Samuel Beckett, Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας
Εκδόσεις ΛΕΣΧΗ, Αθήνα 1983
Μετάφραση Νάσου Δετζώρτζη
Αρκετά μεγάλο ώστε το ψάξιμο να είναι μάταιο, όπου δάπεδο και τοίχος είναι από ατόφιο λάστιχο ή κάτι παραπλήσιο. Δώσ’ τους μια δυνατή κλοτσιά ή γροθιά ή κεφαλιά κι ο χτύπος μόλις που ακούγεται… Ιδωμένος ο τοίχος από κάτω παρουσιάζει μια ενιαία στρωτή επιφάνεια. Εν τούτοις το ανώτερο μισό του είναι διάτρητο από θολάμια. Το παράδοξο αυτό εξηγείται από τον φωτισμό, που έτσι αδύνατος που είναι και πανταχού παρών ισοπεδώνει τα πάντα… στο διηνεκές ως το τελευταίο στάδιο του κυλίνδρου (μέσα στο οποίο όλοι – όλες εμπεριεχόμεθα), αλλά και του μικρού εσμού από ψάχτες, εξών κάποιος πρώτος αν επρόκειτο για άντρα, σ’ ένα παρελθόν αδιανόητο, έσκυψε τέλος για πρώτη φορά το κεφάλι, αν αυτή η έννοια παραμείνει ισχυρή…
ΕΡΗΜΩΤΗΣ: Ενα σπουδαίο κείμενο ευρείας συμβολικότητας και διαχρονικότητας που παρουσιάζει με γλώσσα υπέρβασης της καθημερινής συμβατής γλώσσας την αναπάντητη αγωνία για την ανθρώπινη περιπέτεια μέσα στον τεράστιο κύλινδρο της ζωής και του θανάτου.
Ζητώ την κατανόηση των αναγνωστών – αναγνωστριών γιατί με το σημερινό κείμενο που παρουσιάζω, κείμενο που στο βάθος του εκφράζει τον πόνο της ελληνικής ψυχής, με τη γλώσσα της βαθιάς πνευματικής αλήθειας…
Ο ΕΡΗΜΩΤΗΣ είναι ο τίτλος βιβλίου του νομπελίστα του παράλογου Samuel Beckett. Αυτό το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στη γαλλική γλώσσα το 1971 με τίτλο: Le Dépeupleur. Μετά από έναν χρόνο (1972) κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα με τίτλο: “The Lost ones”.
Στην ελληνική γλώσσα το σπουδαίο αυτό κείμενο του S.B. κυκλοφόρησε το 1983 στη σειρά των εκδόσεων ΛΕΣΧΗ, σε μετάφραση Νάσου Δετζώρτζη με σχέδια Ι. Γεωργιάδη.
ΟΙ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΚΟΣΜΟΥ
Εμείς σήμερα, με την “Ευθύνη του Πνεύματος” διαλέξαμε από αυτό το κείμενο του διάσημου συγγραφέα, ο οποίος μέσα από την εκπληκτική νέα γραφή του εκφράζει την ερήμωση της μοίρας, κάθε ψυχή μέσα στη βαθιά ερήμωση της ανθρωπότητας στον πλανήτη μας, στο πλανητικό μας σύστημα στο απέραντο γαλαξιακό μας σύστημα, στο διαγαλαξιακό μας υπερ-σύστημα του απροσμέτρητου και αδιαπέραστου σκότους…
ΤΟ ΣΚΟΤΟΣ ΠΟΥ ΕΡΗΜΩΝΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ
Ενα σκότος που θα μπορούσαμε -με υπέρβαση- να το παρομοιάσουμε συμβολικά με το σκότος της παράλογης οικονομικο-κοινωνικής και υπερ-εξουσιαστικής κρίσης που απειλεί, περαιτέρω, τη χώρα μας και εξουθενώνει τον λαό μας, τόσο δραματικά, τόσο παράλογα, τόσο απαράδεκτα, με τον ΕΡΗΜΩΤΗ που ερημώνει τον καθένα Ελληνα και την κάθε μία Ελληνίδα που βιώνουν μια διαχρονική πλέον περιπέτεια, όπως, βέβαια, τη βίωσαν οι δυστυχισμένοι άνθρωποι της διαχρονίας, αλλά και όπως τη βιώνουν τόσο δραματικά οι καταναγκασμένοι άνθρωποι στις σημερινές κρισιμότατες ώρες ενός χρεοκοπημένου πολιτισμού σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Αυτή, η συνολική εφιαλτική πραγματικότητα που εδώ και έξι χρόνια καταπονίζει την Ελλάδα, έγινε ακόμη πιο βαριά και αβέβαιη όσο κι αν παρουσιάζεται “ηρωική” μετά την ψηφοφορία της Τετάρτης στη Βουλή με δύο σημαντικά γεγονότα:
α) Υπερψήφιση της συμφωνίας με πολυκομματική πλειοψηφία και
β) Με δραματική καταψήφιση από 39 βουλευτές του κόμματος της πλειοψηφίας της συγκυβέρνησης.
Ολες αυτές τις κρίσιμες διαδικασίες τις έζησε ο λαός μας, ο οποίος βρίσκεται μέσα στα βάραθρα του capital control που μας οδήγησαν οι ομολογημένες ελληνικές και -κυρίως- ευρωπαϊκές καταναγκαστικές και αντιανθρωπιστικές συνθήκες… που αντιμετωπίζουμε.
Για όλες αυτές τις συνθήκες ρέει, ασταμάτητα, από κανάλια και “μανουάλια” λόγος πληροφοριακός, κριτικός και τρο-μο-κρατικός…
Εμείς, σήμερα θα επιλέξουμε αποσπάσματα ύψιστης υπαρξιακής αγωνίας του Samuel Beckett για μια βαθύτερη ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ της ελληνικής και παγκόσμιας ΕΡΗΜΩΣΗΣ ΜΑΣ…
ΤΟ ΨΑΞΙΜΟ
«Ο Ερημωτής: Ενδιαίτημα όπου περιφέρονται σαρκία και το καθένα ψάχνει για τον ερημωτή του. Αρκετά μεγάλο ώστε το ψάξιμο να είναι μάταιο. Αρκετά περιορισμένο ώστε κάθε διαφυγή να είναι μάταιη. Εσωτερικό ενός κυλίνδρου καθισμένου, περιμέτρου πενήντα μέτρων και ύψους δεκάξι, χάριν αρμονίας. Φως. Αμυδρό. Κίτρινο. Πανταχού παρόν, λες και τα κάπου δώδεκα εκατομμύρια τετραγωνικά εκατοστά της όλης επιφάνειας βγάζουν το καθένα το φέγγος του. Το αναταράζει ένα λαχάνιασμα, που σταματά σαν την ανάσα που πάει να σβήσει. Ολοι τότε μαρμαρώνουν. Η διαμονή τους εκεί ίσως πάρει τέλος. Μερικά δευτερόλεπτα και όλα ξαναρχίζουν. Συνέπειες αυτού του φωτός για το μάτι που ψάχνει. Συνέπειες για το μάτι που έχει πάψει πια να ψάχνει και να καρφώνεται χάμω ή να υψώνεται στην απόμακρη οροφή όπου δεν μπορεί να υπάρχει κανείς».
ΟΡΘΙΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΟΙ ΨΗΛΟΤΕΡΟΙ
…«Σάρκα και οστά, λοιπόν, εξακολουθούνε να υπάρχουν. Ανεμόσκαλες. Είναι, τα μόνα αντικείμενα. Με μεγάλες διαφορές ως προς το ύψος, είναι όλες ανεξαιρέτως μονές. Οι μικρότερες είναι τουλάχιστον έξι μέτρα.
Πολλές έχουν συρτό προέκταμα.
Είναι στημένες στον τοίχο χωρίς καμία αρμονία. Ορθιοι στην κορυφή όμως, ψηλότερα οι ψηλότεροι, μπορούν με τ’ ακροδάκτυλά τους ν’ αγγίξουν την οροφή… Αυτές οι ανεμόσκαλες είναι περιζήτητες. Κάτω από την καθεμία υπάρχει πάντα ή σχεδόν, μια μικρή σκιά. Και όμως θέλει κουράγιο να τις χρησιμοποιήσεις. Γιατί τους λείπουν τα μισά σκαλοπάτια κι αυτό χωρίς αρμονία. Αν έλειπε μόνο το ένα στα δύο, θα ήταν μικρό το κακό. Αμα όμως λείπουν τρία στη σειρά, πρέπει να κάμεις ακροβασίες.
Παρ’ όλα αυτά οι ανεμόσκαλες αυτές είναι περιζήτητες… Ομως τα σκαλοπάτια που λείπουν βρίσκονται στα χέρια ολίγων προνομιούχων…».
ΩΣΠΟΥ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ Ο ΑΝΑΒΡΑΣΜΟΣ…
«Αυτοί που τα μεταχειρίζονται, κυρίως, όταν είναι να επιτεθούν και αμύνονται.
…Οι ανεμόσκαλες έχουν προορισμό να πηγαίνουνε τους ψάχτες στα θολάμια. Οσοι έχουν πάψει πια αυτό να τους τραβάει, ανεβαίνουν απλώς για να ξεκόβουν από το δάπεδο.
Είθισται να μην ανεβαίνουν στην ίδια σκάλα δύο μαζί ή περισσότεροι.
Ενας που τρέχει να ξεφύγει κι έχει την τύχη να βρει σκάλα ελεύθερη, μπορεί να βρει εκεί καταφύγιο ως που ο αναβρασμός να περάσει θολάμια ή κόγχες. Είναι κάτι κοιλώματα σκαμμένα στον τοίχο από μια νοητή γραμμή κι απάνω, που τρέχει γύρω – γύρω στα μισά του ύψους… Ο κάθε αναβάτης έχει ιδιαίτερη αδυναμία σε ορισμένα θολάμια και αποφεύγει όσο γίνεται να ανεβαίνει στα άλλα. Μερικά συγκοινωνούνε μεταξύ τους με λαγούμια σκαμμένα στο πάχος του τοίχου, που φτάνουν καμιά φορά και τα πενήντα μέτρα».
ΣΑ ΝΑ ΕΙΧΕ ΑΠΟΛΕΙΨΕΙ ΤΟ ΚΟΥΡΑΓΙΟ
«Τα περισσότερα όμως δεν έχουν από πού να βγεις παρά από κει που μπήκες. Είναι σαν να είχε απολείψει κάποια στιγμή το κουράγιο. Ας σημειωθεί, εις επίρρωσιν της ψιλής αυτής θεωρίας ότι υπάρχει ένα μακρύ λαγούμι που έχει εγκαταλειφθεί τυφλό. Αλίμονο στο σαρκίο που μπαίνει απερίσκεπτα εκεί μέσα και υποχρεώνεται, ύστερα από τόσο μόχθο, να ξανακάμει τα μπρος πίσω, όπως μπορεί τον ίδιο δρόμο σερνάμενο πισωκωλώντας… Οχι που αυτό το δράμα είναι αποκλειστικό προνόμιο του ατελείωτου λαγουμιού. Δεν έχει κανείς παρά να αναλογιστεί τι πρόκειται μοιραία να επακολουθήσει, όταν σ’ ένα λαγούμι από τα κανονικά μπουν συγχρόνως δύο σαρκία από τις αντίθετες άκρες».
Για να προσθέσουμε ότι:
ΕΡΗΜΩΤΗΣ, ΕΡΗΜΩΤΗΣ, ΕΡΗΜΩΤΗΣ ερημώνει σαρκίαν πνεύματος, γλώσσας, ψυχής, μνήμης, ανάμνησης, πατρίδας, μητρίδας, ελπίδας, αρμονίας, παρελθόντος, παρόντος, μέλλοντος. Οπως τώρα, στα πεδία της κάθε στιγμής, όταν όλα αλλάζουν και αλαλάζουν, γκρεμίζοντας ανάμεσα σε συμπλεκόμενα άκρα.
Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΗΤΤΗΜΕΝΟΥ – ΗΤΤΗΜΕΝΗΣ
«Ας σημειωθεί τέλος η ασυλία από αυτής της πλευράς εκείνων που κάνουν ουρά για τις σκάλες. Καθώς είναι αναγκασμένοι, έτσι στενός που είναι ο χώρος, να στέκουν κολλημένοι ο ένας με τον άλλο για μεγάλα διαστήματα, δεν παρουσιάζουν στο μάτι παρά ένα συμπίλημα από ανάκατες σάρκες. Αλίμονο στον απόκοτο ψάχτη που παρασύρεται από το πάθος του και τολμά να βάλει χέρι σε κάποιον απ’ αυτούς έστω και τον πιο ασήμαντο. Η ουρά ολόκληρη χυμάει απάνω του ομοσαρκηδόν.
Η σκηνή αυτή ξεπερνά σε βιαιότητα ό,τι ο κύλινδρος μπορεί να παρουσιάσει σ’ αυτό το είδος. Και ούτω καθεξής στο διηνεκές, μέχρις ότου, προς το αδιανότητο τέλος αν αυτή η έννοια παραμένει ισχυρή, ένα τελευταίο σαρκίο μείνει μόνο να συνεχίζει το ψάξιμο με απανωτούς και αδύναμους αναπαροξυσμούς. Τίποτα δεν το ξεχωρίζει στο πρώτο αντίκρισμα από τα υπόλοιπα σαρκία, που έχουν πετρώσει όρθια ή καθισμένα σε ανεπίστροφη αυτεγκατάλειψη.
Το εκτάδην δεν ακούστηκε ποτέ μέσα στον κύλινδρο (σ’ αυτόν δηλαδή, που βρισκόμαστε εμείς σαν άτομα, χώρα και λαός, εδώ και τόσο καιρό) και η στάση αυτή να ’ναι γλυκασμός του ΝΙΚΗΜΕΝΟΥ, ή της ηττημένης που με εδαφιαία κατάληψη μέσα στο αμαυρό φως της οροφής, όπου το ΖΕΝΙΘ κρατεί ακόμα τον θρύλο του…».
Ο ΕΡΗΜΩΤΗΣ, ένα κείμενο διαχρονικής ποιότητας και επικαιρότητας για κάθε χαοτική ΕΡΗΜΙΑ. Πέρα από τις καταστάσεις τις καθημερινής μας απελπισίας.
Ενα κείμενο, όπως όλα τα έργα του Μπέκετ. Για να γράψει για το μικρότερο κείμενό του με τον τίτλο “Χωρίς” ότι: «Η γραμματική και το ύφος είναι απαρχαιωμένα προσωπεία», με καθήκον του συγγραφέα να ξεπεράσει τη φαινομενική ευυποληψία του.
