Ο κρίσιμος ρόλος των Κοινωνικών Επιστημών στο Σχολείο

Πριν από σχεδόν έναν χρόνο το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε την κατάργηση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, επικαλούμενο κάποιον «εξορθολογισμό» των προγραμμάτων σπουδών, χωρίς περεταίρω εξηγήσεις.

Πέρυσι εξετάστηκε για πρώτη φορά στις πανελλήνιες μετά από περίπου τρείς δεκαετίες και από τον Σεπτέμβρη δε θα διδάσκεται ούτε ως μάθημα γενικής παιδείας. Συνολικά τα μαθήματα των Κοινωνικών Επιστημών στο Λύκειο (όπως η «Πολιτική Παιδεία») θα περιοριστούν σημαντικά και πάντως δε θα υφίσταται πλέον διδακτικό αντικείμενο αποκλειστικής πρώτης ανάθεσης σε πτυχιούχους τμημάτων Κοινωνιολογίας.

Μια ολόκληρη ειδικότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού της δημόσιας εκπαίδευσης (μόνιμων και αναπληρωτών) αδρανοποιείται και μακροπρόθεσμα αφαιρείται. Τα προγράμματα προετοιμασίας κοινωνιολόγων-εκπαιδευτικών των πανεπιστημίων μένουν χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Ποιος ορθολογισμός υπαγορεύει άραγε μια τέτοια απαξίωση της επένδυσης της πολιτείας στην εμπειρία και τις γνώσεις του ανθρώπινου δυναμικού της;

Οι εκπαιδευτικοί έχουν μάθει να ζουν με τις αλλαγές στην κατανομή των διδακτικών αντικειμένων στο ωρολόγιο πρόγραμμα ανάλογα με τις ιεραρχήσεις προτεραιοτήτων της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο νομιμοποιείται μια αφαίρεση ενός ολόκληρου τομέα γνώσεων από τον ορίζοντα των μαθητών. Ας υποθέσουμε ότι κάτι τέτοιο αντανακλά την ισχύουσα βούληση της πλειοψηφίας, όπως εκφράστηκε στις τελευταίες εκλογές, (αν και κάτι τέτοιο δεν τέθηκε προς έγκριση από το εκλογικό σώμα σε κανένα προεκλογικό πρόγραμμα). Θα δέχονταν άραγε όσοι αποτελούν αυτήν την πλειοψηφία να καταργηθεί από μια επόμενη κάποιος άλλος τομέας γνώσεων, όπως για παράδειγμα τα Θρησκευτικά;

Το Υπουργείο Παιδείας γνωρίζει ότι οι πολίτες, ανεξάρτητα από τις κομματικές τους προτιμήσεις, περιμένουν από μια οργανωμένη πολιτεία να παρέχει στις νεότερες γενιές τα εφόδια για να αντιμετωπίσουν όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ζωής, άρα και την κοινωνική συμβίωση. Μόνο που αυτά τα εφόδια τα αντιλαμβάνεται ως «δεξιότητες ζωής» (π.χ. ανοχή στη διαφορετικότητα, πολιτειότητα, απασχολησιμότητα, διαχείριση συναισθημάτων, δημιουργική/κριτική σκέψη). Αφορούν συγκεκριμένες οπτικές των κοινωνικών σχέσεων και αυθαίρετες επιλογές από διάφορα γνωστικά πεδία, οι οποίες έρχονται να υποκαταστήσουν τις γνώσεις που βασίζονται σε αυτοτελείς επιστήμες.

Ωστόσο οι τελευταίες δεν υποτάσσονται σε επιμέρους συμφέροντα και συγκυριακά ενδιαφέροντα. Απορρέουν από έναν διάλογο, ο οποίος διεξάγεται μεταξύ πολλών διαφορετικών θεωρήσεων για την πραγματικότητα, συμπληρωματικών ή ανταγωνιστικών μεταξύ τους. Έτσι, παρέχουν στα άτομα τα εργαλεία ελέγχου των αντιλήψεων που την προσδιορίζουν και τους επιτρέπουν να παρεμβαίνουν σ’ αυτήν, αντί να προσαρμόζονται παθητικά.

Μπορούν άραγε να αντικατασταθούν τα μαθήματα οδήγησης αυτοκινήτου από «μαθήματα χειρισμού τιμονιού», «μαθήματα αλλαγής ταχυτήτων, «μαθήματα χρήσης φρένων», κλ.π.;

Ή μήπως απλώς εκπαιδεύουν τους μαθητές να αποτελούν εξαρτήματα κάποιων άλλων, αντί να οδηγούν την προσωπική και συλλογική τους ζωή σε όποια κατεύθυνση επιθυμούν;

Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή του Υπουργείου Παιδείας να απομακρυνθεί από τις καθιερωμένες πρακτικές των χωρών της Ε.Ε. και των ΗΠΑ σε σχέση με την πολιτική κοινωνικοποίηση, όπου οι Κοινωνικές Επιστήμες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του περιεχόμενου των σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ενώ προβάλλει τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών αυτών ως πρότυπα, επιδέχεται διάφορες αναγνώσεις.

Για το ζήτημα αυτό, το παράρτημα Χανίων του Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων ευελπιστεί να ανοίξει μια δημόσια συζήτηση στην οποία καλεί να συνεισφέρουν όσοι ενδιαφέρονται για το μέλλον της δημόσιας εκπαίδευσης.