Η λέξη άγχος είναι από τις λέξεις εκείνες που η ετυμολογία τους συνδέεται άμεσα με τον τρόπο που μπορεί να τις βιώνουμε. Το άγχος προέρχεται από το αρχαίο ρήμα άγχω, που σημαίνει σφίγγω, πνίγω και, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που όταν αγχωνόμαστε νιώθουμε σφίξιμο στο λαιμό και αδυναμία να αναπνεύσουμε. Ωστόσο, αν δούμε το θέμα από μία άλλη οπτική, είναι πιθανό να το αντιμετωπίσουμε λιγότερο επώδυνα.
Το άγχος, λοιπόν, είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μία απειλή ή μία επικείμενη απαιτητική κατάσταση. Από τις πρωτόγονες ακόμα κοινωνίες, ο άνθρωπος για να επιβιώσει σε ένα εχθρικό περιβάλλον ενεργοποιούσε μια γρήγορη σωματική αντίδραση στους κινδύνους, την πάλη ή τη φυγή. Με τον ίδιο τρόπο, όταν νιώθουμε απειλή ή πίεση, το σώμα μας αντιδρά, έχουμε ταχυκαρδία, ο οργανισμός μας εκκρίνει περισσότερη αδρεναλίνη, οι μύες μας έχουν ένταση, νιώθουμε ανησυχία και είμαστε σε εγρήγορση. Το άγχος, δηλαδή, γίνεται ένα προειδοποιητικό σήμα για την αντιμετώπιση του κινδύνου που απειλεί είτε την ύπαρξη μας είτε τους κοινωνικούς μας ρόλους και την αυτοπεποίθησή μας.
Έτσι, το άγχος που θα νιώσει ένας φοιτητής όταν δίνει εξετάσεις, θα τον βοηθήσει να προσαρμοστεί στις συγκεκριμένες συνθήκες ενώ θα τον κινητοποιήσει να προσπαθήσει περισσότερο, ώστε να έχει ένα θετικό αποτέλεσμα. Δυστυχώς, όμως, αρκετά συχνά βιώνουμε το άγχος με ασυνήθιστη ένταση που μπλοκάρει την καθημερινότητά μας, μάς αποπροσανατολίζει και μειώνει τη λειτουργικότητά μας. Αντί να λειτουργεί σαν προσαρμοστικός μηχανισμός στο περιβάλλον, κυριαρχεί σε όλες τις αντιδράσεις και μπορεί να προκληθεί από ερεθίσματα που δεν είναι σημαντικά.
Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας, η έντονη αβεβαιότητα και οι απαιτήσεις που πολλαπλασιάζονται, αποτελούν γόνιμο έδαφος για την εμφάνιση προβλημάτων που προκαλούν άγχος. Οι σχέσεις, τα οικονομικά θέματα, η δουλειά, οι ξαφνικές αλλαγές και η ματαίωση των προσδοκιών μπορούν εύκολα να γίνουν «αγχόνη», αν βιώνουμε άγχος σε υπερβολικό βαθμό και για το καθετί. Κάθε φορά πρέπει να εντοπίζουμε την πηγή του άγχους, να προσπαθούμε να ελέγχουμε τη σκέψη μας, να καθορίζουμε το πρόβλημα και να βρίσκουμε λύσεις για αυτό.
Το πώς σκεφτόμαστε για τις διάφορες καταστάσεις επηρεάζει την αντίληψη που έχουμε για αυτές. Άρα, όσο πιο καταστροφικές σκέψεις κάνουμε, τόσο πιο απειλητικά θα τις βιώνουμε και τόσο πιο πολύ θα προετοιμάζουμε τον εαυτό μας σωματικά και ψυχικά για να ανταπεξέλθει. Είναι σημαντικό να ενεργοποιούμε το «συναγερμό» του άγχους εκεί που χρειάζεται και να θυμόμαστε πώς, πολλές φορές, μας άγχωσαν πράγματα που τελικά δε συνέβησαν ποτέ.
*ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
