Ο Κιρκιντζές (Şirince) της περιοχής της Ιωνίας

Ελληνικό όνοµα δεν έχει, παρότι ελληνικότατο χωριό. Ουσιαστικά πρόκειται για την ορεινή Έφεσο.
Ο Κιρκιντζές (σήµερα τουρκ. Şirince) είναι χωριό 600 περίπου κατοίκων στην επαρχία Σµύρνης στην Τουρκία, 8 περίπου χιλιόµετρα ανατολικά της πόλης Σελτζούκ και επίσης 8 χιλιόµετρα από την Έφεσο. Η περιοχή γύρω από το χωριό έχει ιστορία που χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο (323-31 π.Χ.). Ευρήµατα κοντά στο χωριό µεταξύ του 2001 και του 2002 µαρτυρούν την παρουσία επτά χωριών και εννέα αγροικιών στην περιοχή που χρονολογούνται στους αρχαίους και µεσαιωνικούς χρόνους. Στον δρόµο που οδηγεί στο χωριό υπάρχουν ερείπια πολλών ρωµαϊκών υδραγωγείων, καθώς το χωριό αποτελούσε σηµαντική πηγή νερού για την αρχαία Έφεσο.
Σήµερα το χωριό βιοπορίζεται µέσω της γεωργίας (ελαιόλαδο, ροδάκινα, κρασί) και του τουρισµού. Είναι καλά προστατευµένο και συνιστά σπάνιο και όµορφο παράδειγµα χριστιανικής αρχιτεκτονικής της οθωµανικής περιόδου.

Ιστορία

Ο Κιρκιντζές άκµασε όταν εγκαταλείφθηκε η Έφεσος τον 15ο αιώνα, αλλά τα περισσότερα σηµερινά κτίσµατα χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα. Υπάρχει µια ιστορία ότι το χωριό ιδρύθηκε από απελευθερωµένους Έλληνες σκλάβους, οι οποίοι ονόµασαν το χωριό έτσι (Çirkince σηµαίνει «άσχηµο» στα τουρκικά) για να αποτρέψουν άλλους να τους ακολουθήσουν. Μια άλλη εκδοχή αποδίδει την ονοµασία του στη νοµαδική τουρκοµανική φυλή που εµφανίζεται στα Οθωµανικά µητρώα ως Cirkin, Cirkinlu, Cirkinoglu, Cirkitali και Cirkitulu. Όπως προκύπτει από οθωµανικά κατάστιχα και από µαρτυρίες των κατοίκων του, το χωριό ονοµαζόταν Τσιρκιντζέ, αλλά µε το πέρασµα του χρόνου µετατράπηκε από τους κατοίκους σε Κιρκιντζέ. Σε ελληνικά έγγραφα το χωριό αναφερόταν ως «Ορεινή Έφεσος».
Σύµφωνα µε Οθωµανικά κατάστιχα του 1650, στον Κιρκιντζέ υπήρχαν µόνο 18 φορολογούµενοι, όλοι τους Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Το 1699 ένας Άγγλος ιερέας, ο Έντµουντ Τσίσουλ επισκέφθηκε το χωριό και λέει ότι ολόκληρος ο πληθυσµός ήταν χριστιανικός. Το 1747 αναφέρεται ότι ο Κιρκιντζές κατοικούνταν από χριστιανούς ορθόδοξους, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται ο αριθµός τους.

Ένας επισκέπτης του δέκατου ένατου αιώνα, ο Άρουντελ, ο οποίος ήρθε στο χωριό δύο φορές το 1832 και το 1833, σηµειώνει ότι «το χωριό είναι σηµαντικό, µε τουλάχιστον 300 σπίτια, όλα ελληνικά: η κύρια γλώσσα του χωριού είναι τα τουρκικά, αν και γνωρίζουν κάτι και από την δική τους γλώσσα». Συµπληρώνει ότι οι γυναίκες είναι «ντυµένες µε τον τουρκικό τρόπο και καλύπτουν τα πρόσωπά τους», ενώ οι άντρες «είναι όλοι οπλισµένοι όπως οι Τούρκοι, µε πιστόλια και γιαταγάνια και είναι γνωστοί για το ότι σκότωσαν πολλούς πειρατές από το νησί της Σάµου». Υπολόγισε τον πληθυσµό σε «πιθανώς χίλια πεντακόσια άτοµα». To 1892 αναφέρεται ότι στον Κιρκιντζέ κατοικούσαν περισσότερα από 4.000 άτοµα, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα µαρτυρίες ανεβάζουν τα σπίτια σε 1.600 και τους κατοίκους σε 8.000, ωστόσο ο αριθµός αυτός φαίνεται υπερβολικός. Οθωµανικός σαλναµές του 1908/1909 αναφέρει ότι το χωριό είχε περισσότερα από 1.000 σπίτια, όλα κατοικηµένα από Έλληνες Ορθόδοξους Χριστιανούς. «Η µητρική τους γλώσσα είναι τουρκική και την µιλούν µε αρχαία διάλεκτο». Από το 1914 ως το 1917 έφτασαν στο χωριό Τουρκοκρητικοί πρόσφυγες.

Η οθωµανική διοίκηση στην περιοχή συνεχίστηκε µέχρι το 1919, οπότε ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την περιοχή µέχρι το 1922. Το 1919 οι κάτοικοι ανέρχονταν σε 7.000 (όλοι χριστιανοί ορθόδοξοι), ενώ το 1921 µειώθηκαν σε 3.500 (3.491 ορθόδοξοι και 9 ξένοι).
Η πιο δραστική αλλαγή στην περιοχή συνέβη µε την ανταλλαγή πληθυσµών µεταξύ της Ελλάδας και της νεοσύστατης Τουρκικής ∆ηµοκρατίας, αν και πολλοί από τους κατοίκους είχαν ήδη φύγει. Το χωριό ήταν ανέκαθεν µια αγροτική κοινότητα που καλλιεργούσε αµπέλια, καπνό, σύκα, ελιές και λαχανικά. Είχαν αιγοπρόβατα, αγελάδες γαλακτοπαραγωγής και κυψέλες µελισσών. Οι Μουσουλµάνοι που εγκαταστάθηκαν στο χωριό ήρθαν από την Ελλάδα και δεν είχαν εµπειρία στην καλλιέργεια σύκων ή ελιών, παρά µόνο καπνού. Ως εκ τούτου, πολλοί έκοψαν τις ελιές και τα οπωροφόρα δέντρα για καυσόξυλα ή τα πούλησαν. Οι πρόσφυγες µιλούσαν ελληνικά και έτσι η ένταξη στον τοπικό µουσουλµανικό πληθυσµό χρειάστηκε χρόνο. Το όνοµα του χωριού άλλαξε σε Şirince (που σηµαίνει «ευχάριστο») το 1926 από τον έπαρχο της Σµύρνης.

(Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό µας, ο Κιρκιντζές, ήταν ένα δείγµα του. Κοντά στο Θεό ζούσαµε, ψηλά, ανάµεσα σε κατάφυτα βουνα, και ξαγναντεύαµε ολόκληρο τον καρπερό κάµπο της Έφεσος, που ήτανε δικός µας ίσαµε τη θάλασσα, ώρες δρόµο, όλο συκοµπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, µπαµπάκια, στάρια, καλαµπόκια και σουσάµια. Μεγαλοτσιφλικάδες δεν είχαµε στον Κιρκιντζέ να ρουφούν το µεδούλι µας. ∆ύσκολο να µας φάει εµάς, κείνη την εποχή, τα’ αµανάτι. Ο κάθε χωριανός ήτανε νοικοκύρης στη γη του. Είχε το δίπατο σπίτι του, είχε και τον εξοχικό κούλα του, µε µποστάνια, καρυδιές, µυγδαλιές, µηλιές, αχλαδιές και κερασιές. Και δεν ξεχνούσε να φυτεύει κι ανθόκηπους για το κέφι του. Τι του στοίχιζε σαν είχε εκείνα τα γάργαρα νερά και τα πηδηχτά ρυάκια, που κελάριζαν χειµώνα – καλοκαίρι!… ∆ιδώ Σωτηρίου).

1 από 3

«Ματωµένα χώµατα»

Καθώς ο Κιρκιντζές παρήκµασε, το Σελτζούκ άρχισε να ακµάζει. Μέχρι την δεκαετία του 1950 ο πληθυσµός του Κιρκιντζέ παρέµεινε περί τους 2.000 – 3.000 κατοίκους, αλλά όλο και περισσότερες οικογένειες µετακόµιζαν στο Σελτζούκ.
Την δεκαετία του 1990 ο γνωστός γλωσσολόγος της Κωνσταντινούπολης Sevan Nişanyan και η σύζυγός του Müjde Tönbekici εγκαταστάθηκαν στο χωριό, το οποίο ήταν ηµι-εγκαταλελειµµένο. Αυτοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να κηρυχθεί το χωριό εθνική πολιτισµική κληρονοµιά και ανέλαβαν να ανακαινίσουν ερειπωµένα αρχοντικά χρησιµοποιώντας τα αρχικά υλικά και τις τοπικές τεχνικές.
Έκτοτε πολλοί χωρικοί έχουν ανακαινίσει τα σπίτια τους και τα λειτουργούν ως µικρά ξενοδοχεία και ξενώνες. Υπάρχουν καταλύµατα για κάθε βαλάντιο, καθώς το χωριό έχει εξελιχθεί σε τουριστικό προορισµό, µε πολλά εστιατόρια.

Εκκλησίες

Εντός του οικισµού υπάρχουν δύο ναοί. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Πρόδροµου βρίσκεται στο δυτικό τµήµα του οικισµού και έχει αναστηλωθεί. Ο ναός είναι τρίκλιτος και στο κέντρο υπάρχουν δύο ηµισφαιρικοί τρούλοι. Σύµφωνα µε την κτητορική επιγραφή του ναού ο ναός χτίστηκε µε τη µέριµνα του επισκόπου Ηλιουπόλεως κ. Καλλινίκου του Σιφνιού και των κατοίκων του χωριού. Η αποπεράτωση της εκκλησίας έγινε το 1805. Στην εξωτερική πλευρά του ναού υπάρχει κωδωνοστάσιο. Ο ναός του Αγίου ∆ηµητρίου είναι µετρίων διαστάσεων κτίσµα. Έχει ορθογώνιο σχήµα και ηµικυλινδρική οροφή. Στην ανατολική του πλευρά υπάρχει ηµικυκλική αψίδα. Στο εσωτερικό του ναού διασώζονται µεταβυζαντινές τοιχογραφίες. Στα δυτικά του ναού υπήρχε ανοικτό πρόπυλο, που έχει ερειπωθεί. Ο ναός αυτός κατασκευάστηκε το πρώτο µισό του 19ου αιώνα. Έχουν γίνει προσπάθειες αναστήλωσης του ναού.

Λογοτεχνία

Ο Κιρκιντζές έγινε ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ γνωστός ως πατρίδα της ∆ιδώς Σωτηρίου, ένεκα του γεγονότος ότι τον ύµνησε µέσα από το βιβλίο της περιγράφοντάς τον ως παράδεισο.
Πρόκειται ΟΜΩΣ για την ιδιαίτερη πατρίδα του Μανώλη Αξιώτη και ΟΧΙ της ∆ιδούς Σωτηρίου.
Η ∆ιδώ Σωτηρίου ήταν από το Αϊδίνι (Τράλλεις).