Το 2022, οι εκδόσεις Διόπτρα ανέλαβαν τη διαχείριση του αρχείου του Νίκου Καζαντζάκη και επανακυκλόφορησαν τα μυθιστορήματά του, και μάλιστα με νέα εξώφυλλα, με στόχο την επαναπροσέγγιση του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα. Τον Δεκέμβριο του 2023, φτάνουμε στην έκδοση του graphic novel “Καπετάν Μιχάλης” (επίσης, από τις εκδόσεις Διόπτρα) σε σχέδιο και εικονογράφηση του Παναγιώτη Πανταζή ή αλλιώς Pan Pan, με συμβολή του Γιώργου Γούση στην επιμέλεια.
Η ταυτόχρονη κινηματογραφική παραγωγή του “Καπετάν Μιχάλη” από τον Κώστα Χαραλάμπους στρέφει την προσοχή μας στον χαρακτήρα του Καπετάν Μιχάλη και στην αναζήτηση της διαχρονικότητάς του. Τι έχει να μας πει σήμερα ο Καπετάν Μιχάλης μέσα από την κόμικ εκδοχή του;
O Παναγιώτης Πανταζής
Ο Παναγιώτης Πανταζής γεννήθηκε το 1982 στην Αθήνα όπου ζει και ζωγραφίζει, ενώ παράλληλα ασχολείται με τη μουσική με το όνομα Pan Pan. Συνεργάστηκε για χρόνια με το περιοδικό “9” αλλά και με το περιοδικό “Μπλε Κομήτης”, ενώ έχει εκδώσει πολλά κόμικ σε συνεργασία με γνωστούς εκδοτικούς. Έχει εικονογραφήσει ήδη το κλασικό μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα, “Τα μυστικά του Βάλτου” σε σενάριο του Γιάννη Ράγκου από τις εκδόσεις Polaris, το 2021. Το 2023, αναλαμβάνει να μεταφέρει τον “Καπετάν Μιχάλη” του Νίκου Καζαντζάκη, σε graphic novel.
Η υπόθεση του Καπετάν Μιχάλη
Το βιβλίο κυκλοφορεί για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Δίφρος, το 1955 και θεωρείται ένα έργο με ιστορικές αναφορές αλλά οπωσδήποτε φανταστικά περιστατικά, το οποίο φαίνεται να λαμβάνει έμπνευση από τη φιγούρα του πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη, Μιχάλη, ενός ανθρώπου άγριου και αυταρχικού, προσηλωμένου στις οικογενειακές παραδόσεις και την κρητική του καταγωγή.
Η υπόθεση τοποθετείται στην κρητική επανάσταση, το 1889 με κεντρικό ήρωα τον καπετάν Μιχάλη, έναν σκληροτράχηλο και αγέλαστο άντρα που έχει ορκιστεί να φοράει μαύρα και να παραμένει αξύριστος μέχρι να λευτερωθεί η Κρήτη. Μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο Αλάχ κι ο Χριστός, ανείπωτη δυστυχία και αίμα που τρέχει ποτάμι… Όταν ο καπετάν Μιχάλης θα συναντήσει την Εμινέ, την γυναίκα του Τούρκου αδελφοποιητού του, του Νουρήμπεη, κυριεύεται από έναν “δαίμονα”: δεν καταφέρνει να την ξεχάσει. Μετά από αλλεπάλληλους αλληλοσκοτωμούς, ο καπετάν Μιχάλης διχασμένος και σε έκρυθμη κατάσταση στην απόπειρά του να σώσει την Εμινέ, θα φύγει την πιο κρίσιμη νύχτα της πολιορκίας και οι Τούρκοι θα πυρπολήσουν το μοναστήρι. Εκείνος για να μερέψει τις τύψεις του θα σκοτώσει την Εμινέ. Το τέλος, προδιαγεγραμμένο… Αντιστέκεται λυτρωμένος από φόβο και ελπίδα, μέχρι που πέφτει νεκρός στη μάχη…
Τα ατμοσφαιρικά καρέ του Καπετάν Μιχάλη
Η απόπειρα του Pan Pan να αφηγηθεί την πολυσέλιδη ιστορία του Καπετάν Μιχάλη έχει πραγματοποιηθεί με συνέπεια στο περιεχόμενο και την πλοκή του μυθιστορήματος, διατηρώντας το πνεύμα, τη γλώσσα αλλά και το καζαντζακικό πνεύμα. Πρώτα απ΄ όλα, το κόμικ καταφέρνει να εικονοποιήσει μια ολόκληρη εποχή, σκηνές ιστορίας, φορεσιές και έξεις Ελλήνων και Τούρκων οι οποίοι άλλοτε συνυπάρχουν, άλλοτε βγάζουν μαχαίρια. Έτσι, οι άνθρωποι της Κρήτης, οι Τούρκοι που κατοικούν εκεί, το Μεγάλο Κάστρο, τα βουνά και οι κρητικοί τόποι αποτυπώνονται με κινηματογραφικό αέρα, δημιουργώντας την κατάλληλη ατμόσφαιρα: έκρυθμη μέσα από τις κατακόκκινες αποχρώσεις της βίας, μπλε χρωματισμοί για τον φόβο, τον πόνο, τη μοναξιά.
Η διαχρονικότητα του Καπετάν Μιχάλη
Το ερώτημα βέβαια παραμένει. Μπορεί ο Καπετάν Μιχάλης, ένας βίαιος, αυταρχικός, αδιάλλακτος χαρακτήρας ακόμα να μας συναρπάσει; Η απάντηση είναι ναι και όχι. Μιλάμε για έναν αντιήρωα ο οποίος αρνείται το γέλιο, τον έρωτα, τη ζωή την ίδια μπροστά στον πόθο της λευτεριάς. Πιστός σε αρχές αλλά αυταρχικός και δολοφονικός απέναντι στις γυναίκες, ενσαρκώνει ενδεχομένως το δίλημμα ανάμεσα στον θαυμασμό αλλά και την κριτική του Καζαντζάκη απέναντι στον πατέρα του. Φανερή βέβαια γίνεται και η φιλοσοφία του Καζαντζάκη που αρνείται τον υλικό κόσμο για χάρη του πνεύματος και της άσβεστης πίστης, στον καπετάν Μιχάλη- ο οποίος καταπιέζει οποιαδήποτε απόλαυση στο όνομα της απελευθέρωσης.
Το κόμικ του Pan Pan αναδεικνύει με τη ματιά του αυτές τις αντιφάσεις. Μια ματιά που με μαεστρία επικεντρώνεται στις σκηνές που φωτίζουν κάθε φορά και ένα άλλο θέμα. Κι αν το καλοσκεφτούμε ο Καπετάν Μιχάλης, δυστυχώς, παραμένει επίκαιρος. Ευτυχώς, μέσα από τέτοιες δουλειές, οι οποίες με την τεχνική, τη φρεσκάδα και την εκ νέου ανάγνωση έργων όπως ο Καπετάν Μιχάλης, κρατούν ζεστή μέσα μας ή ακόμα και οικοδομούν την σχέση με το μεγάλο έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
ΓΡΑΜΜΟΣΚΙΑΣΕΙΣ ΤΖΟΑΝΝΑΣ ΠΟΥΠΑΚΗ
