O γάµος παλιά στην ορεινή ∆υτική Kρήτη

Επήραµε την πέρδικα την πενταπλουµισµένη
κι αφήκαµε τη γειτονιά σαν παραπονεµένη…

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΕΛΟΥΝΤΑΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ περίπου µέχρι την δεκαετία του 1970

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ

Κατά κανόνα ο γάµος άρχιζε την Παρασκευή και τελείωνε την επόµενη Πέµπτη.

Την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ερχόταν από τα µακρινά χωριά οι συγγενείς και φίλοι και σιγά σιγά ξεκινούσε το γλέντι.

Το ΣΑΒΒΑΤΟ

Aπό το σπίτι του γαµπρού ξεκινούσε ποµπή και µε τις ανάλογες διαδικασίες έφερναν τα προικιά από το σπίτι της νύφης και τα άπλωναν να τα καµαρώσει ο κόσµος και να δει πόσο άξια και χρυσοχέρα ήταν η νύφη.
Τραγουδώντας το σχετικό ριζίτικο :
« επήραµέτα τα προυκιά τα µορφοστολισµένα
εξήντα τα στολίσανε και εκατοδυό τα φάνα (υφαίνω)
και για στολίδια πήρανε τον ουρανό µε τ΄ άστρα,
τον ήλιο τον πεντάµορφο και το χρυσό φεγγάρι,
τους κάµπους και τα λούλουδα και τσοι οµορφιές του κόσµου.
Να ΄ναι τα χέρια των χρυσά που τα οµορφοστολήσαν
να τα χαρεί ο νιός γαµπρός µαζί µε τη καλή του».

Το ΣΑΒΒΑΤΟ

ακόµη έφτανε ο κουµπάρος µε «τσοι σέρτες» (κουµπαροπαρέα).
Κατά κανόνα µόνο άντρες λεβέντες , µερακλήδες, γλεντηστάδες, άριστους τραγουδιστές και χορευτές και ακόµη γερούς πότες.
Παρακεντέδες εδώ δεν σήκωνε καθόσον υπήρχε ο εντυπωσιασµός, ο ανταγωνισµός και πάνω απ΄ όλα ο εγωισµός. Οι άλλες παρέες έπρεπε να έρθουν δεύτερες. Βέβαια και οι άλλοι κανόνιζαν ποιους θα βρουν να τσοι «κουτελώνουνε».
Το ΣΑΒΒΑΤΟ
ερχόταν και τα όργανα και οι πολλοί καλεσµένοι µε τα ανάλογα δώρα (κανίσκια).

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΓΙΝΟΤΑΝ Ο ΓΑΜΟΣ-ΣΤΕΨΗ

Ξεκινούσαν από το σπίτι του γαµπρού να πάρουν τη νύφη.
Η σηµαία, ο γαµπρός, ο παππάς, οι κοπέλες από γαµπρού µεριά που θα συνόδευαν την νύφη (συµπορπατούσες), οι τραγουδιστές αγκαλιασµένοι κλπ
Με το σχετικό ριζίτικο :
«δώσε µας µάνα την ευκή να ξεκινήσει ο γάµος…».

Κατά την διαδροµή µέχρι το σπίτι της νύφης τραγουδούσαν διάφορα τραγούδια του δρόµου.

«Κοράσιο στην ανατολή….» κλπ

Όταν πλησίαζαν το σπίτι της νύφης άρχιζαν να τραγουδούν το ριζίτικο:

«Μηνάς µου κόρη κι έρχοµαι κι ήντα να βάλω να ΄ρθω;
Αν βρέχει βάλε τσόχινα κι αν ε χιονίζει γούνες
Κι είν΄ ευγιά και ξεστεριά έλα µε τα λινά σου….».

Στην συνέχεια ακολουθούσαν κεράσµατα µεζέδες ποτά κλπ.
Ακολουθούσε η στεφάνωση

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

και στην συνέχεια έπαιρναν την νύφη µε προορισµό το σπίτι του γαµπρού.

Τώρα είχε σειρά το ριζίτικο:
«Αποχαιρέτα νύφη µου ούλους τσοι συγγενείς σου…».

Το επόµενο ήταν:
«Επήραµε την πέρδικα την πενταπλουµισµένη
Κι αφήκαµε τη γειτονιά σαν παραπονεµένη.
Επήραµε την όµορφη την ώρηοπλουµισµένη
κι αφήκαµε τη γειτονιά σα χώρα κουρσεµένη.

Έχετε γειά βασιλικοί και βιόλες µυρισµένες
και κοπελιές απάντρευτες και σεις οι παντρεµένες».

Όταν η επιστρέφουσα ποµπή πλησίαζε το σπίτι του γαµπρού σειρά είχε το ριζίτικο :

«Πρόβαλε µάνα του γαµπρού και πεθερά της νύφης
να δεις τον ακριβό σου γυιό µια πέρδικα που φέρνει…». (υπάρχουν διάφορες παραλλαγές).

Η ποµπή γύριζε στο σπίτι του γαµπρού πριν βραδιάσει και άρχιζε το γλέντι µε ριζίτικα και χορούς.

«Στου νιόγαµπρου τη τάβλα
ολόχρυσα ΄ν΄ τα πιάτα.
Κι απάνω εις τα πιάτα
ολόχρυσα πιρούνια.
Κι απάνω στα πιρούνια
ολόχρυσα µαχαίρια.
Κι απάνω στα µαχαίρια
µεταξωτές πετσέτες.
Κι απάνω στσοι πετσέτες
πέρδικα κακαρίζει.
Να ζει ο γαµπρός κι η νύφη
κι οι διπλοσυµπεθέροι.
Κι οι διπλοσυµπεθέροι
κι εµείς οι καλεσµένοι».

Ανάλογα την περιοχή τραγουδιόταν διάφορα ριζίτικα.
Στο χορό πρώτα χόρευαν οι κουµπάροι µε τη νύφη κι ύστερα όλοι οι άλλοι.
Το γλέντι κρατούσε µέχρι την ΠΕΜΠΤΗ και πήγαιναν σε όλα τα σπίτια του χωριού. ∆ιατηρούταν το γλέντι καθ΄ όσον άλλοι πήγαιναν και κοιµόταν και άλλοι ερχόταν. Η νύφη µε το γαµπρό ποτέ δεν απουσίαζαν συγχρόνως.
Όταν τελείωνε ο γάµος στον κουµπάρο δινόταν ένα σακούλι µε ένα µπούτι κρέας, παξιµάδια κλπ.
Φεύγοντας οι κουµπάροι τραγουδούσαν :
Έχετε γειά βασιλικοί και βιόλες µυρισµένες
και κοπελιές απάντρευτες και σεις οι παντρεµένες».
Οι άλλοι απαντούσαν :
«Αµέτε φίλοι στο καλό και στην καλή την ώρα…».

ΤΟΤΕ ΤΕΛΕΙΩΝΕ Ο ΓΑΜΟΣ
————————————–

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΓΑΜΟΣ ΣΕ ΣΠΙΤΙ
– ΙΣΩΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
ΜΕ… ΜΟΝΟΚΑΝΝΟ ΚΑΙ… LUGER
ΣΕΛΙΝΟ 1977

Ζόρικος, ανένδοτος, και αδιάλλακτος ο παππάς Φ. Σ. της ενορίας για κανένα λόγο δεν ήθελε να επιτελέσει το µυστήριο του γάµου στο σπίτι.
Ήταν εντολή του ∆εσπότη και ήταν η εποχή όπου στο µυστήριο άρχιζε σίγα σιγά να υπεισέρχεται και το… εµπόριο…
Έλα σου όµως που γύρω από την εκκλησία του χωριού υπήρχαν και µνήµατα και ο αδελφός της νύφης Ε.Π. δεν ήθελε για κανένα λόγο να στεφανωθεί ανάµεσα στα µνήµατα η αδελφή του.
Επέµενε ο παππάς επέµενε κι ο άλλος στραβόξυλο κυριολεκτικά και θεριό άντρας. Η κατάσταση είχε φθάσει στα όρια.
Κάποια στιγµή µπαίνει το στραβόξυλο στο σπίτι µέσα και… πορίζει µε ένα µονόκαννο 16 ρι.
Το γεµίζει και λέει του παππά:
«και που είπαµε εδά παππά πως θα κάµεις το γάµο;;;»
Πέφτουν πάνω στο «ξαγριγιεµένο» οι πιο ψύχραιµοι και του παίρνουν το µονόκαννο πριν το «κεντίσει» του παππά.
Έλα σου όµως που ο ξαγριγιεµένος ήταν και γερός άντρας και πεισµατάρης.
Ξανά µπαίνει µέσα στο σπίτι και τούτη τη φορά πορίζει µε ένα Luger (Γερµανικό πιστόλι).
Πάει από πέρα πέρα για να µην του το πάρουν και φωνάζει του παππά :
«Παππά θα κάµεις έπαέ το γάµο γη θα τρυπήσοµε τα ράσα;;;» κι ήταν έτοιµος κα το «κεντίσει» του παππά.
Απάνω στην κρίσιµη στιγµή βγαίνει µέσα από τον κόσµο ο δηµογέροντας Μουντάκης Γεώργιος από το Έλος προσπαθώντας να ηρεµίσει τα πνεύµατα. Σαν είδε και από είδε πως ο ζόρικος δεν υποχωρούσε λέει του παππά : ¨
«παππά κάµε τη στεφάνωση γιατί, κατά που θωρώ, ο κουζουλός σήµερο θα σου τρυπήσει τα ράσα».

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΤΕΛΕΣΤΗΚΕ
===================================

[Σήµερα έχει επικρατήσει και στο κέντρο διασκέδασης όταν φέρουν το ρύζι – πιλάφι (και όχι γαµοπίλαφο) λένε οι κουµπάροι το ριζίτικο:

«Τρέχουν τα νερά τρέχουν οι βρύσες τρέχουν,
τρέχουν οι άρχοντες να παν να δουν το γάµο
κι γι΄ αρχόντισσες να παν να δουν τη νύφη,
πως τη λούζουνε και πως την ε χτενίζουν….»

Οι άλλη πλευρά απαντά µε το ριζίτικο:

«Τρώτε και πίνετ΄ άρχοντες και ΄γω θα σας δηγούµε…».]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Η φωτογραφία µε τους πολλούς είναι στον γάµο του Ιδοµενέα Ιωάννου Γεωργιακάκη στο Κουστογέρακο Σελίνου πριν από περίπου εκατό χρόνια.
Είναι οι «σέρτες», ήτοι οι κουµπάροι. Πρωτοκούµπαρος ήταν ο Στέφανος Καµηλάκης, δεύτερος από αριστερά µας όρθιος. Ο µόνος που µέχρι τώρα κατάφερα να αναγνωρίσω.
Η φωτό είναι από το βιβλίο του αείµνηστου Τάκη Γεωργιακάκη (σχετικά µε την ιστορία της οικογένειας Γεωργιακάκη) και το πρωτότυπο ευρίσκεται στο πολεµικό µουσείο στην Αθήνα….
Την φωτογραφία των κουµπάρων όπως και του Ιδ. Γεωργιακάκη, βελτίωσε ο φίλος µου ο Φάνης ο Μανουσάκης έµπειρος φωτογράφος ώστε να «βλέπεται».
Φωτογραφία Ιδ. Ι. Γεωργιακάκη
» Μ. Γ. Μαυρεδάκη- Αγγ. Κοκολογιάννη
» Εµµ. Γαρµπιδάκη – Κυρ. Φανουργιάκη

*Ο Μιχ. Κατσανεβακης είναι αρχιτέκτων µηχανικός
συγγραφέας – ιστ. ερευνητής