» … στη νέα τάξη πραγµάτων των ΗΠΑ
Χώρες µε αυτοκρατορικό παρελθόν και αυταρχικά καθεστώτα, όπως η Ρωσία, Ιράν, Κίνα και Τουρκία, διαταράσσουν την παγκόσµια ηρεµία από τις αρχές του παρόντα αιώνα.
Εάν αναλυθούν µε βάση τις αυτοκρατορικές επιδιώξεις τους, αναδεικνύεται πώς αυτές οι νέες δυνάµεις προσπαθούν να αναδιαµορφώσουν την παγκόσµια τάξη, βασιζόµενες στα στοιχεία των χαµένων αυτοκρατορικών τους κληρονοµιών που επηρεάζουν τη σύγχρονη στάση τους απέναντι στη ∆ύση, καθώς θέλουν να ηγηθούν ξανά στον πρώην αυτοκρατορικό τους χώρο. Υιοθέτησαν δυτικά πρότυπα, κυρίως στην ανάπτυξη της οικονοµίας, αποφεύγοντάς να υιοθετήσουν την δηµοκρατική διακυβέρνηση, τους ανεξάρτητους θεσµούς, τις ατοµικές ελευθερίες κλπ., που χαρακτηρίζουν το επίτευγµα του ∆υτικού πολιτισµού. Οι λαοί τους ήδη υποφέρουν από τις στερήσεις που έχουν υποστεί για να χρηµατοδοτούνται τα τεράστια εξοπλιστικά τους προγράµµατα. Καθώς αυτή η αδυναµία θα υποσκάπτει τα θεµέλια της εξουσία τους, δεν θα διστάσουν να δηµιουργήσουν χάος στις περιοχές τους µήπως και καταφέρουν να επιβιώσουν τα αυταρχικά τους καθεστώτα. Όλες αυτές οι χώρες έχουν µια κοινή πολιτική: να δείχνουν µέσω τις προπαγάνδας ότι είναι µεγάλες δυνάµεις, πολύ µεγαλύτερες από την πραγµατικότητα.
Το Ιράν ήταν το πρώτο που είδε τα αυτοκρατορικά του όνειρα να διαλύονται καθώς αδρανοποιήθηκε µετά την εξουδετέρωση των πληρεξουσίων του από το Ισραήλ. Η άµυνά του είχε εξουδετερωθεί σε µεγάλο βαθµό µέχρι που σκέφτεται να µεταφέρει την πρωτεύουσα στο Makran στο κόλπο του Οµάν, για να είναι εκτός εµβέλειας της ισραηλινής αεροπορίας. Έχει τεράστιες ελλείψεις φυσικού αερίου για θέρµανση, πρέπει να επιδοτεί κατά πολύ τα καύσιµα για να αντέχουν οι κάτοικοι να αγοράζουν βενζίνη για τα αυτοκίνητα τους, και έχει ένα θυµωµένο λαό από την καταπίεση, την ανελευθερία και την κατασπατάληση των χρηµάτων για υποστήριξη της Συρίας των Χούθι, της Χεζµπολάχ και της Χαµάς.
Η Ρωσία απέτυχε να αναβιώσει την αυτοκρατορία της, επί τρία χρόνια δεν κατάφερε να κατακτήσει την Ουκρανία, κόστισε στους Ρώσους τεράστιο αριθµό ανθρώπινων θύµατων, εξασθένισε την θέση της στον παγκόσµιο χάρτη, έχασε τις βάσεις στη Συρία και δαπάνησε τεράστια ποσά χρηµάτων. Αυτό έχει εξασθενήσει σηµαντικά τη πολιτική του Πούτιν όπου αντιµετώπισε εσωτερική εξέγερση, βρίσκεται σε πολιτικά προβλήµατα και τώρα είναι αναγκασµένος να διαπραγµατευτεί. Όταν υπάρχει αδιέξοδο σε έναν πόλεµο, διαπραγµατεύεσαι για το τέλος του· όταν µια πλευρά κατακτά την άλλη, δεν υπάρχει λόγος για διαπραγµατεύσεις. Η διαπραγµάτευση θα περιλαµβάνει την αποµάκρυνση της Ρωσίας από την Κίνα.
Οι Ευρωπαίοι, στο µεταξύ, δεν είναι µία ενιαία χώρα, αποτελείται από πολλές χώρες. Όταν κοιτάµε την Ευρώπη, βλέπουµε ότι έχει επιστρέψει στο πρότυπο του προ-1945, ως αποσπασµατικές χώρες που ακολουθούν διαφορετικές πολιτικές και έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Έτσι, η ιδέα ότι οι Ευρωπαίοι θα εγγυηθούν την Ουκρανία – δηλαδή θα βρίσκονται στη γραµµή µάχης µε τους Ρώσους αν αυτοί δεν τηρήσουν την συµφωνία – δεν έχει ρεαλιστική βάση για τους Ευρωπαίους, εκτός εάν προχωρήσουν σε περεταίρω αµυντική ένωση µε κοινή εξωτερική πολιτική. Η ουδετερότητα της Ουκρανίας εγγυάται, αν οι ΗΠΑ πάρουν ό,τι θέλουν – όσο λίγο θέλουν, π.χ. τα ορυκτά – και οι Ρώσοι λάβουν εγγύηση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα εισέλθει στην Ουκρανία. Χρειάζεται όµως οι Ρώσοι να φοβούνται µια καλά εξοπλισµένη Ευρώπη όταν θα εξοπλιστεί µετά από χρόνια, ώστε να τηρήσουν τα συµφωνηµένα
Η Κίνα είναι ευάλωτη από την εξάρτηση της από τις εισαγωγές πρώτων υλών και από τις εξαγωγές, είναι ήδη πολύ ευάλωτη από την κατάρρευση των ακινήτων, τις υπερ-επενδύσεις και το δηµογραφικό. Εάν χάσει την Ρωσία δεν έχει µε ποιον να συµµαχήσει. Ήδη καταφεύγει στην Ιαπωνία επιθυµώντας συµφωνία µε τον παλιό της εχθρό. ∆εν τόλµησε να εισβάλει στην Ταιβάν και τώρα που χάνει την Ρωσία τον άλλο αιώνιο εχθρό της θα το σκεφτεί πολύ καλά αν το τολµήσει. Έχοντας εξουδετερωθεί οι αυτοκρατορικές βλέψεις της Ρωσίας, του Ιράν και της Τουρκίας που ακολουθεί σύντοµα, οι ΗΠΑ θα µπορούν να επικεντρωθούν στην ανάσχεση των αθέµιτων εµπορικών πρακτικών τις Κίνας στο διεθνές εµπόριο που δηµιουργεί προβλήµατα στις ελλειµµατικές χώρες καθώς έχει καταφέρει να έχει εµπορικά πλεονάσµατα ενός τρισεκατοµµυρίων δολαρίων ετησίως.
Είναι η σειρά της Τουρκίας να γνωρίσει την ήτtα των αυτοκρατορικών της ονείρων. Η οικονοµία της είναι η χειρότερη από τις παραπάνω αναθεωρητικές χώρες. Η υπερφιλοδοξία το Ερντογάν να γίνει σώνει και καλά Οθωµανός αυτοκράτορας έχει ήδη ξεσηκώσει τους βιοµήχανους στο εσωτερικό της. Το επόµενο διάστηµα θα εµφανιστούν οι εξελίξεις προς αυτήν την κατεύθυνση και ποιες χώρες θα την αντιµετωπίσουν.
Υπό αυτές τiς συνθήκες οι ΗΠΑ διαβλέπουν ότι έχουν την ισχύ να αναδιατάξουν τον κόσµο, βάζοντας στο προσκήνιο ως νέα δύναµη την Σαουδική Αραβία (για αυτό οι διαπραγµατεύσεις µε την Ρωσία γίνονται στο Ριάντ) από όπου θα περάσει ο Ινδικός ∆ρόµος του µεταξιού, για να δηµιουργήσει ειρήνη και ευηµερία στην Μέση Ανατολή. Από εκεί θα διέρχονται τα εµπορεύµατα της Ινδίας, η οποία µε F35 κρατά αποστάσεις από τις παραπάνω αναθεωρητικές χώρες. Η ιδέα 3 ενεργειακοί κολοσσοί, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία να συζητούν στο Ριάντ για τη νέα τάξη πραγµάτων σίγουρα δεν αρέσει στην Κίνα και στην Τουρκία. Αλλά ανοίγει δρόµο στην Ινδία στον εν δυνάµει ανταγωνιστή της Κίνας.
Η Ινδία µέχρι τώρα χρησιµοποιεί τον διεθνή διάδροµο µεταφοράς από Βορρά προς Νότο που συνδέει την Βοµβάη της Ινδίας µε το Σαντ Πέτερςµπουργκ της Ρωσίας µέσω του Ιράν και παρακάµπτει τόσο τις δυτικές όσο και τις κινεζικές γεωπολιτικές σφαίρες επιρροής. Ο διάδροµος συνδέει σιδηροδροµικές γραµµές και λιµάνια για τη µεταφορά αγαθών. Ξεκινά από τη Σαντ Πέτερςµπουργκ και το Μόσχα, κατευθύνεται προς το Βόλγκοκραντ και έπειτα στην παραθαλάσσια πόλη του Άστραχαν στα νότια. Από εκεί, ο διάδροµος διασπάται σε δύο: ο ∆υτικός Κλάδος κινείται µέσω σιδηρόδροµου, διασχίζοντας το Μπακού και συνεχίζοντας προς το Ιράν, ενώ ο Ανατολικός κλάδος αποτελεί µια θαλάσσια σύνδεση από τη Ρωσία προς το Ιράν, διασχίζοντας τη Κασπία. Οι παράλληλες διαδροµές ενώνονται στο Bnadar Anzali και προχωρούν προς τα νότια µέχρι να διαχωριστούν ξανά κοντά στο Isfahan. Και οι δύο σιδηροδροµικές γραµµές, στη συνέχεια, κατευθύνονται προς το Anchor κοντά στις παραθαλάσσιες πόλεις Bandar Abas και Chabahar. Από εκεί, οι διαδροµές διασχίζουν τη Αραβική Θάλασσα και καταλήγουν στη Βοµβάη.
Για τη Ρωσία και το Ιράν, η εµπλοκή ουδέτερων κρατών παρείχε την απαραίτητη διαφοροποίηση του εµπορίου, µακριά από την οικονοµική ηγεµονία της Κίνας και του δυτικού µπλοκ, όπου λόγω των κυρώσεων προσέγγισαν ουδέτερες χώρες όπως η Ινδία.
Τον Σεπτέµβριο του 2023, οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασαν τον οικονοµικό διάδροµο Ινδία–Μέση Ανατολή–Ευρώπη (IMEC), ο οποίος θα συνδέσει την Ινδία µε την Ευρώπη διαµέσου της Μέσης Ανατολής. Αυτός ο διάδροµος αποτελείται από ένα πολυτροπικό δίκτυο σιδηροδροµικών και λιµενικών συνδέσεων και θα µεταφέρει φορτία µέσω των ΗΑΕ, της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και του Ισραήλ, πριν φτάσει στα λιµάνια της νότιας Ευρώπης.
Ωστόσο, η σύγκρουση στη Γάζα είχε ουσιαστικά ακυρώσει τον οικονοµικό διάδροµο Ινδία–Μέση Ανατολή, καθώς προσπαθεί να ενσωµατώσει τόσο το Ισραήλ όσο και τη Σαουδική Αραβία στην ίδια διαδροµή. Τώρα οι ΗΠΑ προσφέρουν , στην Ινδία και άλλη επιλογή, και ο διεθνής διάδροµος µεταφοράς από Βορρά προς Νότο από το λιµάνι του Chabahar του Ιράν θα χάσει την σηµασία του. Το ερώτηµα είναι εάν ο Ινδικός δρόµος του µεταξιού, θα περάσει από τα ελληνικά λιµάνια; Και το άλλο ερώτηµα είναι τα τραίνα για τα οποία τόση πολύ συζήτηση γίνεται σήµερα στην χώρα µας, έχουν πρόσβαση στα ελληνικά λιµάνια για να µπορούν να αναφορτωθούν τα εµπορεύµατα για περαιτέρω διανοµή στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη;
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι oικονοµολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης δεδοµένων και Πρόβλεψης
