“Ο Πάπας Σίξτος Δ’ με τους ανιψιούς του και τον βιβλιοθηκάριό του Πλατίνα”

Tο έργο του Melozzo da Forli “Ο Πάπας Σίξτος Δ’ με τους ανιψιούς του και το βιβλιοθηκάριό του Πλατίνα”, αποπνέοντας την υψηλή αυτοπεποίθηση του δημιουργού του και υπηρετώντας σε μνημειακή κλίμακα τους κανόνες της προοπτικής κατασκευής μιας ζωγραφικής σύνθεσης, εκφράζει όσο λίγα έργα της περιόδου το πνεύμα της υψηλής Αναγέννησης στην ιταλική ζωγραφική του 15ου αιώνα. Η νωπογραφία του Melozzo που σήμερα έχει αποκολληθεί και μεταφερθεί σε καμβά προέρχεται από ένα από τα δωμάτια της βιβλιοθήκης του Βατικανού, η οποία ιδρύθηκε στα 1475 από τον πάπα Σίξτο Δ’ της οικογένειας των Ρόβερε -είχε υπάρξει προκαθήμενος της Καθολικής Εκκλησίας από το 1471 έως το 1484.
Ο Melozzo που είχε έρθει στη Ρώμη στα 1475 απαθανατίζει στη διάσημη αυτή δημιουργία του τη στιγμή του χρίσματος από τον Πάπα του ουμανιστή Bartolomeo Sacchi, αποκαλούμενου και Platina σε πρώτο βιβλιοθηκονόμο της βιβλιοθήκης του Βατικανού. Τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των κεντρικών πρωταγωνιστών αποδίδονται με τέτοια αληθοφάνεια, ώστε δικαίως νομιμοποιείται να σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για φυσιογνωμικές μελέτες εκ του φυσικού. Ο τιμώμενος Platina διακρίνεται στο κέντρο της σύνθεσης να γονατίζει με ευλάβεια ενώπιον του ποντίφικα, κατευθύνοντας μέσω του δείκτη του δεξιού του χεριού το βλέμμα του θεατή σε μια λατινική επιγραφή που εμπνεύστηκε ο ίδιος για να εξυμνήσει τα κατορθώματα και τις ευεργεσίες του πάτρωνά του Σίξτου Δ’ για την πόλη της Ρώμης. Ο Πάπας αποδίδεται σε αυστηρό προφίλ στην αποστολική έδρα ανάμεσα στους καρδιναλίους ανιψιούς του. Στα δεξιά του έχει τον Raffaele Riario, αποστολικό πρωτονοτάριο, ενώ μπροστά από αυτόν και με το βλέμμα στραμμένο προς τον Πάπα διακρίνεται όρθιος ο μέλλων Πάπας Ιούλιος Β΄ (1503-1513, επίσης με καταγωγή από την οικογένεια των Ρόβερε) και με τους Girolamo Riario και Giovanni della Rovere πίσω από τον Platina να συμπληρώνουν το οικογενειακό πορτραίτο.
Ο Melozzo αναδεικνύεται μέσα από τη σύνθεση αυτή σε έξοχο ψυχογράφο εστιάζοντας στη διαφορετική προσωπικότητα καθενός από τα μοντέλα του και εντάσσοντας περίτεχνα τις μορφές του σε ένα αρχιτεκτονικό σκηνικό που συνδυάζει τη γνώση των κλασικών προτύπων με ένα σοφιστικέ γούστο με έμφαση στη διακοσμητική λεπτομέρεια. Η δεξιοτεχνικά αποδοσμένη ψευδαισθητική αρχιτεκτονική κατασκευή της σύνθεσης γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή σε επιμέρους λεπτομέρειες, όπως οι δύο παραστάδες που πλαισιώνουν τη σκηνή, οι οποίες μοιάζουν να προεκτείνονται προς το μέρος του θεατή, ενώ την ίδια στιγμή -ένα έτερο έξοχο ιλλουζιονιστικό τέχνασμα του ζωγράφου, η άκρη από το πανωφόρι του γονατιστού Platina πέφτει στο πάτωμα σχηματίζοντας ακανόνιστες πτυχώσεις που αγκαλιάζουν με τη σειρά τους με έντεχνο τρόπο την αφιερωματική επιγραφή.