Ο μαρτυρικός και βάρβαρος τρόπος εκτελέσεως των 25 πατριωτών στις φυλακές Αγιάς 29 Αυγούστου 1944

1 από 3

Στις 13 Αυγούστου το 1944 οι Γερμανοί έκαψαν τα χωριά Κούνενι – Βάθη και Λίμνη των Εννιά χωριών και πήραν πολλούς ομήρους και τους πήγαν στην Αγιά.
Oι Εννιαχωριανοί ήταν οργανωμένοι στην Αντίσταση, είχαν ραδιόφωνο στα Περβόλια που ο καφεπώλης Κυριάκος Παπαδάκης δεν το είχε παραδώσει. Σε όλη την Κατοχή είχαν ειδήσεις από τα γεγονότα. Επίσης είχαμε Άγγλους και δύο αεροπόρους οι οποίοι είχαν προσγειώσει τ’ αεροπλάνα τους αναγκαστικά στο Στώμιο. Ο πατέρα μου ο Σκαλιδομανώλης είχε πάει στην Αμερική και ήξερε κάπως τη γλώσσα και πήγαινε στο κρυμμένο ραδιόφωνο των Περβολίων κι άκουγε ειδήσεις από τον σταθμό του Λονδίνου και μας έφερνε προφορικά όλο το δελτίο. Επίσης είχαμε τρεις Αγγλους και τροφοδοτούσαμε σ’ ένα αγρόσπιτο στην περιοχή Σταλαγκά των Εννιά Χωριών κοντά στο χωριό Κάμπο. Σε μια εξόρμηση οι Γερμανοί έκαψαν το αγρόσπιτο.
Στις 29 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν 25 πατριώτες. Περιγραφή από μάρτυρες των φυλακών από ανθρώπους που είδαν και άκουσαν και διηγήθηκαν τις λεπτομέρειες στον Γιάννη Σκαλίδη, αδελφό του εκτελεσθέντος Ελευθερίου Σκαλίδη. Ενας συγκρατούμενος, ο οποίος είχε κι άλλη φορά την εμπειρία των φυλακών, λέγει στους συγκρατουμένους:
Οταν σας φωνάξουν μεσημέρι ή απόγευμα οι Γερμανοί και σας πάρουν να πάτε για αγγαρείες να μην ανησυχείτε. Οταν όμως σας φωνάξουνε πρωί σε κατάλογο γραμμένο, τότε σίγουρα πάτε για εκτέλεση.
Πυροβολισμοί ακούγονταν κάθε πρωί από το Βαρύπετρο, από τα Μυλωνιανά και από την Αγιά. Έτσι λοιπόν πολύ πρωί 29 Αυγούστου 1944 μόλις άκουσε το όνομά του ο Ελευθέριος Σκαλίδης σίγουρος ότι πάει για εκτέλεση λέει στον συγκρατούμενό του Αντώνιο Τωμαζινάκη, μετέπειτα ιερέα του χωριού Κούνενι. Αντώνη, του λέει, πάρε το σακούλι μου με δυο τρία παξιμάδια και ελιές και να πεις της μάνας μου και στους δικούς μου δε θα με ξαναδούνε. Την ίδια λεπτομέρεια μου διηγήθηκε και ο συγκρατούμενος Δημήτριος Μανιουδάκης από το Νιο Χωριό Κυδωνίας.
Τους κρατουμένους τους οδήγησαν σε μια κλειστή κλούβα με κατεύθυνση το σημείο εκτελέσεων, στη χαράδρα που τώρα είναι το μνημείο “ο Γολγοθάς”. Όταν όμως περνούσε το αυτοκίνητο των Γερμανών με τους κρατουμένους δεξιά στο σημείο που είναι η Διεύθυνση Γεωργίας, οι κρατούμενοι αντιλήφθησαν τον σκοπό των Γερμανών και τους επιτέθηκαν. Τότε οι Γερμανοί άρχισαν τους πυροβολισμούς τραυματίζοντάς τους και τους οδήγησαν 500 μέτρα σε ένα μονοπάτι μακριά από το σημείο εκτελέσεων. Οι κρατούμενοι και μελλοθάνατοι φωνάζανε «Μάνα μου, Παναγία μου, νερό… Δεν μπορώ να βαδίσω. Έχω σφαίρα στο κορμί μου!».
Μια γυναίκα, εκεί που είναι τώρα οι νέες φυλακές της Αγιάς ήταν αμπέλια, πήγαινε να κόψει φύλλα και σταφύλια, κρύφτηκε μέσα στο αμπέλι και είδε με τα μάτια της και άκουσε με τ’ αυτιά της το μαρτύριο των τραυματισμένων και εκτελεσθέντων πατριωτών.
Τους οδήγησαν με κλωτσιές και με ύβρεις εκεί που ήταν ο στύλος της Αγιάς. Τους δέναν όρθιους στον στύλο και κάνανε σκοποβολή στην καρδιά των κρατουμένων. Μετά τους πετούσαν σε λάκκους που είχαν ανοίξει, άλλοι συγκρατούμενοι. Το αυτοκίνητο των Γερμανών εκτελεστών γύρισε στην Αγιά και όπως μου διηγήθηκε ο Στυλιανός Φιωτάκης και Χαράλαμπος οι Γερμανοί πλύνανε πολύ ώρα το αυτοκίνητο που ήταν γεμάτο από αίματα. Αχ Χριστέ μου! Τα ανωτέρω μου τα διηγήθηκε και όλο το μαρτύριο των εκτελεσθέντων ένας ελεύθερος κρατούμενος των φυλακών της Αγιάς Πατεράκης που έβοσκε το κοπάδι του στις κορυφές των λόφων του Γολγοθά.
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, με πρωτοβουλία του μακαρίτη δημάρχου Νικολάου Σκουλά μας έδωσαν 20-30 εργάτες Ελληνες κρατουμένους των φυλακών της Αγιάς και σκάψαμε ομαδικούς τάφους. Τους αναγνωρίσαμε όλους… θρήνος, φωνές, κλάματα, από γονείς, αδέλφια, συγγενείς. Μας παρακάλεσε ο δήμαρχος Σκουλάς να μην πάρουν τα οστά συγγενείς, αλλά με δική του φροντίδα έχει γίνει το μνημείο έξω από τις φυλακές της Αγιάς.
Μετά την Κατοχή ήρθε η κατάρα του εμφυλίου πολέμου. Δεν μας επέτρεπαν μνημόσυνα στο σημείο εκτελέσεων. Εγώ και ο Μιχάλης Κοντοπυράκης, που εκεί έχουν εκτελέσει τον πατέρα του, παίρναμε 5-6 κιλά φιστίκια, δυο μπουκάλια κονιάκ, παίρναμε στο τηλέφωνο τους συγγενείς των εκτελεσθέντων και έναν ιερέα και κάναμε το μνημόσυνο. Εκεί στο σημείο που ήταν ο μαρτυρικός στύλος της Αγιάς. Μαζί με τον Κοντοπυράκη το Μιχάλη πήραμε ένα στύλο του ΟΤΕ και κάναμε τον σταυρό των μαρτυρίων. Με πρωτοβουλίες του ιατρού Νικολάου Πιμπλή που σκότωσαν τον πατέρα του εκεί, του Γιάννη Βαρδάκη που εκεί εκτέλεσαν τον πατέρα και τον αδελφό του, με δική μου και όλων των συγγενών των εκτελεσμένων και της ΙΛΑΕΚ με πρόεδρο τον Γεώργιο Κουρμούλη ο δραστήριος και ικανός νομάρχης Γεώργιος Κατσανεβάκης με τον αντινομάρχη Γεώργιο Αγοραστάκη κατορθώσαμε να γίνει το μνημείο στο σημείο των εκτελέσεων τους οποίους ευχαριστούμε με τη σημερινή μας αναφορά – μνημόσυνο. Το οποίο εγώ ο Σκαλίδης Γιάννης το ονόμασα “Ο Γολγοθάς της Κρήτης” και έτσι ακούγεται τώρα.
Εις το Κούνενι, Βάθη των Εννιά Χωριών κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου οι κάτοικοι και συγγενείς κάνουν μνημόσυνο των εκτελεσθέντων. Ομιλητής είναι πάντα ο δραστήριος ιστορικός, συγγραφέας, δάσκαλος Μανώλης Κογχυλάκης.
Τη μελέτη του μνημείου έκανε δωρεά η Κούλα Καμπάνη, σύζυγος του Ιωάννου Βαρδάκη από τα Περβόλια Κυδωνίας που εκεί έχουν εκτελέσει τον πατέρα του Γεώργιο και τον αδελφό του Σπύρο μαζί με τους 25 που προαναφέραμε.
Επίσης η Ελένη Γ. Καρτσωνάκη από τα Περβόλια, μητέρα 8 παιδιών, σκοτώθηκε σε ναρκοπέδιο των Γερμανών και ο Σωτήρης Δρούτσος Περβολιανός σκοτώθηκε στη μάχη του Αλικιανού και ο Περβολιανός δάσκαλος Μανώλης Παπαδάκης σκοτώθηκε στη μάχη στο Ηράκλειο και ο Αντώνιος Μετζιδάκης δάσκαλος σκοτώθηκε στη μάχη του Γαλατά.
Αιωνία η μνήμη σε όλους που έπεσαν υπέρ πατρίδος.

Σύντομο αληθινό βιογραφικό Γιάννη Σκαλίδη
Εκανα τρία σαμποτάζ το πρώτο στην αποθήκη των Γερμανών στην εκκλησία Αγιος Θόδωρος στο Στώμιο, δεύτερον έκοψα 200 μέτρα καλώδιο των Γερμανών που πήγαιναν από το φυλάκιο Προφήτη Ηλία στο φυλάκιο στο Στώμιο, τρίτον πήρα τρόφιμα των Γερμανών κατά τη διαδρομή Κούνενι-Στώμιο με αντελήφθησαν, με συνέλαβαν με σκοπό να με εκτελέσουνε, αλλά ο καλός διερμηνέας Μανούσος Χατζηδάκης με έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά με τιμωρία σκληρού απάνθρωπου ξυλοδαρμού. Ακόμα φαίνονται τα σημάδια στο σώμα μου!
Η πολιτεία με τίμησε με τιμητικές διακρίσεις όπως επίσης η πρώην Νομαρχία Χανίων, το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” και άλλοι φορείς τους οποίους ευχαριστώ.