ΕΚΑΤΟ χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάννης (1923) και εκατόν δέκα από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλαδα (1913), η μεγαλουργία του Εθνάρχη, Δημιουργού τόσο της σύγχρονης Ελλάδας όσο και του εξευρωπαϊσμού της, επιτάσσει τη συνεχή μνημόνευσή του:
“… Όσο περνούν τα χρόνια μεγεθύνονται οι διαστάσεις στη μνήμη του λαού. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος συνεχίζει τη μεταθανάτια σταδιοδρομία του με την ίδια αίγλη που τον είχε περιβάλλει ζώντα. Θα εμπνεύσει ποιητές για να αναπαραστήσουν το χρονικό της ζωής του, καλλιτέχνες για να απεικονίσουν στιγμιότυπα από τις πράξεις του, θα εκφράση μιαν νοοτροπία, θα είναι πρωτείον τιμής για όσους συνεργάστηκαν μαζί του, τίτλος αρχοντιάς για όσους τον γνώριζαν, του μίλησαν, τους έσφιξε το χέρι.” (1)
ΠΡΑΓΜΑΤΙ, χάρη στον ακούραστο γεν. δ/ντή κ. Νίκο Παπαδάκη (Παπαδή) καθώς και τους λοιπούς λαμπρούς συνεργάτες του “Εθνικού Ιδρύματος ‘Ελευθέριος Βενιζέλος’” (Χανιά), η διάχυση της διπλωματικής δεξιότητας, της προβλεπτικής ικανότητας, του μέτρου και της ευφυϊας των λόγων του, της ψυχραιμίας των αποφάσεών του, της φιλοπατρίας και των επιτευγμάτων του, όλα αυτά προβάλλονται συνεχώς με στόχο την ενημέρωση και τη διατήρησή τους στη συλλογική μνήμη του ελληνικού -και όχι μόνο- λαού.
ΔΕΝ θα επιμείνουμε στις πολλές και σημαντικότατες φετινές εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης (1923-2023). Άλλωστε, έχουν λεχθεί και γραφεί τόσα πολλά, ώστε οτιδήποτε πρόσθετο περισσεύει. Εκείνο όμως, που δεν περισσεύει και είναι αναγκαίο -κατά τη γνώμη μας- είναι οι ρήσεις διασήμων ξένων “σόκαιρων” του Εθνάρχη (πολιτικών, διπλωματών, δημοσιογράφων, ιστορικών, βιογράφων, συγγραφέων κ.ά.), για την προσωπικότητά του.
ΘΑ ΑΞΙΖΕ μάλιστα, αυτές οι ρήσεις ή μέρος τους, να περιληφθούν σε ειδικό εγχειρίδιο που να διανέμεται στους επίδοξους πολιτικούς μας, έπειτα στα σχολεία αλλά και στους απλούς πολίτες. Ευτυχώς που μικρή γεύση τέτοιων ρήσεων μάς δίνει ο συγγραφέας της πληρέστερης και ελκυστικότερης βιογραφίας του Ανδρός, ο κ. Νίκος Παπαδάκης (Παπαδής), στον Δ’ τόμο (σσ. 265-268). Έτσι θα κατανοήσουν οι νέοι πολιτικοί μας, αλλά και όλοι μας, τον τρόπο σκέψης και δράσης του μεγαλύτερου πολιτικού της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Μια παρακαταθήκη σε μορφή εγχειριδίου για τις σχολές διπλωματίας και για “υποψήφιους” πρωθυπουργούς.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΕΣ και επιλεκτικές οι παρακάτω ρήσεις:
-Για το μεγαλείο του Ελευθερίου Βενιζέλου:
* “Τα μεγαλεία είναι σπάνια. Κυρίως το ανθρώπινο. Με τον όρο ανθρώπινο μεγαλείο εννοώ τον αρμονικό συνδυασμό υψηλής νοημοσύνης, ηθικής ομορφιάς και άκαμπτης θέλησης. Οι μεγάλες διάνοιες δεν είναι τόσο σπάνιες όσο νομίζουν οι άνθρωποι -οι ηθικές ομορφιές, ευτυχώς, είναι πολυάριθμες, ιδίως σε μικρά έθνη- η επιμονή της θέλησης συχνά συμβαδίζει με το ηθικό ξεπέρασμα. Όμως το σύνολο, που κατά τη γνώμη μου συνιστά το αληθινό ανθρώπινο μεγαλείο, είναι τόσο σπάνιο που μπορεί να περάσει κανείς μια ολόκληρη ζωή χωρίς να το συναντήσει” (2).
-Για το μελλοντικό φαινόμενο στην ευρωπαϊκή πολιτική:
* “Δεν θα σας μιλήσω για το μεγαλείο της Ακρόπολης ούτε θα σας κουράσω με μάθημα αρχαιολογίας. Είδα τόπους περίεργους και περιγραφικούς, μεταξύ αυτών και την Κρήτη. Κι όμως, δεν θα μαντέψετε ποτέ ποια υπήρξε η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψή μου, πολύ πιο ενδιαφέρουσα από το μεγαλείο των ανασκαφών. Θα σας την πω. Ένας νεαρός δικηγόρος, κάποιος κύριος Βενεζουέλος…, Βενιζέλος; Ειλικρινά, δεν μπορώ να θυμηθώ το όνομά του, αλλά όλη η Ευρώπη θα μιλάει γι’ αυτόν σε λίγα χρόνια” (3).
-Για την ταύτιση Ελλάδας και Βενιζέλου:
“…Την εικόνα της Ελλάδος διακρίνω και θαυμάζω και μέσα στη θαυμαστή σταδιοδρομία του τέκνου της -του Ελευθερίου Βενιζέλου- αυτής της μεγαλοφυϊας του Λόγου, του Μέτρου και του Φωτός” (4)
-Για την παγκοσμιότητα του πολιτικού Ανδρός:
“Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο μεγαλύτερος πολιτικός της Ελλάδος από την εποχή του Περικλή, ένας από τους διαπρεπέστερους πολιτικούς της Ευρώπης, εφάμιλλος του Μπίσμαρκ και του Μέττερνιχ, δεν υπάρχει πιά. Βάσκανος μοίρα εστέρησε την Ελλάδα από τον σπουδαιότερο πολιτικό άνδρα της και δημιουργό του μεγαλείου της. (…) Ο Βενιζέλος υπήρξε από τους ολίγους εκείνους πολιτικούς άνδρες της σύγχρονης εποχής, που τις αρετές του και το πνεύμα του εκτιμούσε και θαύμαζε όλη η υφήλιος. Δυστυχώς η πατρίδα του, που τη μεγάλωσε και τη δόξασε, στάθηκε αχάριστη απέναντί του. Το έργο του Βενιζέλου θα αναγραφεί με χρυσά γράμματα στην παγκόσμια Ιστορία, που μια μέρα θα μιλήσει γι αυτόν και θα εκτιμήσει τον μεγάλο νεκρό που τον αδίκησε η πατρίδα του…” (5)
-Για το ελληνικό και διεθνές κύρος της προσωπικότητας του Ελ. Βενιζέλου:
“Τη μια ώρα πρωθυπουργός πανίσχυρος, την άλλη εξόριστος, πότε δημιουργώντας παραληρήματα ενθουσιασμού και πότε προκαλώντας την αντίδραση του πλήθους, αντικείμενο λατρείας για τους μεν, μίσους για τους άλλους, ο Βενιζέλος θα κρατήσει συνεχώς την πατρίδα του υπό πίεσιν επί μια δεκαπενταετία. Ακόμη και στην περίοδο της δυσμένειας θα την κυριαρχεί. Αλλά το ρόλο αυτό τον καταπληκτικό δεν θα τον παίξει μονάχα στον τόπο του. Θα τον παίξει εξίσου και σ’ ολόκληρη την Ευρώπη.
Στην περίοδο των διαπραγματεύσεων της ειρήνης και στα χρόνια που ακολούθησαν, μπορεί κανείς να πει ότι υπήρξε ένας από τους τρεις-τέσσερις πολιτικούς άνδρες που ακούονταν περισσότερο ο λόγος τους, από τους πιο δημοφιλείς της ηπείρου μας. Το δυναμικό του πνεύματός του, η ζωντάνια των ιδεών του ήσαν παροιμιακά. Από την εποχή του βασιλιά Μίνωα δε είχε φανερωθεί τέτοιος Κρητικός! (…)” (6)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1)Τάσος Αθανασιάδης(1913-2006): συγγραφέας και Ακαδημαϊκός, σε ομιλία του (“Το Βήμα”, 30-8-1964)
-(2)* Souvenirs (=Αναμνήσεις), Dumitru Ionescu, éd. Payot, 1919, p.184
-(3)* Κλεμανσώ (Georges Clémenceau à Maurice Barrès et Mademoiselle Vacaresco, automne 1899), στο Life of Venizelos, S.B. Chester, éd. Constable, 1921, p. 5
-(4) Edouard Herriot (1872-1957) Γάλλος εξέχων ριζοσπάστης πολιτικός, Ακαδημαϊκός και τρεις φορές πρωθυπουργός στη χώρα του (1924–25, 1926, 1932)
-(5) Εμίλ Λούντβιχ (Ludwig Emil, 1881-1948): Γερμανός συγγραφέας, πιο γnωστός ως βιογράφος μεγάλων ανδρών (Napoleon).[Απόσπασμα άρθρου του συγγραφέα, δημοσιευθέντος στον γερμανικό τύπο κατά το θάνατο του Ελ. Βενιζέλου]
-(6) Wladimir d’ Ormesson (1888-1973): διάσημος Γαλλορώσος δημοσιολόγος, Ακαδημαϊκός, συγγραφέας, δημοσιογράφος και διπλωμάτης.
——————–
• Οι ρήσεις με αστερίσκο * (σε απόδοσή μας) προέρχονται από την γαλλική ιστοσελίδα: Elefthérios Venizélos – Wikiquote, le recueil de citations libres
