1. Τι λέει ο λασιθιώτικος Μύλος σήμερα;
Ο Λασιθιώτικος Μύλος αλέθει, δηλαδή, λέει αλήθειες πανάρχαιες που όσες φορές αλήθεψαν, οι άνθρωποι, αλάθητα πέρασαν από τη λήθη στην αξιοπρέπεια κι από τη φτώχεια στην ευμάρεια και την αρμονική κοινωνική συνοχή. Αυτή την αλήθεια που ξαναγράφτηκε στον Λασιθιώτικο μύλο τη μελετούμε σήμερα να την ξαναγράψουμε στους δικούς μας καιρούς αλάθητη, όπως την έγραψαν αυτοί που μας τη χάρισαν. Η αλήθεια είναι πάντα η ίδια αλλά η γραφή της δεν επαναλαμβάνεται, η κάθε γενιά την γράφει με τα δικά της γράμματα, θέλει δε θέλει, πιο απλή, πιο δυνατή και γι αυτό, πιο ωραία.
2. Ποια είναι η αλήθεια του λασιθιώτικου μύλου;
Ο Λασιθιώτικος μύλος γράφει πάνω του πως όταν οι άνθρωποι παράγουν αξίες αρμονικά δεμένες, τότε προοδεύουν και δυναμώνουν κοινωνικά, ηθικά και οικονομικά. Σήμερα, η αξία που πολλαπλασιάζει όλες τις άλλες αξίες της κοινωνικής και της προσωπικής μας ζωής είναι, θέλομε δεν θέλομε, η ηλεκτρική ενέργεια σε όλες τις μορφές της. Από το σώμα μας μέχρι τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και από τα κινητά μας τηλέφωνα μέχρι τα άστρα, η ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση γίνεται η βάση που γράφεται η ιστορία της ανθρωπιάς. Σ’ αυτή την ιστορία που γράφεται σήμερα, μια γενιά Λασιθιωτών μαστόρων, άξιων να φτιάχνουν με απλά μέσα και τεράστια σοφία μηχανές μας προσκαλεί χωρίς να σηκώνει ούτε αστεία ούτε ολιγωρίες. Η αρμονία μηχανών και ανθρώπων που προσθέτουν αξία σε ό,τι κάνουν, απελευθερώνει κοινωνικά και οικονομικά ενώ το δέσιμο των αναγκών μας στις ορέξεις του κάθε μονοπωλίου ηλεκτρικής ενέργειας δένει και τις ψυχές και το νου μας στα μοτίβα συμπεριφοράς και πολιτικής που επιβάλει στους πελάτες του το κάθε μονοπώλιο. Λασιθιώτες μάστορες, ήρωες σαν τον Μανόλη Παπαδάκη, τον Σπιρτοκούτη, και τον Μαρκοστεφανή μας διδάσκουν πώς προσθέτουν οι άνθρωποι αξία στα ανάξια. Στους καιρούς τους εκτός από το σφυρί και το αμόνι έπιασαν και τα τουφέκια κι άφησαν σπορά τα κόκαλά τους στα πεδία των μαχών για την ελευθερία της Ελλάδας. Ο λόγος τους δεν μπορούσε να είναι λιγότερο σαφής.
3. Τι γίνεται σήμερα στο ΕΛΜΕΠΑ;
Στα βήματα αυτών των Λασιθιωτών μαστόρων, και όχι μόνο, το εργαστήριο Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων (ΕρΣυνΕνΣυς) εδώ και 30 χρόνια έχει επεξεργαστεί, με ίδιους πόρους και μέσα, ένα γενικό σχέδιο συστήματος διεσπαρμένης αλλά κοινωνικά συνεκτικής και οικονομικά συμφέρουσας ηλεκτροπαραγωγής για τα νησιά της Ελλάδας και, φυσικά, την Κρήτη. Το σχέδιο αυτό, βασίζεται σε κοινωνικές, οικονομικές και εκπαιδευτικές αξίες με τις οποίες σχεδιάζονται κατασκευάζονται δοκιμάζονται και μπαίνουν σε παραγωγή πραγματικές μηχανές. Για το οροπέδιο του Λασιθίου το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει:
Α. Την ανάπτυξη, πιστοποίηση, παραγωγή, εμπορία, εγκατάσταση, συντήρηση και εκμετάλλευση στο Λασίθι 3000 έως 6000 ανεμόμυλων κατάλληλα σχεδιασμένων για ηλεκτροπαραγωγή. Η προστιθέμενη αξία μπορεί να ξεπεράσει το 80% στο Λασίθι με την κατασκευή, την εμπορία, την εγκατάσταση, την συντήρηση και την λειτουργία από Λασιθιώτες επαγγελματίες και χρήστες όπως γινότανε παλιά. Είναι, άλλωστε στο αίμα όσων έλκει το Λασίθι η γόνιμη εργασία. Ο όλος σχεδιασμός των μύλων έγινε στο ΕρΣυνΕνΣυς για να κατασκευάζονται με απλές εργαλειομηχανές, να έχουν διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και γενικά χαμηλό κόστος κατασκευής, εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης. Στόχος μας είναι η καλλιέργεια επαγγελμάτων που να μπορούν να εξυπηρετήσουν την ηλεκτροπαραγωγή με μεγάλη προστιθέμενη αξία τοπικά στο Λασίθι.
Β. Την κατασκευή αντλησιοταμιευτικής μονάδας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή Χαυγάς κάτω από το οροπέδιο του Καθαρού.
Γ. Την οργάνωση τοπικής επιχείρησης εκμετάλλευσης του συστήματος αυτού της παραγωγής με τους μύλους και διαχείρισης της παραγόμενης Ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της μονάδας αποθήκευσης στο Χαυγά/Καθαρό.
4. Ωραία, αυτά στα χαρτιά και τους υπολογιστές. Στην πράξη τι γίνεται;
Το σχέδιο του ΕρΣυνΕνΣυς είναι μελετητικά ώριμο και έχει αρχίσει να υλοποιείται με τον πρώτο μύλο να λειτουργεί κατά τα τελευταία 8 χρόνια δοκιμαστικά στο εργαστήριο στο ΕΛΜΕΠΑ και να βελτιώνεται συνεχώς στο πλαίσιο της αγοράς. Ο μύλος αυτός λειτουργεί πια αδιάλειπτα και χωρίς βλάβη επί ένα έτος παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια αρκετή για μια τετραμελή οικογένεια σε ένα σπίτι 100 τετραγωνικών μέτρων με όλες τις οικιακές συσκευές πλην ηλεκτρικού θερμοσίφωνα και ηλεκτρικής κουζίνας. Η χρηματοδότηση του έργου αυτού γίνεται κατά 96% από ίδιους πόρους του ΕρΣυνΕνΣυς του ΕΛΜΕΠΑ. Η Περιφέρεια Κρήτης ,με αποδέκτη τον Δήμο Οροπεδίου του Λασιθίου ενισχύει την προσπάθεια αυτή όπως προβλέπεται σε μικρή Προγραμματική Σύμβαση με θέμα: Διεπιστημονική διερεύνηση για τη δυνατότητα ανάπτυξης ενεργειακών ανεμομύλων Λασιθιώτικου τύπου στο δήμο οροπεδίου Λασιθίου. Με τη σύμβαση αυτή καλύπτεται λιγότερο από το 4% του κόστους ανάπτυξης και θέσης σε παραγωγή των Ηλεκτροπαραγωγών Μύλων στο Οροπέδιο Λασιθίου.
Η συνέχιση του προγράμματος αυτού του ΕρΣυνΕνΣυς είναι αμφίβολη σήμερα λόγω των δραματικών περικοπών σε λειτουργικά έξοδα και της μείωσης του προσωπικού του. Αυτό το Δημόσιο Πανεπιστήμιο μέχρι σήμερα μπόρεσε με ίδια μέσα και εθελοντική εργασία του προσωπικού του να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου αυτό το έργο. Η ελπίδα για την έκφραση του ενδιαφέροντος από Λασιθιώτες μαστόρους μας δίδει δύναμη. Λασιθιώτες μηχανικοί όπως ο Γιώργος Χατζάκης μας δίδουν σημαντική υποστήριξη, γνώσεις, όραμα και ελπίδα που δεν αρκούν όμως για ένα τέτοιο εγχείρημα. Το όραμα για την επίτευξη του στόχου που περιγράφτηκε προηγουμένως, αποτελεί μια πρόκληση, τόσο για το Ελληνικό κράτος όσο και για την τοπική αυτοδιοίκηση, μια πρόκληση με κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις στις οποίες θα μετρηθούμε όλοι οι εμπλεκόμενοι είτε ως πάροχοι τεχνολογίας είτε ως χρήστες αυτής της τεχνολογίας, ως προς την αξιοπρέπειά μας και την δυνατότητά μας να συνεχίσουμε τους αγώνες όσων μας κληροδότησαν αλήθειες γραμμένες στους μύλους.
*Ο Δημήτρης Χρηστάκης
είναι καθηγητής, Εργαστήριο Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων
Τμήμα Μηχανολόγων,
σχολή Μηχανικών ΕΛΜΕΠΑ.
