Και η απουσία ολοκληρωµένης εκπαιδευτικής παρέµβασης
Σύµφωνα µε την ετήσια έκθεση της Αρχής ∆ιασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθµια και ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση (Α.∆Ι.Π.Π.∆.Ε), για το 2024, η οποία είδε το φως της δηµοσιότητας τις τελευταίες ηµέρες, ένα σηµαντικό ποσοστό του µαθητικού πληθυσµού που ξεπερνά το 20%, κινδυνεύει να αποφοιτήσει από την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, ως λειτουργικά αναλφάβητο. Ένας, δηλαδή στους πέντε αποφοίτους του Γυµνασίου, δεν κατορθώνει να φτάσει στο αναµενόµενο επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων της βασικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης, αντιµετωπίζοντας σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση και παραγωγή του γραπτού λόγου. Το ίδιο συµβαίνει και µε την κατανόηση των εννοιών των µαθηµατικών, µε τις δυσκολίες συχνά να µην είναι αµιγώς µαθηµατικές, αλλά και γλωσσικές.
Η Αρχή της ∆ιασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθµια και ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας, Θρησκευµάτων και Αθλητισµού και αποστολή της είναι η αξιολόγηση της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήµατος και η υποστήριξη του Υπουργείου στη βελτίωση του σχεδιασµού της εθνικής στρατηγικής για την Πρωτοβάθµια και ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση. Τα συµπεράσµατα προέκυψαν από τις αναλύσεις των αποτελεσµάτων των εθνικών διαγνωστικών εξετάσεων τύπου PISA που πραγµατοποιήθηκαν σε αντιπροσωπευτικά δείγµατα µαθητών της Στ΄ τάξης ∆ηµοτικού και της Γ΄Γυµνασίου, στα γνωστικά αντικείµενα της γλώσσας και των µαθηµατικών.
∆ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Η έκθεση επισηµαίνει την απουσία της συστηµατικής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών µέσα από δράσεις εργαστηριακού χαρακτήρα, την έλλειψη ανατροφοδότησης του εκπαιδευτικού έργου καθώς και την απουσία υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού, αναφορικά µε την κειµενοκεντρική προσέγγιση της γλώσσας και την πρακτική εφαρµογή αυτής στη σχολική τάξη.
Η τελευταία µάλιστα διαπίστωση επιβεβαιώνει το γεγονός της αδυναµίας αξιοποίησης της φιλοσοφίας της κειµενοκεντρικής προσέγγισης του γραπτού λόγου, η οποία υιοθετήθηκε από το 2003 και έκτοτε προωθείται από τα υφιστάµενα προγράµµατα σπουδών και τα εν χρήσει σχολικά εγχειρίδια.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται ακόµα στους µαθητές που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σχολικής αποτυχίας (students at risk), εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευµένης υποστήριξης µε αρνητικές συνέπειες στη γενικότερη οικονοµική και κοινωνική ζωή της χώρας, αλλά και στο δικαίωµα της κατάκτησης της γλώσσας από το σύνολο των µαθητών, αδιακρίτως κονωνικο- πολιτισµικής προέλευσης ή άλλων χαρακτηριστικών.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι οι προτάσεις εστιάζονται κυρίως στη σηµασία των αναγκαίων προληπτικών και διαχειριστικών παρεµβάσεων που ξεκινούν από το Νηπιαγωγείο µε στόχο να οδηγήσουν αργότερα, µε τη στενή συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών βαθµίδων, σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσµα αλφαβητισµού. Στο πλαίσιο αυτού του πνεύµατος η έκθεση προτείνει την επανεξέταση του ηλικιακού ορίου εγγραφής των µαθητών στη χώρα µας στην Α΄ τάξη του ∆ηµοτικού, λόγω της έλλειψης κοινωνικής και συναισθηµατικής ωριµότητας πολλών παιδιών να παρακολουθήσουν την ύλη.
Τα πορίσµατα της έκθεσης επίσης εστιάζουν στη διδακτική ετοιµότητα, στην εµπειρία και στα αυξηµένα προσόντα που είναι αναγκαίο να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί που αναλαµβάνουν να διδάξουν στις πρώτες τάξεις του ∆ηµοτικού, όπου τίθενται οι βάσεις του σχολικού εγγραµµατισµού.
Ωστόσο οι προτάσεις που διατυπώνονται συνολικά για την πρόληψη του λειτουργικού αναλφαβητισµού εξαντλούνται κυρίως στην αναφορά της αναγκαιότητας εξοικείωσης των παιδιών µε το σκεπτικό, τις διαδικασίες και τις πρακτικές της κειµενοκεντρικής προσέγγισης και αγνοούν άλλα προβλήµατα που διογκώνουν το σοβαρό αυτό κοινωνικό πρόβληµα. Είναι επίσης προτάσεις αποσπασµατικού και ευκαιριακού χαρακτήρα, κατά την άποψη µας, γιατί δεν λαµβάνουν υπόψη το σύνολο των αιτιών του πολυπαραγοντικού φαινοµένου του λειτουργικού αναλφαβητισµού. Αίσθηση επιπλέον προκαλεί το γεγονός ότι οι λύσεις που προτείνονται, αφήνουν αναξιοποίητες και ανεφάρµοστες τις καλές παιδαγωγικές πρακτικές αντισταθµιστικής εκπαίδευσης µε τη µορφή της ενισχυτικής διδασκαλίας που έχουν εφαρµοσθεί στη χώρα µας στο παρελθόν µε επιτυχία, αλλά και σε άλλες χώρες µε βάση και την διεθνή βιβλιογραφία. Τέλος θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξέταση της αρνητικής σχέσης του λειτουργικού αναλφαβητισµού µε τη δηµιουργία πολυπληθών τάξεων, ο αριθµός των µαθητών των οποίων αποτελεί τροχοπέδη στην αντιµετώπιση του σοβαρού αυτού κοινωνικού προβλήµατος, την ίδια στιγµή που το κράτος προχωρά σε συγχωνεύσεις και καταργήσεις τµηµάτων.
Απώτερος στόχος των προτεινόµενων είναι η αναβάθµιση του επιπέδου µάθησης και ανάπτυξης του συνόλου του µαθητικού πληθυσµού και ο περιορισµός του φαινοµένου του λειτουργικού αναλφαβητισµού.
Η έκθεση αναφέρεται ιδιαίτερα στους µαθητές (students at risk) οι οποίοι εξαιτίας της απουσίας εξειδικευµένης υποστήριξης υποστήριξης, διατρέχουν αυξηµένο κίνδυνο σχολικής αποτυχίας µε αρνητικές προεκτάσεις στη γενικότερη οικονοµική και κοινωνική ζωή της χώρας.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος, πρώην λυκειάρχης
