Πεντηκοστής εορτάζομεν και Πνεύματος επιδημίαν και ελπίδος συμπλήρωσιν”. “Γλώσσαις αλλογενών, εκαινούργησας Χριστέ τους σούς μαθητάς…”. “Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το άγιον…”. “Δεύτε λαοί, την τρισυπόστατον θεότητα προσκυνήσωμεν, Υιόν εν τω Πατρί, συν αγίω Πνεύματι…, μία δύναμις, μία ουσία, μία Θεότης, ήν προσκυνούντες πάντες λέγομεν. Αγιος ο Θεός τα πάντα δημιουργήσας δι’ Υιού, συνεργασία του Αγίου Πνεύματος…”.
(Εσπερινός Πεντηκοστής).
Yπέροχη η υμνολογία της Εκκλησίας μας για την αγίαν Πεντηκοστήν και την επιδημίαν του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους και μαθητές του Κυρίου. Κατ’ αυτήν την ημέρα επεδήμησε εν είδει πυρίνων γλωσσών και εκάθισε το Πνεύμα σε καθένα από τους μαθητές Του, ότι δεν θα τους άφηνε μόνος μετά την Ανάληψή Του λέγοντας “Και πατέρα και άλλον παράκλητος δώσω υμίν, ίνα μένη μεθ’ υμών εις τον αιώνα, το Πνεύμα της αληθείας… Ουκ αφήσω υμάς ορφανούς, έρχομαι προς υμάς” (Ιωαν. ιδ’, 16 κ.ε.). “Συμφέρει, τους έλεγε, ίνα εγώ απέλθω εάν γαρ εγώ μη απέλθω, ο Παράκλητος ουκ ελεύσεται. Οταν δε έλθη εκείνος, διδάξει υμάς, και οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν”.
H Πεντηκοστή είναι μεγάλη Δεσποτική Εορτή, ένα εξαιρετικό γεγονός που άσκησε μεγάλη επίδραση στην ανθρωπότητα. Αποτέλεσε σταθμό που ξεχώρισε δύο κόσμους, τον προχριστιανικό και τον μεταχριστιανικό. Και τούτο διότι την ημέρα εκείνη οι ανεκτίμητες δωρεές του Αγίου Πνεύματος ξεχύθηκαν πλούσιες στους Αποστόλους, στους μαθητές του Κυρίου και δια μέσου αυτών σε όλους τους πιστούς. Κατά την επίσημη εκείνη ημέρα έλαβε αισθητή υπόσταση η Εκκλησία του Χριστού, θεμελιώθηκε στη γη η Βασιλεία των ουρανών, αξιοποιήθηκε και έγινε κτήμα για τους ανθρώπους όλων των γενεών η άπειρης αξίας λυτρωτική θυσία του Χριστού. Είναι η γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας, κατά την οποία πρώτοι οι μαθητές “επλήσθησαν Πνεύματος Αγίου”. Υπήρχε βέβαια και πρώτα η Εκκλησία, αλλά φανερώθηκε, αξιοποιήθηκε και δραστηριοποιήθηκε με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος.
Η διδασκαλία του Θεανθρώπου διευκόλυνε τους πιστούς να κατανοήσουν καλύτερα όσα αμυδρώς αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη για “Πνεύμα Θεού”, “Πνεύμα συνέσεως”, “Πνεύμα θείον”, “Πνεύμα Κυρίου” και άλλα. Λέγει ο Κύριος, όποιος διψά για λύτρωση και σωτηρία…, ας έρχεται σε μένα με πίστη και θα ξεδιψάσει. Και εξηγεί ο ιερός Ευαγγελιστής: “Τούτο είπε για το Πνεύμα που επρόκειτο να λαμβάνουν οι πιστεύοντας” (Ιωάν. ζ·, 38, 39). Με τις δωρεές του Αγίου πνεύματος φωτίζεται ο νους προς τις ύψιστες αλήθειες, αλλά προ παντός καθαρίζεται και αγιάζεται η καρδιά, αναγεννάται και μεταμορφώνεται ο άνθρωπος, αναδεικνύεται τέκνο του Θεού και θεός κατά χάριν, όπως γράφουν και οι ύμνοι της Εκκλησίας μας. Ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος γινόταν και προχριστιανικά σε άγιες μορφές που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη.
Μίλησε με το στόμα των προφητών και κατηύθυνε βασιλείς και αρχηγούς λαών.
Ομως τότε δεν μπόρεσαν οι άνθρωποι ακόμη να κατανοήσουν τα περί της Αγίας Τριάδος και της θεότητας του Αγίου Πνεύματος. Η δογματική αποκάλυψη της αλήθειας αυτής θα γίνει σταδιακά με τη διδασκαλία του Θεανθρώπου και των Αποστόλων.
Ο φωτισμός του νου και η ανακαίνιση του όλου ανθρώπου πραγματοποιείται από την ημέρα της Πεντηκοστής. Αυτό γίνεται πρώτα στους μαθητές του Χρίστου και στη συνέχεια σε όλους τους πιστούς. Την ημέρα αυτή οι αγράμματοι γίνονται γλωσσομαθείς, πάνσοφοι, θαρραλέοι κήρυκες ύψιστων αληθειών και διδάσκαλοι της οικουμένης. Ξαφνικά με τη βίαιη πνοή του Αγίου Πνεύματος και την εμφάνιση των πύρινων γλωσσών, αλλάζουν τα πάντα. Και ήλθε το Πνεύμα το Αγιον, “καθάπερ φερομένη βιαία πνοή”, για να ζωογονήσει και να κινητοποιήσει την Εκκλησία. Τότε “επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος Αγίου”! Δεν πήραν απλώς Αγιο Πνεύμα, αλλά γέμισαν Αγιο Πνεύμα. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε τη νέα εποχή του Χριστού, νέα εποχή με τους ανθρώπους να ζουν δια του Πνεύματος ουράνιο πολίτευμα και να γίνονται μέτοχοι θείας ζωής. Δεν έτυχαν μόνο οι Αγιοι Απόστολοι της εμπειρίας του Αγίου Πνεύματος. Η εμπειρία αυτή επιφυλάσσεται ως άνωθεν δώρο στον κάθε χριστιανό που ζει με πίστη και ευσέβεια. Οτι συνέστησε ο Χριστός στους μαθητές του, ισχύει και για κάθε πιστό χριστιανό. Αν μπροστά θα βρίσκονται στους πονηρούς και εχθρούς του Θεού, έλεγε στους μαθητές του ο Κύριος, μη σκέπτεστε τί και πώς θα απολογηθήτε, “εγώ γαρ δώσω υμίν στόμα και σοφίαν…” (Λουκ. κα’, 15). Την ημέρα της Πεντηκοστής πραγματοποιούνται όλες οι υποσχέσεις του Κυρίου προς τους μαθητές του ότι θα τους έστελνε το Αγιον Πνεύμα. Το ονόμασε μάλιστα Παράκλητον, δηλαδή πάνσοφο σύμβουλο και καθοδηγητή, παντοδύναμο συμπαραστάτη και βοηθό, παρήγορο και ενισχυτή στις θλίψεις, υπέρμαχο υπερασπιστή στους κινδύνους του, σύμβουλο για τις πράξεις τους, στήριγμα σε στιγμές ασθενείας, ενθουσιασμό στο έργο τους, σύμβουλο για τις πράξεις του, στήριγμα σε στιγμές ασθενείας, ενθουσιασμό στο έργο τους, πανάγαθο χειραγωγό, ο οποίος θα μένει μαζί τους και στην Εκκλησία εις τον αιώνα (Ιωάν. ιέ, 26). Ονόμασε ακόμη το Πνεύμα το Αγιον “Πνεύμα της αλήθειας”, διότι ακατάπαυστα οδηγεί σε όλη την αλήθεια.
Διότι είναι όπως ο Πατήρ και ο Υιός η αυτοαλήθεια και η πηγή της αλήθειας (Ιωάν. ιστ’, 13). Υπεσχέθη ακόμη ο Κύριος στους μαθητές του ότι με την χάρη του Αγίου Πνεύματος “γλώσσαις λαλήσουσι καιναίς” (Μάρκ. ιστ’, 17), ότι δηλαδή θα ομιλούν γλώσσες νέες και άγνωστες σ’ αυτούς.
Είναι πλούσιες οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος, καθώς έκπληκτος διαλαλεί ο ιερός μελωδός: “Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Αγιον, Βρύει προφητείας, ιερέας τέλειοι, αγραμμάτους σοφίαν εδίδαξεν, αλιείς θεολόγους ανέδειξεν, όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας”. Οι δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος διευκρινίζοντας καθαρά στις θεόπνευστες ευχές της γονυκλισίας του Εσπερινού του Αγίου Πνεύματος, που μας ενθουσιάζουν και μας συγκλονίζουν. Με τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος οι άνθρωποι εξαγιάζονται και καθίστανται τέκνα Θεού, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος. “Οσοι γαρ πνεύματι Θεού άγονται, ούτοι εισίν σοι Θεού. Ου γαρ ελάβετε πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον, αλλ’ ελάβετε πνεύμα υιοθεσίας” (Ρωμ. η’, 14,15). Ολες οι χριστιανικές αρετές είναι καρπός του Πνεύματος, όπως επίσης τονίζει ο Παύλος, “ο δε καρπός του Πνεύματος εστί αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια” (Γαλ. ε’, 22, 23).
Οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος πραγματοποιούνται στους πιστούς μόνο στους κόλπους της Εκκλησίας δια των ιερών Μυστηρίων και σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική διδασκαλία, την πίστη, την ευσέβεια και την ενάρετη ζωή. Χωρίς μυστηριακή ζωή εκλείπουν οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος και δεν υπάρχει σωτηρία. Με το Αγιον Βάπτισμα και το Χρίσμα λαμβάνομε δωρεάν τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος και οφείλομε ως συνειδητά μέλη της Εκκλησίας να συμμετέχομε ανελλιπώς στα Μυστήριά της σε μια γνήσια χριστιανική πορεία.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
