Ο καπετάν Μαλινός στην πολιορκία του Βάμου

Την Κυριακή 3η Μαΐου 2015, με πρωτοβουλία του Δήμου Αποκορώνου, εορτάστηκε στον Βάμο η επέτειος της πολιορκίας – μάχης του Βάμου πριν από 119 χρόνια.
Στα γεγονότα του 15ήμερου εκείνου αγώνα, που διήρκησε από 3 έως 18 Μαΐου 1896, αναφέρθηκε εμπεριστατωμένα ο γενικός δ/ντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” Νικόλαος Παπαδάκης. Πολλές φορές αναφέρθηκε ο ομιλητής στη συμβολή των Αποκορωνιωτών στα γεγονότα εκείνα, αλλά και στη συνδρομή πολεμιστών από άλλες επαρχίες των Χανίων και του δυτικού Ρεθύμνου. Πολλά έχουν γραφεί, κατά καιρούς, για τα γεγονότα αυτά.
Σκοπός του σημειώματός μας τούτου δεν είναι να γράψουμε την ιστορία της εποχής. Θέλουμε όμως να καταδείξουμε τη συμμετοχή και συμβολή στα γεγονότα εκείνα του καπετάνιου Κων/νου Μαλινού, στον οποίο αρκετές φορές αναφέρθηκε ο ομιλητής. Ενός καπετάνιου, ο οποίος ήταν πάντα παρών εκεί που τον καλούσε η συνείδησή του και το εθνικό χρέος. Και ενώ έτρεχε παντού με “γενναιότητα και ορμή”, όπως έλεγαν, όπως στις μάχες του Βάμου και της Αλμυρίδας, στα γεγονότα του Ακρωτηρίου, αλλά και στις άλλες μάχες που προηγήθηκαν, όπως στο κίνημα του Μαυρογένη το 1858, στις μάχες Καντάνου, των Βρυσών, του Βαφέ κ.α., παρέμενε μετριόφρων και πολλές φορές αγνοήθηκε από αρκετούς.
Ηταν «…ο μετριόφρων ανήρ, όστις ουδέποτε εκαυχάτο διά τους αγώνας του ή υπετίμα τους των άλλων, αλλά πάντοτε ή απέφευγε τας σχετικάς ομιλίας ή έλεγεν ότι εκείνα είναι περασμένα πράγματα…». Αυτά έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής του.
Της πολιορκίας του Βάμου προηγήθηκε συγκέντρωση στο Νίππος την 3η Μαΐου 1896. Σε αυτή δύο επίσκοποι απεσταλμένοι από τη Γενική Διοίκηση ή εκ μέρους του Πατριάρχου, όπως έλεγαν, συμβούλευσαν τη διάλυση της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής ή την αναχώρηση των μελών της από την Κρήτη στην Ελλάδα. Τότε αμέσως «…ο λαός εκμανείς ετράπη εις Βάμον και επολιόρκησε τον εν αυτή εκ 1.200 ανδρών συγκείμενον στρατόν…». «Ο λαός μάλιστα εξ αγανακτήσεως ήρξατο πυροβολών κατά του εν Βάμω στρατού, εξηκολούθησαν δε οι πυροβολισμοί μέχρι βαθείας νυκτός».
Ο Μαλινός, μαζί με άλλους καπεταναίους, οπλαρχηγούς και οπλίτες, συμμετείχε ενεργά στην πολιορκία. Από το Αρχείο του Ι.Γ. Λεκανίδη διαβάζουμε:
«Σημείωμα προς τους πολιορκητάς του Βάμου: Προς τους κ.κ. Μαν. Κουνδουράκην, Γ. Μυλωνογιαννάκην, Κ. Μαλινόν, Στυλ. Φωτάκην, Μ. Δημητρακάκην, Ι. Λεκανίδην, Στυλ. Ζουρίδην, Εμμ. Φραντζεσκάκην κ.ά. όσους άλλους εγκρίνετε. Σας αναμένομεν ενταύθα, όπως συνεννοηθώμεν περί των ενεστωσών κρισίμων περιστάσεων ας διατρέχει η Πατρίς μας. Σας παρακαλούμε μη βραδύνετε. Σας αναμένομεν. Οι υμέτεροι
Α.Γ. Σήφακας, Ε.Μ. Παπαγιαννάκης, Γ.Ι. Παπαδόπετρος».
Ο Μαλινός ήταν τότε δήμαρχος Βάμου και από τα πρώτα μέλη της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής, όμως δεν αρκέσθηκε σ’ αυτά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας ο Μαλινός εκτός από τη στενή πολιορκία του Σεράγιου (τουρκικό κυβερνητικό κτήριο) εκινήτο με τους άνδρες του και στους λόφους μεταξύ Βάμου και Καλυβών, διότι υπήρχε ο φόβος, αλλά και η πληροφορία, ότι ο στρατοπεδευμένος στις Καλύβες τουρκικός στρατός θα ανέλθει προς βοήθεια των πολιορκημένων στον Βάμο.
Με τον αποκλεισμό αυτό οι πολιορκημένοι Τούρκοι είχαν βρεθεί σε πολύ δύσκολη κατάσταση κυρίως από έλλειψη τροφής και ζητούσαν επιμόνως βοήθεια.
Προς το τέλος της 15ήμερης αυτής πολιορκίας είχαν δυστυχώς εξαντληθεί και οι Χριστιανοί πολεμιστές πολιορκητές και «οι Μαλινός και Γ. Μυλωνογιαννάκης με όλας τας προσπαθείας των, δεν ηδυνήθησαν να εξεύρωσι προς φύλαξιν των θέσεων εις μη δέκα εξ (16) άνδρας…».
Εννοούσε τις θέσεις μεταξύ Καλυβών και Βάμου.
Η πολιορκία του Βάμου κατέληξε στη σκληρή και φονική μάχη των Μαμουνιανών της 18ης Μαΐου. Η μάχη χαρακτηρίστηκε από τις “πεισματωδέστερες” και “φονικότερες” της Κρήτης. Σ’ αυτή σκοτώθηκαν από τους Χριστιανούς δεκαοκτώ (18) και τραυματίστηκαν είκοσι επτά (27), ενώ από τους Τούρκους ήταν τετρακόσιοι (400) οι σκοτωμένοι και οι τραυματίες μαζί. Στο τέλος ακολούθησε πυρπόληση και καταστροφή των σπιτιών τόσο του Βάμου όσο και των γύρω χωριών ιδιαίτερα αυτών μεταξύ Βάμου και Καλυβών, δηλ. του Τσιβαρά και των Ντουλιανών.
Στο Γαβαλοχώρι διηγούνται οι παλαιότεροι, χωριανοί του Μαλινού, ότι ο ίδιος ο Μαλινός ήταν αντίθετος με την πυρπόληση και την καταστροφή του Σεράγιου από τους Χριστιανούς. Προς το τέλος των γεγονότων, λένε, ο Μαλινός έφυγε από τον Βάμο. Πήγε στην περιοχή Χαλέπας προς τα χωριά Κεφαλά – Δράπανο, από εκεί έβλεπε, όταν καιγόταν το Σεράγιο και μονολογούσε: «Δεν καταλαβαίνω γιατί τα καταστρέφομε, αφού από αύριο θα είναι δικά μας…».
Παρ’ όλο που η μάχη του Βάμου ήταν με πολλές ανθρώπινες θυσίες και καταστροφές των σπιτιών των Χριστιανών ήταν πολύ μεγάλης σημασίας για τις μετέπειτα εξελίξεις. Οι Τούρκοι έκτοτε παρέμειναν στις Καλύβες διότι πείσθηκαν ότι «…η περαιτέρω εν Βάμω διαμονή τους θ’ απέβαινεν αφεύκτως εις τέλειον όλεθρόν τους». Μετά τα γεγονότα του Βάμου ακολούθησαν η μάχη της Αλμυρίδας, τα γεγονότα του Ακρωτηρίου και άλλα και όλα μαζί με εκείνα του Ηρακλείου έφεραν την πολυπόθητη ανεξαρτησία και οδήγησαν στο τέλος στην Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
*δρ γεωπόνος, π. δήμαρχος Βάμου