» Από το Κουστογέρακο Σελίνου
Ο Γεώργιος Καντανολέων ή Λυσσογιώργης γεννήθηκε στο ηρωικό χωριό Κουστογεράκο Σελίνου και καταγόταν από τη Βυζαντινή Οικογένεια των Σκορδύλων.
Το έτος 1527 ξέσπασε στη ∆υτική Κρήτη µια µεγάλη επανάσταση εναντίον των Ενετών κατακτητών, που καταδυνάστευαν το Νησί. Αρχηγός της µεγάλης εκείνης επανάστασης ήταν ο Γεώργιος Καντανολέων ή Λυσσογιώργης, στηριζόµενος φυσικά από µεγάλες και ισχυρές οικογένειες του Σελίνου και των Σφακίων, όπως ήταν οι Σκορδύληδες, οι Βλαστοί, οι Πατέροι, οι Κοντοί, οι Μουσούροι, οι Ψαροµηλίγκοι, οι Καλλέργηδες, οι Χορτάτζηδες, οι Κριαράδες, οι Γαβαλάδες και πολλοί άλλοι… Στη συνέλευση που συγκάλεσε ο Καντανολέων πήραν µέρος όλες αυτές οι µεγάλες οικογένειες. Το νησί ανήκε στους Ενετούς, η εσωτερική δοµή του ήταν βαθύτατα φεουδαρχική και οι Ενετοί έµποροι, φεουδάρχες και προεστοί ευηµερούσαν λόγω και της στρατηγικής θέσης του νησιού, σε αντίθεση µε τους ντόπιους και τον αγροτικό πληθυσµό που ήταν σε άθλια κατάσταση. Η επαναστατική εκείνη µεγάλη συνέλευση έγινε στα Χανιά στις 15 Ιανουαρίου του 1527 και κατέληξε σε επανάσταση κατά των Ενετών. Ξεκίνησε µε 600 περίπου ένοπλους άνδρες και επεκτάθηκε στα Σφακιά, στο Σελίνo, στην Κυδωνία και στο Ρέθυµνο. Επρόκειτο καθαρά για λαϊκή και αγροτική επανάσταση, µε αιχµή την τερατώδη φορολογία που επέβαλαν οι Ενετοί στον ντόπιο πληθυσµό. Όλα τα φρούρια των δύο νοµών (Χανίων και Ρεθύµνης) καταλήφθηκαν, ενώ τα κάστρα των πόλεων Χανίων και Ρεθύµνου πολιορκήθηκαν και αυτά. Οι ντόπιοι Ενετοί αναγκάστηκαν να κλειστούν στα κάστρα, όµως τελικά έβαλαν µπροστά τον δόλο, στον οποίο ήταν πολύ καλύτεροι από τους ντόπιους, απλοϊκούς Κρητικούς. Έτσι λοιπόν, ένας από τους µεγαλύτερους φεουδάρχες της Κρήτης, ο Νταµολίνο, έστειλε προξενιά στον Καντανολέοντα να παντρέψουν τα παιδιά τους ως ένδειξη και επισφράγιση µιας ανακωχής και ειρηνικής συµφωνίας µεταξύ των δύο πλευρών. Ο Καντανολέων είχε έναν γιο, τον Πέτρο, και ο Νταµολίνο µια κόρη, τη Σοφία. Μάλιστα, ο θρύλος λέει ότι ανάµεσα στα δύο παιδιά υπήρχε ήδη κρυφός έρωτας, που είχε αναπτυχθεί σε µια µεσαιωνικού τύπου κονταροµαχία, η οποία είχε διεξαχθεί στα Χανιά και εκεί είχαν γνωριστεί.
Ο άπειρος στα Βενετσιάνικα κόλπα Καντανολέων δέχτηκε, πιστεύοντας ότι θα υπάρξει Ειρήνευση και βελτίωση των συνθηκών για τη διαβίωση του ντόπιου πληθυσµού. Όµως οι Ενετοί συµπέθεροι είχαν άλλα σχέδια. Ορίστηκε ο γάµος και έγινε στο πλούσιο χωριό Αλικιανός, όπου όλοι οι αρχηγοί της Επανάστασης πήγαν στο γλέντι… Οι Ενετοί είχαν ρίξει µεγάλες ποσότητες ναρκωτικού στο κρασί που προσέφεραν στους καλεσµένους, πιθανότατα όπιο. Οι καλεσµένοι, αφού ήπιαν κρασί, έπεσαν ξεροί στις τάβλες και στα πεζούλια του γάµου… Ο Ενετός διοικητής είχε συγκεντρώσει έξω από τον Αλικιανό περίπου 1700 στρατιώτες, οι οποίοι κατ’ εντολήν του µπήκαν στο χωριό και έπιασαν κυριολεκτικά όλους τους επαναστάτες στον ύπνο… Άλλους έσφαξαν επί τόπου, άλλους αλυσοδέσαν χωρίς καµία αντίσταση… Τους πήγαν στα Χανιά, όπου και τους δίκασαν µε συνοπτικές διαδικασίες και τους εκτέλεσαν τις αµέσως επόµενες µέρες… Συνολικά, 450 επαναστάτες σκοτώθηκαν, ενώ ο θρύλος λέει ότι και η νύφη αυτοκτόνησε ακολουθώντας τον αγαπηµένο της στον θάνατο, που µόλις είχαν παντρευτεί… Φυσικά εδώ οι θρύλοι σµίγουν και ανακατεύονται µε την αληθινή τραγική αυτή ιστορία, διότι µην ξεχνάµε ότι τα καταγεγραµµένα στοιχεία της εποχής είναι ελάχιστα, και τα γεγονότα της περιόδου εκείνης έφτασαν µέχρι τις µέρες µας κυρίως από στόµα σε στόµα και από γενιά σε γενιά… Ελάχιστα είναι επίσης και τα ιστορικά γεγονότα για τη δράση και τις µάχες των επαναστατών που έλαβαν χώρα κυρίως σε περιοχές των Χανίων και του Ρεθύµνου. Οι διάφοροι ιστορικοί και ερευνητές καταγράφουν αυτά που έµαθαν από άγνωστες σ’ εµάς πηγές. Πληροφορίες για τη µεγάλη Επανάσταση του Καντανολέοντα έχουµε επίσης από το µυθιστόρηµα του Σπ. Ζαµπελίου (Κρητικοί γάµοι). Το σίγουρο της Ιστορίας αυτής είναι ότι οι Ενετοί ως αντίποινα κρέµασαν όχι µόνο τον Γεώργιο Καντανολέοντα και τους δύο γιους του έξω από τον Πύργο του Νταµολίνου στον Αλικιανό, τα ερείπια του οποίου υπάρχουν ακόµα και σήµερα απέναντι από τον Ι. Ναό του Τιµίου Σταυρού. Κρέµασαν επίσης τους πιο επιφανείς από τους Μουσούρους, τους Κοντούς, τους Πάτερους· αφού τους χώρισαν σε τέσσερις οµάδες, τους κρέµασαν έξω από την πόρτα των Χανίων προς Ρέθυµνο, (έναν σε κάθε µισό µίλι) στα Μεσκλά, στον Αλίκαµπο, στα Κεραµειά κλπ… Άλλες πηγές λένε ότι οι νεκροί της Επανάστασης ξεπέρασαν τους 700.
Η Κρητική Μούσα και η Παράδοση αποδίδει τους παρακάτω στίχους στα τραγικά γεγονότα της περιόδου εκείνης (ανοµοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο):
Γεύγεσαι γιε µου γεύγεσαι…
χαροκοπάς και πίνεις
κι οι Φράγκοι µας πλακώσανε,
κι οι Φράγκοι µας πλακώνουν….
Πρόβαλε µάνα µου να δεις,
πόσες χιλιάδες είναι…
κι αν είναι δυο να γεύγοµαι,
κι αν είναι τρεις να πίνω…
κι αν είναι περισσότεροι
να βάλω τ’ άρµατα µου…
Επρόβαλε η µάνα ντου,
κι είδε µυριούνια Φράγκους….
να µαγαρίζουν τσ’ εκκλησιές
και τσι σταυρούς να σπούνε…
Έσυρε η µάνα γρήγορα
το γιο τζη να σηκώσει…
Μ’ αυτός αητός γοργόφτερος…
στ’ αλώνια επολεµούσε…
Χτυπά κι οι Φράγκοι ανερωτούν
τη δύναµη πού βρήκε…
ξαναχτυπά τσοι και κορνιούν…
και πίσω ζάλα κάνουν…
Του ∆ιγενή θα ‘ναι σπορά…
καλοσύρος κι αντρείος…
Λένε κι αρχίζουν να γλάκουν…
αλάργο που τ’ αλώνια….
Γιατί εκοντοζυγώνε,
ο Χάρος κι έβρουχατο……
Άλλοι ερευνητές εκτός από τον Σπ. Ζαµπέλιο, καταγράφουν σχετικές πληροφορίες για την Επανάσταση του 1527 του Γεωργίου Καντανολέοντα ή Λυσσογιώργη, όπως ο Στέργιος Σπανάκης και ο Ν. Ζουδιανός, βασιζόµενοι σε πηγές άγνωστες µε παλαιότερους µελετητές όπως ο Ξανθουδίδης.
Γεγονός αδιαµφισβήτητο πάντως είναι ότι τα επαναστατηµένα χωριά των Χανίων, Κεραµειά, Λάκκοι, Μεσκλά, Αλίκαµπος και Χρισόγερακο (το σηµερινό Κουστογεράκο) κάηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους εξαγριωµένους σκληρούς κατακτητές, ενώ 600 περίπου κάτοικοι των περιοχών αυτών εξορίστηκαν σε νησιά του Αιγαίου, στην Κύπρο κ.λπ.
Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι ο γενικός προβλεπτής Κρήτης Φίλιππος Πασκουαλινό, σε έκθεσή του προς τη Βενετία το έτος 1594, αναφέρει ονοµαστικά τις οικογένειες που οι Βενετοί θεωρούσαν εξαιρετικά επικίνδυνες για τη δηµόσια ασφάλεια. Συγκεκριµένα, αναφέρει τους Κοντούς από τον Αλίκαµπο, τους Φουµήδες από τα Κεραµειά, τους Καντανολέους από το Χριστόγερακο (Κουστογεράκο), τους Μουσούρους και τους Σγουράφους από τον Οµαλό, και τους Πάτερους (που µάλιστα τους χαρακτηρίζει στην έκθεσή του ως τους πιο επικίνδυνους απ’ όλους).
Σήµερα, ο ανδριάντας του Γεωργίου Καντανολέοντα, αρχηγού της µεγάλης εκείνης Επανάστασης µε το άδοξο τέλος, κοσµεί την πλατεία του χωριού Κουστογεράκο, τον (Λάκκο), τόπο της ιδιαίτερης πατρίδας και γενέτειράς του, που έχει αναδείξει µεγάλους άντρες κατά τη διάρκεια όλων των Επαναστάσεων του Έθνους µας σε όλους τους Αγώνες για την Ελευθερία και έχει καεί ολοσχερώς και από τους Ενετούς, και από τους Τούρκους, αλλά και από τους Γερµανούς κατά τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο για την Αντίσταση των κατοίκων του.
*Ο Θανάσης Πατεράκης είναι πρόεδρος του Συλλόγου Στιχουργών Ν. Χανίων, µέλος της ∆ιεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
