Οι νέες τεχνολογίες έχουν πλέον καθιερωθεί στην καθημερινότητα των ανθρώπων σε όλο το κόσμο, κυρίως με την ανάπτυξη του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η πανδημία του κορωνοϊού επιτάχυνε την ανάπτυξη αυτή και στους κλάδους πολλών επαγγελμάτων, μεταξύ αυτών και στο χώρο της ιατρικής και εν γένει της υγείας.
Τα ψηφιακά μέσα έχουν αναπτύξει και εξελίξει τις υπηρεσίες υγείας και ένα βασικό εργαλείο αυτής της ανάπτυξης αποτελεί ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας. Ο ΗΦΥ είναι η ψηφιακή μορφή του ιστορικού του ασθενούς και τα αρχεία που περιλαμβάνει διατίθενται σε πραγματικό χρόνο, άμεσα και με ασφάλεια, στους εξουσιοδοτημένους χρήστες του συγκεκριμένου συστήματος.
Στη χώρα μας, όπως και σε διεθνές επίπεδο, το γεγονός της γήρανσης του πληθυσμού, ο μεγάλος αριθμός ατόμων που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, οι αυξημένες απαιτήσεις των ανθρώπων για ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, η έλλειψη οργανωμένης υγειονομικής κάλυψης και το κόστος των υπηρεσιών υγείας καθιστούν τον ΗΦΥ ένα σημαντικό εργαλείο για τη διασφάλιση και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Αυτό γιατί, ο ΗΦΥ είναι σε θέση να αποθηκεύει τα κλινικά δεδομένα των πολιτών για τα ζητήματα που αφορούν την υγεία τους, σε ειδικές πλατφόρμες και μπορεί να περιλαμβάνει μια ευρύτερη άποψη της φροντίδας ενός ασθενούς. Ο ΗΦΥ περιέχει το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τις διαγνώσεις των εξετάσεων, τα λαμβανόμενα φάρμακα, τα σχέδια θεραπείας, τις αλλεργίες που έχει κάποιος πολίτης, επιτρέποντας την πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία στους παρόχους υγείας, για να λάβουν αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα του ασθενούς. Αποτέλεσμα αυτού είναι η αυτοματοποίηση και η απλοποίηση της ροής των εργασιών των ιατρών και των παρόχων υγείας, είτε αυτοί είναι ιδιώτες είτε ανήκουν στο δημόσιο τομέα υγείας.
Το βασικότερο χαρακτηριστικό του ΗΦΥ είναι η διαλειτουργικότητα (interoperability) που θα πρέπει να διέπει τα πληροφοριακά συστήματα και αφορά τη συνδεσιμότητα μεταξύ των συστημάτων των διαφόρων υγειονομικών φορέων τόσο σε ενδοσυνοριακό όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο. Επί παραδείγματι, αν ένας ασθενής έχει επισκεφθεί ένα κέντρο υγείας, είναι ανάγκη ο ιατρός να έχει πρόσβαση στα στοιχεία που είχαν συγκεντρωθεί για τον ασθενή αυτόν από άλλους φορείς, όπως νοσοκομεία ή ιδιώτες ιατρούς. Επίσης, το ίδιο ισχύει και για τη διασυνοριακή μεταφορά πληροφοριών υγείας, δηλαδή τα δεδομένα ενός ασθενούς, αν κριθεί αναγκαίο, να μπορούν να μεταφερθούν και να γίνουν γνωστά σε κάποιο άλλο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό διευκολύνει και τους επαγγελματίες υγείας, αλλά και τους ασθενείς, αρκεί να σκεφτεί κανείς τη σύγχυση που υπήρξε με τα εθνικά και ευρωπαϊκά πιστοποιητικά εμβολιασμού, αφού τα δεύτερα σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνονταν δεκτά από διάφορους φορείς στην Ελλάδα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα άτομο που είχε εμβολιαστεί σε κάποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ελλάδα να φαίνεται ότι δεν είχε προβεί στον εμβολιασμό και για να το αποδείξει έπρεπε να προχωρήσει σε ειδικές ενέργειες.
Σημειωτέο, ότι στη διασυνοριακή μεταφορά πληροφοριών, τα συστήματα που χρησιμοποιούνται για τον ΗΦΥ δεν είναι ανάγκη να στηρίζονται σε ένα πανομοιότυπο κατάλογο για την αποθήκευση δεδομένων. Για αυτό οι κανόνες πρέπει να αποσκοπούν στην επίτευξη βασικών απαιτήσεων όσον αφορά στη διαλειτουργικότητα σε σημασιολογικό, τεχνικό, οργανωτικό και νομικό επίπεδο. Για αυτές τις παραμέτρους, οι εθνικοί κανόνες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τα πρότυπα και τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Αυτοί οι κανόνες είναι πολύ σημαντικοί για τη λειτουργία του ΗΦΥ, διότι το εγχείρημα αυτό έχει κάποιες δυσκολίες στην εφαρμογή του, οι οποίες όμως μπορούν να ξεπεραστούν με τις κατάλληλες ενέργειες. Για παράδειγμα, ο ΗΦΥ αποτελεί τμήμα μιας υποδομής που λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε διαφόρους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να επεξεργάζονται και να ενημερώνουν τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών. Για το λόγο αυτό, πρωτίστως θα πρέπει να δοθεί προσοχή στη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Ήδη επ’ αυτού, κάποιες χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Νορβηγία, έχουν θέσει κανονιστικό πλαίσιο για τα ηλεκτρονικά δεδομένα υγείας, ενώ κάποιες άλλες βασίζονται στους κανόνες που διέπουν τα ιατρικά θέματα και στη νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Πέρα των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω το θέμα του ηλεκτρονικού φακέλου, δύναται να έχει καταλυτικό χαρακτήρα και στην ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Πλέον στη χώρα μας έχει θεσπιστεί το νομοθετικό πλαίσιο για τη ΠΦΥ, το οποίο προβλέπει προσωπικό ιατρό για κάθε πολίτη. Σύμφωνα με έρευνα του διεθνούς περιοδικού «Canadian Family Physician», η εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα παρείχε καλύτερη ενημέρωση στους προσωπικούς ιατρούς σχετικά με τους ασθενείς τους, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της πρόληψης και του προσυμπτωματικού ελέγχου χρόνιων ασθενειών, τη μείωση σφαλμάτων φαρμακευτικής αγωγής τη μείωση περιττών ερευνών, που με τη σειρά της επέφερε μείωση του κόστους, καθώς και βελτίωση στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των παρόχων ΠΦΥ, των ασθενών και των λοιπών παρόχων που εμπλέκονται στη φροντίδα. Επίσης, τα δομημένα στοιχεία που προσφέρει ο ΗΦΥ παρέχουν τη δυνατότητα για τη διεξαγωγή έρευνας, γεγονός που μπορεί να προσφέρει αξιόπιστα στοιχεία στους αρμόδιους φορείς, για να εφαρμόσουν τις κατάλληλες πολιτικές υγείας. Φαίνεται λοιπόν, πως ο ηλεκτρονικός φάκελος ενισχύει τη λειτουργία της ΠΦΥ, βελτιώνοντας έτσι τη λειτουργία της. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, που αυτή τη περίοδο αρχίζει να αναπτύσσεται η ΠΦΥ, ο ΗΦΥ φαντάζει ως ένα εργαλείο – αρωγός σε αυτή την προσπάθεια, την οποία έχουμε ανάγκη, κυρίως για την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων.
Τέλος, ο ηλεκτρονικός φάκελος φαντάζει αναγκαίος και στη τηλεϊατρική. Η τηλεϊατρική, που βασίζεται στην εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών, όπως της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών για να εξυπηρετήσει τους ασθενείς από απόσταση, φάνηκε ιδιαιτέρως χρήσιμη στην εποχή της πανδημίας, λόγω της κατάστασης που επικρατούσε. Αν σκεφτούμε πως η πανδημία δεν έχει λάβει ακόμα τέλος, θα κατανοήσουμε πως η ανάπτυξη της τηλεϊατρικής είναι αναγκαία, η οποία με τα πλεονεκτήματα που παρέχει ο ΗΦΥ θα γίνει πολύ πιο εύκολα εφαρμόσιμη. Εν κατακλείδι, είναι ανάγκη η ιατρική να ακολουθεί την πρόοδο της τεχνολογίας στα πλαίσια του e-health, για τη καλύτερη βοήθεια στους ασθενείς, και ο ηλεκτρονικός φάκελος υγείας αποτελεί ένα βασικό εργαλείο που μπορεί να εξυπηρετήσει αυτό το σκοπό, βελτιώνοντας τη λειτουργία του εθνικού συστήματος υγείας σε όλες του τις κλίμακες και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.
