός”
• Πτυχ. ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’.
• Μέλος Γ.Σ. Ελληνικής Επιτροπής UNICEF.
• Επικοινωνία: polygnosi@otenet.gr
facebook polygnosi
