ΜΕΡΟΣ 1ο
Η 40χρονη μεταπολίτευση, μετά την κατάρρευση της δικτατορίας το 1974, υπήρξε για τη χώρα η μεγαλύτερη περίοδος, με ειρήνη και δημοκρατική πολιτική ομαλότητα, από το 1821 μέχρι σήμερα.
Θεωρητικά τουλάχιστον η χώρα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.
Με το παρόν άρθρο, διατυπώνω την άποψή μου για το πώς και το γιατί στην περίοδο της μεταπολίτευσης -παρά τα θετικά- η χώρα οδηγήθηκε σε μια ιδιαίτερα καταστροφική πολιτική και οικονομική κρίση.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ 1933 – 1981
Το 1933 ήταν η τελευταία κυβέρνηση της δημοκρατικής παράταξης υπό τον Ελ. Βενιζέλο.
Τα επόμενα περίπου 50 χρόνια, μέχρι την έναρξη της εποχής ΠΑΣΟΚ το 1981, η εξουσία βασιζόταν στα συντηρητικά και ακραία συντηρητικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.
Με καθεστώς βασιλείας ή χωρίς, η εξουσία εναλλασσόταν μεταξύ στρατιωτικών-φασιστικών δικτατοριών (Κονδύλης 1935, Μεταξάς 1936, συνταγματάρχες 1967) και εκλεγμένων δεξιών κυβερνήσεων.
Βασικό εργαλείο της εξουσίας, ένα βαθύ αυταρχικό κράτος, με κρατικά όργανα επιλεγμένα αποκλειστικά και μόνο από το συντηρητικό τμήμα της κοινωνίας, μέσα από πελατειακές διαδικασίες.
Το σύνολο της δημοκρατικής παράταξης, που ξεπερνούσε το 50% του ελληνικού λαού, ήταν αποκλεισμένο στο πολιτικό και οικονομικό περιθώριο, μέσα από σκληρή αστυνομοκρατία, φακέλωμα των πολιτικών φρονημάτων και διώξεις.
Οι προϋπάρχουσες από συστάσεως του Ελληνικού κράτους παθογένειες, ανθούσαν ως δομικά στοιχεία της δεξιάς εξουσίας.
Η μόνη περίοδος με λιγότερο αυταρχικές κυβερνήσεις, ήταν αυτές της ΝΔ αμέσως μετά την 7ετή δικτατορία (1974-1981).
1981, ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Το ΠΑΣΟΚ το 1981, σταμάτησε άμεσα το φακέλωμα και κατάργησε τις πολιτικές διακρίσεις βγάζοντας δύο σχεδόν γενιές πολιτών της δημοκρατικής παράταξης από τον αποκλεισμό.
Στην ουσία, είχαν απελευθερωθεί πλέον όλες οι πολιτικές και παραγωγικές δυνάμεις και άνοιγε ο δρόμος να μετασχηματιστεί η χώρα σε ευνομούμενη δημοκρατία και σύγχρονη οικονομία, πράγμα βέβαια που απαιτούσε κρατικό μηχανισμό πολύ υψηλότερης οργάνωσης και παραγωγικότητας.
Σε εκείνες τις συνθήκες η πλειονότητα των πολιτών της δημοκρατικής παράταξης, όπως ήταν αναμενόμενο σε ένα βαθμό, ως πρώτη πράξη άρσης των διακρίσεων θεωρούσε αυτονόητο το δικαίωμα: «να μπούμε κι εμείς στο κράτος, όπως μπαίναν οι δεξιοί».
Το ΠΑΣΟΚ στο κρίσιμο αυτό θέμα είχε δύο επιλογές. Είτε να δρομολογήσει, την αναδιοργάνωση του κράτους με σύγχρονη αντίληψη και αξιοκρατία, είτε -αντίθετα- να το διατηρήσει ως είχε, διογκώνοντάς το με πολίτες της δημοκρατικής παράταξης.
Παραμένει αναπάντητο ερωτηματικό, αν πράγματι το ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με τις προεκλογικές επαγγελίες του και τη μεγάλη πολιτική ισχύ που διέθετε, μπορούσε να χτυπήσει άμεσα τις παθογένειες που κληρονόμησε και να ξεκινήσει τη μεγάλη αλλαγή.
Ανεξάρτητα αν μπορούσε ή όχι, είναι γεγονός ότι το μεγάλο βήμα της αναμόρφωσης του κράτους δεν ξεκίνησε ούτε το 1981, ούτε σε μεταγενέστερη φάση.
Το ΠΑΣΟΚ για την αποκατάσταση των αδικιών, άρχισε να διορίζει στο δημόσιο με άκριτη αντίληψη κρατισμού, χωρίς αξιοκρατία και με πελατειακές πρακτικές… αλά δεξιά.
Αντίθετα με το παρελθόν βέβαια, η νέα κυβέρνηση δεν έστειλε το συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας στο περιθώριο και δεν ξαναλειτούργησε… “πλατεία Κλαυθμώνος”.
ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΜΠΗΣ
Το κράτος διογκώθηκε πάνω στα πελατειακά θεμέλια του κράτους της δεξιάς, με διορισμούς απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα καθ’ ύψος και πλάτος, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, με την προσθήκη μετά το ’82 μερικών κοινωνικών -όχι αξιοκρατικών- κριτηρίων.
Πολλοί αναλυτές σήμερα αποδίδουν -σωστά- την τρέχουσα καταστροφική κρίση στην ανεξέλεγκτη διόγκωση στη μεταπολίτευση, προϋπαρχουσών επί μέρους παθογενειών του πολιτικού μας συστήματος όπως κομματισμός, λαϊκισμός, πελατειακός κρατισμός, διαφθορά κ.λπ.
Πράγματι, αυτές είναι οι παθογένειες-σκελετός της σημερινής κακοδαιμονίας. Ομως αυτή η ανάλυση θεωρώ ότι τοποθετεί την εικόνα με το κεφάλι κάτω και πόδια επάνω, γιατί δεν εντοπίζει τη βασική αιτία που τις διόγκωσε.
Κατά την άποψή μου, η μία και μοναδική μήτρα-τροφοδότης που γιγάντωσε ολόκληρη τη βεντάλια των παθογενειών, ήταν το ανεξέλεγκτο άπλωμα μετά το 1981 των πελατειακών σχέσεων μεταξύ πολιτικής εξουσίας και πολίτη, σ’ όλη την έκταση των σχέσεων κράτους πολίτη.
Το ΠΑΣΟΚ, ανάλαβε τις πελατειακές πρακτικές που η δεξιά εξουσία εφάρμοζε στα συντηρητικά κοινωνικά στρώματα, δηλ. στο 1/3 περίπου της κοινωνίας και τις άπλωσε σε πάνω από το 80%, της κοινωνίας και αυτό ήταν το ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΜΠΗΣ για τη μετέπειτα πολιτική, κοινωνική και οικονομική πορεία της μεταπολίτευσης.
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών που άσκησαν κυβερνητική εξουσία από τη μια πλευρά και η -επίσης- συντριπτική πλειονότητα των πολιτών από την άλλη, έκαναν την ψήφο αντικείμενο ιδιοτελούς συναλλαγής.
Οι πολίτες, ανεξάρτητα από το κόμμα εξουσίας που ανήκαν, αντί να αναζητούν τους εντιμότερους και ικανότερους υποψήφιους, κατέληξαν να ψηφίζουν είτε υποψήφιους που θεωρούσαν ως καταλληλότερο “ρουσφετολογικό εργαλείο” για προσωπική χρήση στην εξουσία, είτε υποψηφίους που ικανοποιούσαν με ακραίο λαϊκισμό εξωπραγματικές φαντασιώσεις (αιθεροβάμονες με ιδεοληψίες, διάφορους γραφικούς “τσαμπουκάδες”, κ.λπ.).
Η ΝΔ ξαναβρέθηκε “στο στοιχείο της” και μπήκε ακόμη πιο ενεργά στο πελατειακό παιχνίδι.
Ο δικομματισμός-διπολισμός που τις πρώτες δεκαετίες της μεταπολίτευσης χώριζε τα καφενεία σε “πράσινα και μπλε”, απλά έριχνε όλο και περισσότερο νερό στο μύλο των πελατειακών σχέσεων.
ΟΙ ΜΕΙΩΜΕΝΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Μ’ αυτά τα κριτήρια ψήφου, πολύ γρήγορα διαμορφώθηκε στα κόμματα εξουσίας ένα στρώμα πολιτικών, που στη συντριπτική τους πλειονότητα, εξαντλούνταν στο να “τρέχουν” μέσα από μια πολυδαίδαλη γραφειοκρατική διαχείριση της εξουσίας, τις πελατειακές εξυπηρετήσεις των “πελατών” τους, δηλ.: πολιτών ψηφοφόρων, συντεχνιών και άλλων οργανωμένων ομάδων συμφερόντων.
Οι λίγοι, που προσπάθησαν και απόκτησαν τις απαιτούμενες ικανότητες και τεχνογνωσία για το πώς δομείται ένα σύγχρονο κράτος, πώς διαμορφώνεται ένα αποδοτικό παραγωγικό μοντέλο και πώς παράγεται δημόσιος πλούτος, καθώς και το τι πραγματικά σημαίνει υψηλού επιπέδου διαπραγμάτευση στα διεθνή φόρα, δεν μπόρεσαν να επηρεάσουν τις εξελίξεις.
Φαύλος κύκλος! Ο πολίτης παζάρευε την ψήφο του για ατομικές εξυπηρετήσεις και ο υποψήφιος του έδινε απλόχερα υποσχέσεις για να κερδίσει θέση εξουσίας. Στη συνέχεια, μέσα από τη διαχείριση της εξουσίας, ο πολιτικός ανατροφοδοτούσε τα παζαριλίκια με τον ψηφοφόρο μέχρι τις επόμενες εκλογές. Σταθερή απάντηση των πολιτικών στις όποιες κριτικές; «Έτσι θέλει ο λαός».
Τα πρόσωπα που εισερχόταν στην πολιτική δεν ήταν όλοι της “πάστας” των πολιτικάντηδων και των ρουσφετολόγων, που βέβαια κυριαρχούσαν. Υπήρξαν και νέοι πολιτικοί σ’ όλα τα κόμματα εξουσίας που ξεκίνησαν το 1974 με όραμα μια άλλη Ελλάδα.
Από τα κόμματα εξουσίας οι περισσότεροι απ’ αυτούς πολύ γρήγορα μπήκαν στον φαύλο κύκλο του πελατειασμού ή αποστασιοποιήθηκαν. Πολύ λίγοι έντιμοι και ικανοί έμειναν στην ενεργό πολιτική έξω από τις πελατειακές λειτουργίες.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ “ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”
Η πρώτη και βασική παθογένεια που οι πελατειακές σχέσεις γιγάντωσαν, ήταν η οικονομική διαφθορά.
Ο εκμαυλισμός στις κοινωνικές και οικονομικές λειτουργίες της χώρας ήταν σε τέτοια έκταση που στο τέλος της 10ετίας του ’80, χρωμάτιζε πλέον τη λειτουργία του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Οι κυριώτερες παθογένειες και στρεβλώσεις που εκτίναξε η κυριαρχία των πελατειακών σχέσεων (όπως θα αναφερθώ εκτενέστερα σε επόμενα άρθρα) είναι η κομματοκρατία, ο λαϊκισμός (σε γλοιώδη έκδοση που κατάντησε -χωρίς υπερβολή- το σύγχρονο “όπιο του λαού”), οι ακραίες συνδικαλιστικές στρεβλώσεις με κυρίαρχο τον άκριτο κρατικοσυνδικαλιστικό “τσαμπουκά”, η προβληματική παιδεία, ο προσανατολισμός της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού στην υπηρέτηση των πελατειακών σχέσεων, ο εθισμός και η ανοχή μεγάλου ποσοστού πολιτών στη διαφθορά και στο ασύστολο πολιτικό ψέμα.
Το πολυσυζητημένο “βρώμικο” 1989 δεν αφορούσε ένα μέρος μόνο, αλλά το σύνολο του τότε πολιτικού συστήματος.
Στην ουσία στη μεταπολίτευση η ελληνική αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία διαμορφώθηκε -κατά παγκόσμια πρωτοτυπία- ως ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.
Δηλ. έναν τύπο δημοκρατίας ο οποίος έχει μεν ως εξωτερικά γνωρίσματα τα πλήρη δημοκρατικά δικαιώματα του πολίτη και τις ατομικές ελευθερίες, έχει όμως εσωτερικά, ορθάνοιχτα όλα τα κανάλια του εκμαυλισμού και της διαφθοράς.
Φυσικά υπάρχουν και χειρότερα!
…Οι δημοκρατίες της “μπανάνας”.
(Στο 2ο Μέρος: Η άποψή μου για το ποιοι συμμετείχαν σ’ αυτή τη στρέβλωση και σχετικά με την αναγκαία διόρθωση πορείας της χώρας).
*Αντισ/γος ε.α.,
Πολιτ. Μηχανικός,
πρώην αιρετός της αυτοδιοίκησης ν. Χανίων.
πρώην πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος ΕΑΣ (ΕΒΟ-ΠΥΡΚΑΛ)
Προσωπική ιστοσελίδα: www.aksiokratia.gr
