Ο καφές της καραντίνας

[ ΠΡΟΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μέσα ἀπὸ τὸν σύντομο διάλογο ποὺ ἀκολουθεῖ, ἀνάμεσα σὲ δύο (μὴ πραγματικὰ) πρόσωπα, ἀναδύονται γλωσσικὰ σφάλματα λιγότερο ἢ περισσότερο συνηθισμένα. Λάθη στὴ χρήση μεμονωμένων λέξεων ἢ στερεότυπων ἐξαιτίας ἄγνοιας τῆς σημασίας τους, λάθη στὴ σύνταξη καὶ στὴ γραμματική, πλεονασμοί, ἀκυριολεξία, ἄγνοια τῆς ἐτυμολογίας εἶναι κάποιες ἀπὸ τὶς κατηγορίες στὶς ὁποῖες ἐντάσσονται. Σίγουρα, ἂν ὁ λόγος ἦταν γραπτὸς καὶ ὄχι προφορικός, θὰ εἴχαμε πολὺ περισσότερα. Ἠ ἐπανάληψή τους τὰ διαιωνίζει ἤ, ἔστω, τὰ διασπείρει, μὲ ἀποτέλεσμα καὶ ἡ γλώσσα μας νὰ κακοποιεῖται καὶ ὅσοι παρασύρονται σὲ αὐτὰ νὰ ἐκτίθενται καὶ νὰ δέχονται καυστικὰ σχόλια. Τὸ φαινόμενο εἶναι γνωστό, πολλὲς δὲ φορὲς ἔχει γίνει λόγος καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴ θέση. Ὁ μόνος δρόμος ποὺ ὁδηγεῖ στὸν περιορισμό του (καὶ κατ’ εὐχὴν στὴν ἐξάλειψή του) εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη ἀγάπη καὶ τὸ ἀτομικὸ ἀπὸ κάθε χρήστη ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ γλώσσα μας.
Μὲ πιὸ ἔντονα γράμματα ὑποδεικνύονται τὰ κυριότερα λάθη, ἐνῶ ἀκολουθεῖ ὑπόμνημα μὲ διόρθωσή τους.]

– Καλῶς ἦρθες! Καιρὸς ἤτανε. Ἕτοιμο εἶναι τὸ καφεδάκι. Μὰ ἔχεις ἀσπρίσει ἢ λανθάνω;
– Νά ‘σαι καλά, χρυσή μου. Μὲ τὸν κουρουνοϊὸ δὲν μποροῦμε οὔτε τὸ μαλλί μας νὰ προσέξουμε. Δὲ θυμότανε καλὰ καὶ ὁ ταξιτζὴς τὴν ὁδὸς καὶ μὲ καθυστέρησε.
– Δὲν πειράζει. Μισὸ λεπτὸ ὅμως, νὰ κατεβάσω τὴν τέντα. Ἂν μᾶς δοῦνε θὰ μᾶς βάλουνε ἰσχυρὰ προστίματα… Καλὰ ποὺ μπόρεσες καὶ ἦρθες. Δὲ σὲ σταματήσανε γιὰ γκαραντίνα;
– Γκαραντίνα νὰ τοὺς ἔρθει στὸ κεφάλι! Μᾶς κλείσανε ὁρμητικὰ στὸ σπίτι καὶ μᾶς ἔχουνε νὰ ἀκοῦμε αὐθημερὸν τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια. Σημεῖα καὶ κέρατα!
– Δὲν ἔχεις ἄδικο. Κάθε μέρα ἀκοῦμε τὴν ἴδια ἔγκληση, νὰ μείνουμε στὸ σπίτι μας.
– Μόνο γιὰ ψώνια νὰ πηγαίνουμε. Μὰ τὸ Εὐαγγέλιο λέει πὼς τὰ ψώνια εἶναι θάνατος. Ποιόν νὰ πιστέψουμε…
– Κι ἐγώ, Σούζη μου, βλέπω στὴν τηλεόραση τὶς ἀμετροέπειες ποὺ λένε καὶ ἔχω ἀπηυδήσει. Τὶς ἀκούω καὶ μοῦ ἀνασηκώνεται ἡ τρίχα.
– Δὲ φτάνουνε αὐτά, ἔχω καὶ τὸν ἄντρα μου ποὺ συνέχεια μονολογάει καὶ λέει πὼς τὰ πράματα θὰ φτιάξουνε στὸ ἀπόπατο μέλλον.
– Μὴ στενοχωρᾶσαι καὶ δεῖξε ὑπομονή. Ἄκουσα πὼς σ’ ἕνα κανάλι τὸν ἀκατανόμαστο ἐπικεφαλῆ τὸν ἔφαε ἡ μαρμάγκα. Τὸ ἴδιο θὰ πάθουνε καὶ οἱ ἐπίλοιποι.
– Τί νὰ σοῦ πῶ… Αὐτοὶ ἔχουνε ὑποχθόνια σχέδια γιὰ νὰ μᾶς καταστρέψουνε. Θέλουνε τὴν ἀπολλοτρίωση τοῦ κόσμου. Μᾶς ἔχουνε γιὰ πρόβατα ἐπὶ σφαγεῖο.
– Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς κι ἐγὼ φοβοῦμαι. Κανένας δὲν ξέρει τί τεύξεται ἡ ἐπιούσα.
– Καλὰ τὸ λές, χρυσή μου. Τώρα μὲ τὴν ἀποδημία εἶναι ἐπικίνδυνο νὰ πέσουν ὅλα ὑπὸ τοῦ μηδενός.
– Τὸ ξέρεις πὼς ἡ ξαδέρφη μου ἡ Τώνια δὲν ἔχουνε νὰ δειπνήσουνε οὔτε τὸ μεσημέρι οὔτε τὸ βράδυ;
– Ἐσεῖς πῶς τὰ κουτσοπερνᾶτε;
– Δουλεύουμε πειραχτικά. Εἶδες πὼς ἦρθα μετὰ φόβου τῶν Ἰουδαίων νὰ σὲ δῶ. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ ἄντρας μου. Εὐτυχῶς ἄκουσα πὼς ὁ ὑπουργὸς εἶναι ἀποφασισμένος νὰ ἐνσκήψει, λέει, στὰ προβλήματά μας.
-Καλὴ εἴδηση αὐτό. Ἀπὸ ποῦ τὸ ἔμαθες;
-Τὸ διαρρέουν ἀπὸ τὸ ὑπουργεῖο.
– Μὴν τοὺς πιστεύεις. Ἐγὼ ἀπὸ ἀνέκαθεν ἄκουγα τέτοιες κουβέντες. Τὸ λέω καὶ στὴ συννεφάδα μου, ποὺ εἶναι πολὺ θανατική.
– Τώρα ὅμως ἔρχονται ἐκλογές. Καὶ κοιτάζουνε τὶς σφιγγομετρήσεις.
– Μακάρι νὰ εἶναι ἔτσι, γιατὶ μόνο μιὰ στροφὴ 360 μοιρῶν θὰ μᾶς γλυτώσει.
– Ἔτσι εἶναι!… Ἐγὼ ἤμουνα ἀνημέρωτη, ἀλλὰ ἄκουσα ποὺ τὸ ἔλεγε ὁ πάτερ Δημήτρης. Ἔλεγε καὶ πὼς θὰ ἔρθει πάλι ἡ ἐποχὴ τῶν παχέων ἀγελάδων.
– Μὴν τὸν πιστεύεις τὸν πάτερ. Βγάζει πολλὰ ἀπὸ τὸ νοῦ του. Μὴν ξεχνᾶς πὼς εἶναι καὶ ὑπὲρ τοῦ δέοντος κυβερνητικός.
– Ἀλλὰ καλὸς παπὰς καὶ καλὸς ἄνθρωπος. Γλυκομίλητος καὶ ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων!
– Ἔχεις δίκιο σ’ αὐτό. Τὸν κοιτάζεις καὶ ἡ πρόσοψή του σὲ γαληνεύει.
– Γι’ αὐτὸ ἐγὼ τὸν πιστεύω. Ἀπεκλείεται νὰ λέει παραμυθεύματα.
– Ἐπέτρεψέ μου νὰ ἔχω ἐπιφυλακή. Θέλω νὰ δῶ ἔργα γιὰ νὰ πιστέψω.
– Ὁ Χριστὸς ὅμως εἶπε «Μακάρι νὰ μὴ δόντες καὶ νὰ πιστέψετε».
– Κάπως ἀλλιῶς τὸ εἶπε, μὰ οὔτε κι ἐγὼ τὸ ἔχω ἀποθανατίσει καλά.
– Τέλος πάντων. Ἔχουνε στοιχειῶδες ὑποχρέωση νὰ ὑποβοηθήσουνε τὸν κόσμο. Ἀλλιῶς πρέπει νὰ ξέρουνε πὼς μαραίνει Κύριος.
– Μόνο ἂν βροῦνε φάρμακο θὰ γλυτώσουμε. Ἀλλιῶς θὰ γίνουμε ἐξώλης καὶ προώλης.
– Ἂν εἶναι ἔτσι, δὲν πειράζει. Τὸ ἴδιο ἔχει γίνει καὶ ἡ Μιχαλίτσα ἡ κουμπάρα μου. Σὰν τὴν ἀθώα περιστερὰ καμαρώνει ποὺ στὸ δρόμο τὴ γλυκοκοιτάζουνε καὶ τὴ ζηλεύουνε. Λέει καὶ ξαναλέει ἡ καλή μου πὼς ἔχει πολλοὺς ἐπιστήθιους φίλους.
– Εἶναι ὅμως πασίγνωστο σὲ ὅλους πὼς αὐτὸ τὸ χρωστάει στὸν ἄντρα της, τὸ Μένιο. Λένε πὼς ἀσχολιέται μὲ τὸ ἐμπόριο καὶ εἶναι ἔμπορας λευκῆς σαρκός. Πολλὰ λεφτά! Ἔχει βρεῖ τὴ γῆ τῆς ἀπαγγελίας.
– Αὐτὸ θὰ πεῖ νὰ εἶσαι τυχερή! Ἐμεῖς, ὅπως λέει καὶ ὁ ἄντρας μου, πρέπει νὰ παραμένουμε καὶ νὰ βολευόμαστε ἐκ τῶν μενόντων καὶ ἐκ τοῦ συστάδην. Σὲ ἄλλους ἀνήκει ἡ μαρίδα τοῦ λέοντος. Γιὰ ἐμᾶς ἀφήσανε μόνο τὸν ἄρτο τὸν περιούσιο.
– Καλὰ ποὺ μοῦ τὸ θύμισες, τώρα κιόλας νὰ πεταχτῶ στοῦ φούρναρη. Ἔμαθα πὼς ἔχει ἀρχίσει νὰ βγάζει ψωμάκια – ἀρτίδια τὰ λέει, μὰ δὲν ξέρω γιατί.
– Πρώτη φορὰ τὸ ἀκούω κι ἐγώ. Κάτι μοῦ φέρνει στὸ νοῦ… μὰ ποιός ξέρει…
– Μὲ ἔχει πονηρέψει αὐτὸ καὶ θὰ πάω ἐπί τούτου νὰ μοῦ τὰ δείξει.
– Προφυλαχτικά, νὰ μὴ σὲ πιάσουνε οἱ γείτονες στὸ στόμα τους. Καὶ παρήγγειλέ του, σὲ παρακαλῶ, νὰ μὲ γράψει στὴ λίστα γιὰ νὰ περάσω νὰ πάρω κι ἐγώ.
– Τρέχω νὰ προκάμω. Σὲ εὐχαριστῶ γιὰ τὴν ἐπίσκεψις καὶ τὸν καφέ, μέρες ποὺ εἶναι!

ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
λανθάνω > λαθεύω, κάνω λάθος ● κουρουνοϊός > κορωνοϊός ● νὰ προσέξουμε > νὰ φροντίσουμε, νὰ περιποιηθοῦμε ● τὴν ὁδός > τὴν ὁδό ● ἰσχυρὰ προστίματα > βαριὰ πρόστιμα ● γιὰ γκαραντίνα > καραντίνα. Ἡ σωστὴ ἔκφραση “γιὰ ἔλεγχο” ● ὁρμητικά > ἑρμητικά ● αὐθημερόν > νυχθημερὸν (νύχτα καὶ μέρα) ● κέρατα > τέρατα ● ἔγκληση > ἔκκληση ● τὰ ψώνια εἶναι θάνατος > τὰ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος (ἐκκλ. φράση) ● ἀμετροἐπειες ποὺ λένε > (πλεονασμός. Ἁπλῶς ἀμετροέπειες) ● ἀπηυδήσει > ἀπαυδήσει ● ἀνασηκώνεται > σηκώνεται ● ἀπόπατο > ἀπώτατο ● δεῖξε ὑπομονή > κάνε ὑπομονή ● ἀκατανόμαστο > ἀκατονόμαστο ● ἐπικεφαλῆ > ἐπικεφαλῆς (ἄκλιτη λέξη) ● ἐπίλοιποι > ὑπόλοιποι ● ὑποχθόνια > καταχθόνια ● ἀπολλοτρίωση > ἀπαλλοτρίωση (πρέπει στὴ θέση της νὰ βάλουμε “ἀλλοτρίωση”) ● τί τεύξεται > τί τέξεται (τί θὰ γεννήσει, τί θὰ μᾶς φέρει) ● ἀποδημία > ἐπιδημία ● ὑπὸ τοῦ μηδενός > ὑπὸ τὸ μηδέν ● δὲν ἔχουνε νὰ δειπνήσουνε οὔτε τὸ μεσημέρι > δὲν ἔχουνε φαγητὸ οὔτε γιὰ τὸ μεσημέρι (δειπνῶ, δεῖπνο ἀναφέρονται γιὰ τὸ βράδυ) ● πῶς τὰ κουτσοπερνᾶτε > πῶς τὰ περνᾶτε (μὲ τὸ “κουτσοπερνᾶτε” ὑπάρχει ἤδη ἀπάντηση στὸ “πῶς”) ● πειραχτικά > πειρατικά ● μετὰ φόβου τῶν Ἰουδαίων > γιὰ τὸ φόβο τῶν Ἰουδαίων (ἐκκλησιαστικὴ φράση “διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων”) ● ἐνσκήψει > ἐγκύψει ● τὸ διαρρέουν > τὸ διαδίδουν (τὸ “διαρρέω” δὲν εἶναι μεταβατικὸ ρῆμα, ὥστε νὰ δεχτεῖ ἀντικείμενο) ● ἀπὸ ἀνέκαθεν > χωρὶς τὸ “ἀπὸ” (ἡ ἔννοιά του βρίσκεται στὴν κατάληξη -θεν τοῦ ἐπιρρήματος) ● συννεφάδα > συννυφάδα ● θανατική > φανατική ● σφιγγομετρήσεις > σφυγμομετρήσεις ● στροφὴ 360 μοιρῶν > αὐτὴ ἡ στροφὴ ἐπαναφέρει στὸ ἴδιο σημεῖο (πρέπει νὰ ἀλλάξει ὁ ἀριθμός, π. χ. 90, 180) ● ἀνημέρωτη > ἀνενημέρωτη ● ὁ πάτερ > ὁ πατήρ ● παχέων > παχειῶν ● τὸν πάτερ > τὸν πατέρα ● ὑπὲρ τοῦ δέοντος > ὑπὲρ τὸ δέον ● ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων > ἡ φράση εἶναι ἄσχετη μὲ τὰ λεγόμενα (σημαίνει “ἀπὸ πολὺ μικρὴ ἡλικία”) ● πρόσοψη > ὄψη ● ἀπεκλείεται > ἀποκλείεται ● παραμυθεύματα > μυθεύματα, παραμύθια ● ἐπέτρεψέ μου > ἐπίτρεψέ μου ● ἐπιφυλακή > ἐπιφύλαξη ● μακάρι νὰ μὴ δόντες καὶ νὰ πιστέψετε > μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες (ἡ φράση ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο) ● τὸ ἔχω ἀποθανατίσει > τὸ ἔχω ἀπαθανατίσει. Τὸ σωστὸ εἶναι “τὸ ἔχω ἀπομνημονεύσει, τὸ θυμοῦμαι” ● στοιχειῶδες > στοιχειώδη ● νὰ ὑποβοηθήσουνε > νὰ βοηθήσουνε ● μαραίνει Κύριος > μωραίνει Κύριος (ὃν βούλεται ἀπολέσαι. Ἐκκλησιαστικὴ φράση) ● ἐξώλης καὶ προώλης > στερεότυπο ποὺ λέγεται σὲ περιπτώσεις ἠθικῆς διαφθορᾶς ● ἐπιστήθιους φίλους > ἄστοχη χρήση· σὲ συνδυασμὸ μὲ τὰ συμφραζόμενα παραπέμπει σὲ ὑπονοούμενο ἠθικοῦ περιεχομένου) ● πασίγνωστο σὲ ὅλους > πλεονασμός: ἀφοῦ εἶναι πασίγνωστο, σημαίνει πὼς τὸ γνωρίζουν ὅλοι ● ἀπαγγελίας > ἐπαγγελίας ● νὰ παραμένουμε > νὰ ὑπομένουμε ● ἐκ τῶν μενόντων καὶ ἐκ τοῦ συστάδην > συμφυρμὸς ἄσχετων μεταξύ τους στοιχείων: ἀντὶ “ἐκ τῶν μενόντων” πρέπει νὰ γραφτεῖ “ἐκ τῶν ἐνόντων” (ἀπὸ ὅσα ἔχουμε). “ἐκ τοῦ συστάδην” σημαίνει “ἀπό κοντά”. «μάχη ἐκ τοῦ συστάδην»: μάχη σῶμα μὲ σῶμα ● μαρίδα > μερίδα ● περιούσιο > ἐπιούσιο ● ἐπὶ τούτου > ἐπὶ τοῦτο (ἤ: πρὸς τοῦτο: γι’ αὐτὸν τὸ σκοπό) ● προφυλαχτικά > μὲ προφύλαξη ● παρήγγειλε > παράγγειλε ● ἐπίσκεψις > ἐπίσκεψη