Η κατάσταση θα ενταθεί µετά τις νέες κυρώσεις Μπάιντεν κατά της Ρωσίας
Η απόφαση Ζελένσκι να απαγορεύσει από 1ης Ιανουαρίου 2025 τη διέλευση ρωσικού αερίου µέσω Ουκρανίας µε προορισµό συγκεκριµένες χώρες της Ε.Ε. εκτιµάται ότι θα κοστίσει στην ευρωπαϊκή οικονοµία 70-100 δισ. ευρώ (www.energymag.gr 3/1/2025) καθώς ήδη οι ευρωπαϊκές τιµές φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 14%.
Ταυτόχρονα η εν λόγω απόφαση του Ζελένσκι σηµατοδότησε µε τον πιο σαφή τρόπο την πλήρη οµηρία της ΕΕ από το αµερικανικό LNG.
Ήδη οι εισαγωγές αµερικανικού LNG στην Ευρώπη ανήλθαν στο 68% του συνόλου το Νοέµβριο 2024 έναντι µόλις 48% τον Οκτώβριο 2024 οδηγώντας σε «άλµα εισαγωγών αµερικανικού LNG σε υψηλές τιµές» (www.energymag.gr 3/1/2025). Είναι δε χαρακτηριστικό ότι «το 2024, το 55% των εξαγωγών LNG των ΗΠΑ κατευθύνθηκε στην Ευρώπη, το 34% στην Ασία και το 11% στη Λατινική Αµερική» (https://energypress.gr 4/1/2025).
Πρόκειται για µια εξέλιξη την οποία πριν από δώδεκα χρόνια δεν θα µπορούσαν καν να φανταστούν ούτε και οι πιο αισιόδοξοι οπαδοί της αµερικανικής στρατηγικής που στόχευε στην απεξάρτηση της ΕΕ από το φτηνό ρωσικό φυσικό αέριο και στην οµηρία της γηραιάς ηπείρου από το ακριβό αµερικανικό LNG.
Και αυτό γιατί το αµερικανικό LNG ήταν πολύ πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο µιας και πέραν των άλλων θα έπρεπε να µεταφέρεται µε πλοία από τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα θα έπρεπε να δηµιουργηθούν αφενός µεν οι αντίστοιχες υποδοµές για την αποθήκευση και επαναεριοποίησή του και αφετέρου να κατασκευαστούν οι αγωγοί για την εν συνεχεία µεταφορά και διανοµή του στην ευρωπαϊκή αγορά.
Αντίθετα το ρωσικό φυσικό αέριο λόγω της εγγύτητας της ΕΕ µε την Ρωσία ήταν ήδη αρκετά πιο φτηνό ενώ ταυτόχρονα ήδη είχαν κατασκευαστεί και οι σχετικοί αγωγοί µεταφοράς του ρωσικού φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Επιπλέον συγκεκριµένες χώρες όπως η Γερµανία, η Ιταλία η Αυστρία και άλλες είχαν συνάψει µακροχρόνια συµβόλαια µε την Gazprom και είχαν διασφαλίσει συνεχή ροή φυσικού αερίου σε χαµηλές σχετικά τιµές ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα των κατά τα άλλα ενεργοβόρων βιοµηχανιών τους.
Στο πλαίσιο αυτό στη Γερµανία προωθήθηκε η κατασκευή του Nord Stream 1 και Nord Stream 2 µε αποτέλεσµα να προκληθούν έντονες αντιδράσεις από την Ουάσιγκτον η οποία στοχοποίησε ιδίως τον Nord Stream 2 τονίζοντας ότι έτσι εντείνεται η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από την Ρωσία καθώς δήθεν η Μόσχα επρόκειτο να χρησιµοποιήσει το φυσικό αέριο ως όπλο γεωστρατηγικής σηµασίας.
Βέβαια παρά τον πόλεµο στην Ουκρανία η Gazprom εδώ και τρία χρόνια συνέχισε την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς µε ρωσικό φυσικό αέριο µέσω Ουκρανίας µε το Κίεβο µάλιστα να εισπράττει περί το 1 δισ. δολάρια ετησίως για τέλη διέλευσης.
Όπως έχουµε ήδη αναλύσει εδώ και αρκετά χρόνια οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον για «µπάσιµο» του αµερικανικού LNG στην ευρωπαϊκή αγορά προκειµένου να πετάξει εκτός παιχνιδιού το ρωσικό φυσικό αέριο ξεκίνησαν το 2013 µε τη δηµιουργία Μονάδας Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (Floating Storage Regasification Unit-FSRU) στη Λιθουανία (www.notismarias.gr 24/1/2022). Καθώς όµως το αµερικανικό LNG ήταν πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο οι Αµερικάνοι ανάγκασαν τους Λιθουανούς να πληρώσουν µε «καπέλο» το επιπλέον κόστος. Το κόστος αυτό επιβλήθηκε στους Λιθουανούς καταναλωτές φυσικού αερίου υπό τη µορφή ενός αντιτίµου το οποίο µάλιστα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κοµισιόν) το Νοέµβριο του 2013 υπό τον τίτλο ‘LNG Supplement’(www.ec.europa.eu 20/11/2013). Έτσι οι Βρυξέλλες άναψαν το πράσινο φως παρότι επρόκειτο για κρατική ενίσχυση η οποία όµως κρίθηκε από την ΕΕ ως δήθεν αναγκαία και νόµιµη προκειµένου να υπάρξει απεξάρτηση της Λιθουανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μάλιστα στη συνέχεια εγκρίθηκε και νέα κρατική ενίσχυση για τον αντιπαραγωγικό και πανάκριβο FSRU της Λιθουανίας (www.ec.europa.eu 20/11/2020).
Σε σχέση µε τη νότια Ευρώπη ο FSRU Αλεξανδρούπολης αποτέλεσε το πολυπόθητο σχέδιο των ΗΠΑ µε στόχο την απεξάρτηση των Βαλκανίων και όχι µόνο από το ρωσικό φυσικό αέριο και την αντίστοιχη προώθηση του αµερικανικού LNG της Cheniere Energy, Inc µε έδρα το Χιούστον του Τέξας, η οποία ήταν και η πρώτη εταιρεία των ΗΠΑ που έλαβε από τη διοίκηση Οµπάµα άδεια εξαγωγής σχιστολιθικού αερίου στο εξωτερικό (desmogblog.com).
Για το θέµα αυτό ήδη από τον Οκτώβριο 2015 είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον η βοηθός υπ. Εξωτερικών για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις των ΗΠΑ κ. Βικτόρια Νούλαντ ενόψει και της επίσκεψης του τότε υπουργού εξωτερικών της κυβέρνησης Οµπάµα Τζον Κέρι (Η Καθηµερινή 22/10/2015 ) ο οποίος είχε το LNG της Αλεξανδρούπολης «ψηλά στην ατζέντα» του (Evrosonline 3/12/2015) κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα στις 4 ∆εκεµβρίου 2015 όταν και συναντήθηκε µε τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα για το Κυπριακό, το προσφυγικό αλλά και το ενεργειακό (ΣΚΑΙ 4/12/2015).
Στη συνέχεια το ζήτηµα µεταφοράς αµερικανικού LNG µέσω Ελλάδας απασχόλησε τη συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα µε τον τότε Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Μπάιντεν στο Νταβός της Ελβετίας τον Ιανουάριο του 2016 (energypress 20/1/2016).
Επιπλέον µε αφορµή την επίσκεψη Οµπάµα στην Αθήνα στις 15-16 Νοεµβρίου 2016 ο Αλέξης Τσίπρας στα πλαίσια συνέντευξης Τύπου µε τον Αµερικανό πρόεδρο δήλωσε χαρακτηριστικά: «Με τον πρόεδρο Οµπάµα είχαµε την ευκαιρία να συζητήσουµε για τους αγωγούς TAP και IGB, για το τερµατικό LNG της Αλεξανδρούπολης, αλλά και για τα κοιτάσµατα και το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου» (energypress 15/11/2016 και capital.gr 16/11/2016). Έκτοτε το αµερικανικό ενδιαφέρον ήταν εξαιρετικά υψηλό και οι ενέργειες των ΗΠΑ προκειµένου να ευοδωθεί το εγχείρηµα εξαιρετικά εντατικές (ekathimerini.com 7/2/2020).
Το αµερικανικό ενδιαφέρον κορυφώθηκε µε την επίσκεψη του τότε υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Ποµπέο στη Θεσσαλονίκη στις 28 Σεπτεµβρίου 2020 που επικεντρώθηκε στην υλοποίηση του σχεδίου για εφοδιασµό των Σκοπίων και των άλλων χωρών των ∆υτικών Βαλκανίων µε το αµερικανικό LNG που θα µεταφερόταν από Έλληνες εφοπλιστές από τις ΗΠΑ στον FSRU Αλεξανδρούπολης και από εκεί θα διοχετεύεται σε όλα τα Βαλκάνια. Μάλιστα σαν καλοί επενδυτές οι ΗΠΑ προτιµούσαν να κάνουν παιχνίδι µε «ξένα κόλλυβα» και έτσι πίεσαν ούτως ώστε τα ευρωπαϊκά κονδύλια που θα δινόταν στην περιοχή να αξιοποιηθούν για τη στήριξη των αµερικανικών σχεδίων.
Ακολούθησε στα µέσα ∆εκεµβρίου 2020 η επίσκεψη στην Ελλάδα του υπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ, Νταν Μπρουλέτ (Dan Brouillette), µε στόχο την ενίσχυση των ενεργειακών σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας (capital.gr 15/12/2020)».
Πιστή στα κελεύσµατα της Ουάσιγκτον µε Ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 17 Ιουνίου 2021 δήλωσε ότι ενέκρινε «στήριξη του ελληνικού δηµοσίου ύψους 166,7 εκατ. ευρώ για την κατασκευή τερµατικού σταθµού υγροποιηµένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην Αλεξανδρούπολη». Μάλιστα επισήµανε ότι «το έργο θα χρηµατοδοτηθεί από το Ελληνικό ∆ηµόσιο µε χρήση των Ευρωπαϊκών ∆ιαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταµείων («Ε∆ΕΤ»), κυρίως από πόρους που ελέγχονται άµεσα από το ελληνικό κράτος και τελούν υπό τη διαχείρισή του στο πλαίσιο του Εταιρικού Σύµφωνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – ΕΣΠΑ 2014-2020. Η στήριξη θα λάβει τη µορφή άµεσης επιχορήγησης ύψους 166,7 εκατ. ευρώ» (www.ec.europa.eu 17/6/2021).
Έτσι η κατασκευή του FSRU Αλεξανδρούπολης αρχικού προϋπολογισµού 380 εκατ. ευρώ, έχοντας εξασφαλίσει δωρεάν ευρωπαϊκούς πόρους µέσω ΕΣΠΑ ύψους 166,7 εκατ. ευρώ συν ένα δάνειο 300 εκατ. ευρώ από την Εθνική Τράπεζα (https://energypress.gr 13/1/2022), ήδη ολοκληρώθηκε και λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2024, µε την Ουάσιγκτον να τρίβει τα χέρια της καθώς το αµερικανικό LNG θα φτάνει πλέον µέχρι τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία (www.energymag.gr 17/12/2024).
Τώρα πολλοί στην ΕΕ έχουν αρχίσει να τρέµουν µπροστά στην ιδέα ότι η ΕΕ έχει πλέον καταστεί όµηρος του πανάκριβου αµερικανικού LNG και εξαρτάται απόλυτα από τα καµώµατα του Τραµπ που απειλεί την ΕΕ µε επιβολή δασµών εάν δεν αγοράσει ακόµη «περισσότερο αµερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο»!!! (https://edition.cnn.com 20/12/2024).
Η κατάσταση αυτή θα ενταθεί έτι περαιτέρω µετά τις νέες εκτεταµένες κυρώσεις που επιβλήθηκαν από το Υπουργείο Οικονοµικών των ΗΠΑ της απερχόµενης διακυβέρνησης Μπάιντεν «σε εταιρείες όπως η Gazprom Neft και η Surgutneftegas, καθώς και σε 183 πλοία που µεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο» (www.imerisia.gr 10/1/2025) κυρώσεις που ήδη εκτίναξαν το Brent πάνω από τα 80 δολάρια (www.naftemporiki.gr 10/1/2025).
*Ο Νότης Μαριάς είναι καθηγητής Θεσµών της Ε.Ε. στο Πανεπιστήµιο Κρήτης, πρώην ευρωβουλευτής και βουλευτικής Ηρακλείου
