Ο Καζαντζάκης -φύση ανήσυχη, αναζητητική, ανακαλυπτική, ερευνητική και αφαιρετική- μελέτησε και φυσικές επιστήμες, “αρχές” των οποίων διατυπώνονται -πυκνά βέβαια- υπό μορφή αφορισμών στο γιγάντιο, φιλοσοφικά, έργο 98 σελίδων “ΑΣΚΗΤΙΚΗ”, σε εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη, που πρωτο-κυκλοφόρησε το 1927 και αποτελεί το σπόρο απ’ όπου βλάστησε όλο το έργο του.
Oμως η διατύπωση θεμελιακών νόμων της φύσης στην ΑΣΚΗΤΙΚΗ του, στηρίχθηκε και στην “εμπειρία” της καθημερινότητας και στη “διαισθητική – ενορατική σύλληψη” των εννοιών τους, γνωστική τάση την οποίαν αποδέχεται και εντάσσει στις μεθοδολογίες της και η σημερινή “Διδακτική των Φυσικών Επιστημών”.
Έτσι διατυπώνει ακριβείς εκτιμήσεις για το μετασχηματισμό ύλης σε ενέργεια, την εντροπία, το μεταβολισμό και την αποσύνθεση της ύλης, την εξέλιξη της ζωής και άλλες έννοιες των φυσικών επιστημών. Άλλωστε και ο μεγάλος δάσκαλος και νομπελίστας της Φυσικής Richard Feynman, στο βιβλίο του “Ο χαρακτήρας του φυσικού νόμου” σημειώνει ότι και «η διαίσθηση, βασισμένη στην εμπειρία των καθημερινών γεγονότων, οδηγεί σε λογικές ερμηνείες, για όσα συμβαίνουν στη φύση».
Ωστόσο, ο Νίκος Καζαντζάκης “ταξιδεύοντας” και γνωρίζοντας καινούριες χώρες, αρχαιολογικούς χώρους, ιδέες και ανθρώπους, μελέτησε, σε βάθος και Ιστορία, Μυθολογία, Αρχαιολογία και άλλες περιοχές της γνώσης, σε σχέση, πάντα με την περιβάλλουσα φύση, η οποία, γνωστικά, επηρεάζει τις ερμηνείες τους. Άλλωστε οι επιστήμες αυτές, εξ ορισμού, συνδέονται διεπιστημονικά με το φυσικό τοπίο και το περιβάλλον, διασύνδεση που διαμορφώνει το χώρο και τρόπο λειτουργίας των “Περιβαλλοντικών Επιστημών”.
Γι’αυτό, ιδιαίτερη είναι και η σχέση του Καζαντζάκη με το φυσικό τοπίο και περιβάλλον της Κρήτης, που σηματοδοτείται από χρώματα και ήχους της φύσης, όπως κελαηδίσματα και τιτιβίσματα πουλιών και όπως αυτά συνθέτουν μια μουσική που “ντύνει” ηχητικά τη μαγεία της φύσης.
Οι πολύπλευρες πτυχές των ιδεών και ερμηνειών του, που μέσω της ανάγνωσης των έργων του, εισχωρούν στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής, ξεκαθάρισαν, επιστημονικά, ψυχαναλυτικά και ιδεολογικά, τις οπτικές του, για τις σχέσεις ανθρώπου-φύσης-κοινωνίας και ζωής, βοηθώντάς τον να ατενίζει, τόσο αυτός όσο και οι αναγνώστες του, ρεαλιστικά και αισιόδοξα, τον περιβάλλοντα κόσμο.
Οι προσεγγίσεις αυτές στη σχέση του Νίκου Καζαντζάκη με τη φύση, τις φυσικές επιστήμες και το περιβάλλον, αλλά και την ελευθερία της ύπαρξης και την αισθητική της φύσης, διαπερνούν -συστημικά- όλο το πολυδιάστατο συγγραφικό του έργο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Αθανασάκης Α., Δεκαεννιά αναφορές στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη για τη σχέση του με τη φύση, τις φυσικές επιστήμες και τη ζωή, ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ, Χανιά, 3.12.2015.
2. Αθανασάκης Α., Διαδικασίες μάθησης φυσικών επιστημών μέσα και έξω από το σχολείο, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2008.
3. Ελευθερίου Γ., Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη και οι Φυσικές Επιστήμες, ΦΥΣΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, τ. 152, Αθήνα 1998.
4. Καζαντζάκης Ν., Ασκητική, ΕΛΕΝΗ Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ, Αθήνα 1945.
5. Kazantzakis, Im Zauber der griechischen Landschaft, HEYNE EX LIBRIS,
Munchen 1985.
6. Hewitt G.P., Οι έννοιες της φυσικής, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, Ηράκλειο 1982.
7. Einstein A., Infeld L, Η εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική, ΔΩΔΩΝΗ, Αθήνα 1969.
8. Feynman R., Ο χαρακτήρας του φυσικού νόμου, Αθήνα 1985.
* Περίγραμμα εισήγησης στο 17ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Grand Hotel Palace, Θεσσαλονίκη 15-3-2018.
