«Το πραξικόπημα τον Απρίλη του ’67 έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή όλων των δημοκρατικών φοιτητών στο εξωτερικό. Μας αφαίρεσαν την ελληνική ιθαγένεια, δεν μας ανανέωναν τα διαβατήρια, δεν επέτρεπαν την αποστολή χρημάτων από τους γονείς μας…».
O Ερρίκος Γιαμαλάκης, γεννημένος στη Βιάννο Ηρακλείου και μόνιμος κάτοικος των Χανίων εδώ και χρόνια, ήταν φοιτητής στο Γκρατς της Αυστρίας. Το πάθος του για τη γυμναστική κατανίκησε την “κόσμια διαγωγή” και όχι “κοσμιοτάτη” των καθηγητών του στο γυμνάσιο, κατάφερε να αποφοιτήσει παρότι την περίοδο πριν τη χούντα οι διώξεις για πολιτικά φρονήματα ήταν σκληρές. Οργανωμένος στη “νεολαία Λαμπράκη” δεν έκρυβε τα πολιτικά του πιστεύω, εξάλλου όπως εξηγεί «ο πατέρας μου ήταν στο ΕΑΜ στην κατοχή και λειτουργούσε ως σύνδεσμος παρότι δεν ήταν κομμουνιστής».
ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΙΑ
«Στο Γκρατς, ήμουν στη Γυμναστική Ακαδημία. Υπήρχαν πάρα πολλοί Έλληνες φοιτητές τότε γιατί σε σύγκριση με τη Γερμανία ήταν πιο φτηνές οι σπουδές στην Αυστρία. Βέβαια τα δίδακτρα που πληρώναμε ήταν τρεις φορές πιο ακριβά από αυτά των Αυστριακών. Για να σπουδάσω ο πατέρας μου πουλούσε κομμάτια της περιουσίας του στη Βιάννο. Μετά το πραξικόπημα πάει ο πατέρας μου να μου στείλει χρήματα και του λένε πως “ο γιος σου είναι επικίνδυνος για την ασφάλεια της χώρας και λεφτά από την Ελλάδα δεν θα ξαναπάρει». Μου έστειλε γράμμα ο πατέρας μου και επειδή υπήρχε λογοκρισία μου γράφει «αρρώστησες παιδί μου και δεν μπορώ να σου στείλω φάρμακα». Κατάλαβα τι συμβαίνει γιατί ήταν και άλλοι φοιτητές σε αυτήν την κατάσταση. Πραγματικά πεινάσαμε! Πώς τη βγάλαμε π.χ. Μαγείρευα εγώ φακές έρχονταν άλλοι 3 να φάνε, μαγείρευε κάποιος άλλος πηγαίναμε σε αυτόν» θυμάται ο κ. Γιαμαλάκης.
H ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Οι Έλληνες δημοκρατικοί φοιτητές από την πρώτη ημέρα ξεκίνησαν πορείες διαμαρτυρίες και έκαναν αφισοκολλήσεις κατά της χούντας παρά τις απαγορεύσεις και το κυνηγητό και από την αυστριακή αστυνομία, ενώ υπήρξαν και φοιτητές που απελάθηκαν από τη χώρα. «Ο τότε πρόξενος της Ελλάδα στη Βιέννη είχε φτιάξει και χρηματοδοτούσε έναν αντισύλλογο από χαφιέδες και αποτυχημένους φοιτητές που μας παρακολουθούσαν. Μια μέρα ο πρόξενος με κάλεσε στη Βιέννη… για υπόθεση μου όπως μου είπε. Πάω στην πρεσβεία, μου λέει να κάτσω σε μια καρέκλα και μετά από λίγο μου λέει “κάθισε παραδίπλα”. Έρχεται ξανά και πριν προλάβει να μου πει να πάω σε άλλη καρέκλα, του λέω “για καψώνι με έφερες εδώ;”. Μου απαντάει ότι “εδώ που ήλθες θα υπακούς”. Μου ζήτησε το διαβατήριο δήθεν για να πιστοποιήσει την ταυτότητά μου, του δίνω τη φοιτητική ταυτότητα και τα αυστριακά έγγραφα μου και φυσικά δεν του δίνω το διαβατήριο γιατί ήξερα από άλλους ότι το έσκιζε και δεν το ανανέωνε με αποτέλεσμα οι φοιτητές να βρίσκονται ξεκρέμαστοι στο εξωτερικό! Αυτός συνεχίζει να ζητάει το διαβατήριο και εγώ του λέω “εν ονόματι του ελληνικού λαού καθαιρώ το καθεστώς” και κατεβάζω τις αφίσες του Παπαδόπουλου και του Παττακού που είχε μέσα στο προξενείο και φεύγω! Αυτός ο άνθρωπος επί δημοκρατίας έγινε πρέσβης και σταδιοδρόμησε σε πολλές θέσεις!». Προκειμένου να αντεπεξέλθει στα έξοδά του ο κ. Γιαμαλάκης βρήκε μια σύμβαση μεταξύ Αυστρίας και Σουηδίας στην οποία προβλέπονταν πως οι φοιτητές που πήγαιναν από τη μια χώρα στην άλλη δεν επιβαρύνονταν με φόρους και πήγε στη Σουηδία για να δουλέψει το καλοκαίρι. «Η πρώτη μου δουλειά ήταν σε οικοδομή, δούλευα 8ωρο με κάρτα. Αλλά τα χρήματα δεν με έφταναν και ζήτησα και μου έδωσαν και δεύτερο 8ωρο και πολλές φορές μετά το δεύτερο 8ωρο, εργαζόμουν ως φορτοεκφορτωτής στο αεροδρόμιο της Στοκχόλμης! Τότε ήμουν νέος και δεν καταλάβαινα τίποτα, όμως αυτή η επιβάρυνση σε φθείρει για αυτό και τώρα έχω κινητικά προβλήματα έπαθα σπονδυλολίσθηση» αναφέρει. Στη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 ο κ. Γιαμαλάκης πήγε με το ΚΚΕ εσωτερικού. «Με είχε εκλέξει η Σχολή μου να κάνω διδακτορικό στη Βαρσοβία στην Πολωνία. Οι Πολωνοί ζήτησαν στοιχεία από την οργάνωση του ΚΚΕ στην Αυστρία και αυτοί προφανώς απάντησαν ότι ήμουν από τους διαφωνούντες που είχα αποχωρήσει και έτσι δεν με πήραν για το διδακτορικό. Πήγε ο δεύτερος μετά από μένα, ένας Αυστριακός που ήταν φουλ δεξιός! Σε αυτόν δεν είχαν πρόβλημα, αλλά εμένα που ήμουν διαφωνών αλλά κομμουνιστής δεν με ήθελαν !».
ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΜΕ
Παίρνοντας πτυχίο από το Γκρατς ο κ. Γιαμαλάκης, επιστρέφει στη Σουηδία προκειμένου να ζήσει εκεί και να συμμετέχει στο αντιδικτατορικό κίνημα που ήταν πιο ισχυρό στη χώρα αυτή. «Λίγο πριν φτάσω στη Σουηδία ακούω από το ραδιόφωνο ότι πέρασα στρατοδικείο στην Ελλάδα και η χούντα μου αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια για “αντεθνική δραστηριότητα στο εξωτερικό”. Στη Σουηδία έπαθα την πλάκα της ζωής μου με το πόσο οργανωμένη χώρα ήταν και πόσο κοντά στους Έλληνες δημοκράτες ήταν οι Σουηδοί. Ήλθα σε επαφή με εξαιρετικούς ανθρώπους όπως τον Νίκο Μπανιά, τον Παύλο Νεφελούδη και τον Μπάμπη Καλατζή τον πιο αξιοπρεπή άνθρωπο που έχω γνωρίσει στη ζωή μου.
Εκεί στις πορείες που κάναμε για να πέσει η χούντα στην Ελλάδα ανάμεσα μας ήταν ο πρώην πρωθυπουργός ο Ερλάντερ και ο Ούλοφ Πάλμε, οι Σουηδοί δημοσιογράφοι έρχονταν και μας έπαιρναν συνεντεύξεις, απίστευτα φιλικό το κλίμα! Ο δε Πάλμε ήταν τόσο απλός άνθρωπος που ερχόταν στην οικοδομή που δουλεύαμε και καθόταν δίπλα μας και μας κουβέντιαζε! Εγώ είχα ενταχθεί στο ΠΑΜ (Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο), με το ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου είχαμε σχέσεις, συνεργαζόμασταν αλλά είχαμε και… θεματάκια. Μας έκανε κριτική από τα… αριστερά τότε ο Ανδρέας καθώς εμείς λέγαμε -σωστό ή λάθος- αλλά αυτή ήταν η τακτική μας, πως στον αγώνα κατά της χούντας συστρατευόμαστε όλοι, ακόμα και τους βασιλικούς παίρνουμε. Μας κατήγγειλε ο Παπανδρέου ότι συνεργαζόμασταν με το βασιλέα». Στη Σουηδία πέρα από τις κινητοποιήσεις γινόταν προσπάθεια να ενημερωθούν φορείς όπως η “Διεθνής Αμνηστία” για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα αλλά και να αντιμετωπιστούν οι διώξεις της χούντας. «Είχε λήξει το διαβατήριό μου και πάω στο προξενείο της Στοκχόλμης, το λέω στον πρόξενο. Αυτός με έχει στην αναμονή κάνει ένα τηλέφωνο στην Αυστρία, μαθαίνει το ποιόν μου και έρχεται και μου πετάει το διαβατήριο στα μούτρα! Μετά την πτώση της χούντας με κάλεσε ο ίδιος να μου πει ότι μου έδωσαν πίσω την ελληνική ιθαγένεια. “Ρε αλήτη ήσουν επί χούντας εδώ, είσαι και επί δημοκρατίας;”, του λέω και τον έστειλα στο… διάολο! Στη Σουηδία καθάριζα δρόμους και τουαλέτες, δούλευα σε κήπους για να ζήσω. Αναγνωρίσθηκε άμεσα το δίπλωμα μου και μόλις έμαθα και τη γλώσσα τοποθετήθηκα σε σχολείο ως γυμναστής.
Έπειτα πήρα και το πτυχίο του φυσιοθεραπευτή και μετά και της Παιδαγωγικής. Έτσι το 1981 όταν ο Βασίλης Κρεμμύδας ο ιστορικός μου πρότεινε να κάνω μαθήματα στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης το δέχθηκα με ευχαρίστηση παρότι πέρασε πάνω από ένας χρόνος για να μου αναγνωρίσει τα διπλώματα το ΔΙΚΑΤΣΑ. Έτσι Πάσχα, Χριστούγεννα και καλοκαίρι ήμουν στη Σουηδία και τον υπόλοιπο καιρό στην Ελλάδα. Όταν συνταξιοδοτήθηκα από τη Σουηδία το 1996, μέσα σε πέντε λεπτά μου έβγαλαν πόσα ένσημα έχω, πόση σύνταξη δικαιούμαι και ότι σε ένα μήνα θα την πάρω. Και κάνε τις συγκρίσεις τώρα με την Ελλάδα σήμερα στον ίδιο τομέα!» αφηγείται. Ο συνομιλητής μας δηλώνει περήφανος για όσα κατάφερε και δεν μετανιώνει για τους αγώνες της γενιάς του απέναντι στη χούντα. «Μόνο περήφανος είμαι για τους αγώνες απέναντι στη χούντα! Οι Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό στη μεγάλη πλειοψηφία τους αγωνίσθηκαν σθεναρά απέναντι στη δικτατορία και αυτό το πλήρωσαν» καταλήγει.
