» Αλλοίμονο στον άνθρωπο που χάσει τη δίψα του!
Ν. Καζαντζάκης (1983-1957).
Μια από τις ιδιαίτερες στιγμές της ζωής του Ν. Καζαντζάκη, ήταν η συμμετοχή του ως επικεφαλής στην “Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη”, με συνοδοιπόρους τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννη Καλιτσουνάκη και Ιωάννη Κακριδή και το φωτογράφο Κωσταστίνο Κουτουλάκη.
Η Επιτροπή επισκέφθηκε τα Μαρτυρικά χωριά της Βιάννου και της Ιεράπετρας από το τέλος Ιουνίου έως τις αρχές Ιουλίου 1945, με σκοπό την καταγραφή των ναζιστικών εγκλημάτων, που δεν είχαν προηγούμενο, αφού πολλοί εκτελεσθέντες ποδοπατήθηκαν ή πυρπολήθηκαν ή έμειναν άταφοι για αρκετές ημέρες ή πετάχτηκαν σε απόκρημνα μέρη και δεν ξαναβρέθηκαν, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο (Αγγελάκης, 2020). Η παραμονή της Επιτροπής στη μαρτυρική περιοχή του Ολοκαυτώματος ήταν πολυήμερη, λόγω του δύσβατου της περιοχής, του μεγάλου αριθμού των χωριών και της έλλειψης οδικού δικτύου (Εικ. 1).
Σε κάθε οικισμό επισκεπτόταν το τοπικό Δημοτικό σχολείο, όπου και συνομίλησαν με το Δάσκαλο, τον Πρόεδρο της κοινότητας και τον Ιερέα της τοπικής ενορίας. Συνέχισαν με επισκέψεις στους τόπους των ομαδικών εκτελέσεων και των πρόχειρων τάφων των νεκρών, όπου εξελίχτηκαν τραγικές σκηνές με μέλη των οικογενειών τους, πολλές από τις οποίες περιγράφονται στην Έκθεση, φωτογραφήθηκαν από τον Κ. Κουτουλάκη και υποβλήθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών.
Στον οικισμό του Βαχού επισκέφθηκαν το Δημοτικό Σχολείο, που συστεγάζονταν με την εκκλησία του Αφέντη Χριστού στο Κέντρο του πάνω και κάτω οικισμού. Εκεί συνομίλησαν με αδελφό του Πατέρα μου, Δημήτριο Εμμ. Αγγελάκη, Δάσκαλο του Σχολείου (Εικ. 2), που είχε πρωτοστατήσει στην οργάνωση της αντίστασης στην περιοχή. Στη συνέχεια επισκέφθηκαν τους ομαδικούς τάφους, που βρισκόταν στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας και Δημοτικού Σχολείου (Εικ. 3). Τότε είχα την τύχη να τον συναντήσω ως μαθητής του Σχολείου.
Στην συνέχεια της επίσκεψης στο Βαχό μετέβησαν στο γειτονικό χωριό Αμιρά, από ένα μονοπάτι που συνέδεε τότε τους δυο οικισμούς. Η Επιτροπή πέρασε από τη θέση Σελί, όπου σήμερα βρίσκονται το Μνημείο των Ηρώων και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος Βιάννου-Ιεράπετρας. Μια μοναδική θέση, που δεσπόζει στην ευρύτερη περιοχή (Εικ. 4). Μάλιστα, επικρατεί ή άποψη ότι η θέση αυτή υποδείχτηκε τότε από τον ίδιο τον Καζαντζάκη.
Τέλος, ο Καζαντζάκης, στη διάρκεια της παραμονής του στη Βιάννο και Ιεράπετρα, αναφέρεται ότι ρώτησε μια μέρα ένα γέρο Κρητικό, εκατοχρονίτη, γεμάτο παλιές πληγές, τυφλό. «Πώς σου φάνηκε η ζωή, παππού;» Ζεσταίνονταν στον ήλιο, κουκουβιστός στο κατώφλι της καλύβας του. Ήταν περήφανος στ’ αυτιά, όπως λέμε στην Κρήτη. Δεν άκουε καλά. Τού επανέλαβα την ερώτηση:
«Πώς σου φάνηκε η μεγάλη σου ζωή, τα εκατό σου χρόνια, παππού;
Σαν ένα ποτήρι δροσερό νερό», μου απάντησε.
«Και διψάς ακόμα παππού;» Σήκωσε απότομα το χέρι του και φώναξε.
«Καταραμένος αυτός που πια δε διψάει».
Αυτοί είναι οι Κρητικοί. Πώς να μη τους κάνω σύμβολο;…
Βιβλιογραφία
Από το Βιβλίο Αγγελάκης, Α. Ν. (2020). Οι Αιματοβαμμένοι Οικισμοί Βιάννου και Ιεράπετρας. Τυποκρέτα, α.ε. ΙΣΒΝ: 978-618-00-2178-9.
